Монография \ «санат» а л м п и мп

адебиетшшктщ озык, улпсш орыстьщ улы революционер- 
демократ ойшыддары В.Г.Белинский, Н.Г.Чернышевский, 
Н.А. Добролюбов керсеткеш журтка. мэлзм: олар эдебиеттщ 
данышпан сыншылары гана емес, тамаша тарихшылары 
жэне терец 
Teopenncrepi 
де бола б!лген едь
Еулама эдебиетшшщ эдебиет туралы гылымды, оныц 
элпдей уш саласын жете 6inyiMeH 6ipre нагыз ойшыл фило­
соф, толгамды тарихшы, жетис “этик, экономист, саясатшы, 
социолог болмаска тагы кдкы жок”*.
Эдебиет туралы гылымныц жогарыда сез болтан непзп 
салаларынан баскд жанама тараулары да бар., Олар — 
текстология, историография жэне библиография.
Текстология — эдеби туындылардыц тексш (мэтшш) 
зерттеп, танудыц принцютгер1 мен методикасын жинакгай- 
тын арнаулы гылыми пэн. Текстология керкем шыгарманыц 
туракгы тупнускасын белгшещц, оныц автор колымен 
жасалган актык редакциясын аныкгайды, эралуан вариан- 
тьш езара салыстырады, эр басылымын автографпен салыс- 
тырады, текстщ автор еркшен тыс кыскарган жерлер1 немесе 
бетде крлмен орынсыз езгертшген тустары болса, калпына 
келпред1, тупнусканы кешрш баскавдар мен эрш терушшер 
тарапынан кеткен, ец аргысы, емле;Кателер1 болса да ук]ып- 
пен тузеп отырады. Бул ретте, “текстологияныц ец непзп, 
e
3
eicri мвселеа екеу: 
6
ipi — гылыми макратпен, exiHunci 
практикалык макеатлен байланысты”**.
Текстологияньщ ез
1
тупнускрдан транскрипцияга дешн 
тексеретш “Текстщ туу сыры” , автордыц о бастагы ой 
казыгынан акыргы жендеуше дешн зерттейтш “Текстщ 
турактану тарихы” , эр нусканыц тершушен бар туындыньщ 
рет-репмен тузшуше дешн бакылайтын “Текстщ басылу 
турлерГ’ деп аталатын уш 
6
ел
1
мнен куралады. Бул белщДер- 
дщ кдй-кайсысында да керкем эдебиетке деген айта кдлган- 
дай эдш кезкдрас, аскан жауапкершшк жатады. Мысал 
ретшде атрибуция деген тарауын алып кдрасак, зерттеуыпге 
тэн аса кызык гылыми эрекеттерд
1
керуге болар еда. Бул — 
текстологияныц кым-кигаш кдын да тарауы; мунда автор 
белгклз шыгармалардыц дурыс-бурыстыгы; буркеншек 
eciM 
немесе лакал ат дегевдердщ и м екещ тексеригед1. Айталык, 
сонау кене дуние тусында “Илиада” яцен “Одиссеяныц” 
ГомердЬа екешне кумэн туганы, одан келе XVIII гасырда 
“ Гомер мэселесГ’ кайта кетершгеш, Х
1
Хгасырдыц орта
* Л.В.Луначарский.
Критика и критики. М., ГИХЛ, 1938, стр. 11.
** 
Б.В.Томашевский.
Писатель и книга. М., Учпедгиз., 1959, стр. 31.
51

тусында “эшсйш актердан данышпан драматург кдйдан 
шыгады” дсп, Шекспирге шубэ келйрушшер к а т а л кеткет 
мшпм. Осы шытырманньщ бэрш ойдагыдай шешкен тек 
атрибуциялык эрекеттер гана.
Историография — эдебиет теориясыньщ, тарихыньщ, 
сыныныц гасырлар бойгы тарихи дамуы туралы дэйекте- 
мелер мен дерекгер, мелтметтер мен материалдар жинагы. 
Муньщ 
03
i, кебше, б
1
рынгай гылыми максат ушш керек. 
Эдебиеттщ теориясына, тарихына, не сынына катысты 
кдндай арнаулы мэселе болсын, оны зерттеудщ келемг мен 
терещ, мэш мен мацызы сол мэселенщ историографиялык 
материалыньщ мелшер1 мен мазмунына кдрап белгшенедь
Библиография — керкем эдебиеттщ езше жэне эдебиет 
туралы гылымга байланысты керсеткшггер мен аныкгама- 
лар, шолулар мен сиггемелер жиынтыгы. Бул да, кебше, 
гылыми максат ушш керек. Эдебиет пен эдебиеттану тара- 
пындагы кдндай арнаулы зерттеулер болсын, оган кджет 
накгы материаддардьщ — текстер мен тексерулердщ, сын- 
макалалар 
мен 
зерттеу 
ец бектер ш щ
б эр ш
библиографиялык керсеткшггер мен аныктамалар аркылы 
1здеп тауып, пайдалануга болады.
Сонымен, 6i3 жогарыда эдебиеттану жайлы, оньщ 
гылыми салалары жайлы, ap6ip гылыми саланьщ езара нык 
байланыстары жайлы, яки “заттыд тарихы жок жерде заттьщ 
теориясы жок, ал заттьщ теориясы жок жерде оныц тарихы 
туралы 
Tirrri 
сез болуы мумкш емес, ейгкеш ондай жагдайда 
зат туралы, оньщ магынасы мен шегарасы туралы мулде 
угым болмайтыны”* жайлы айттык,
Эдебиеттану — когамдык гылымдар шиндеп езше тэн 
езгешелш орасан мол, киын dpi курдел1 гылым.
Бальзактыц езш француз когамыньщ “мшез-кулыкгар 
тарихьш жазатын хагшысымын” дегенш еске алсак, дэл 
осы арада эдебиетганудыц, элп айткднымыздай, “киын 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: