ediK. Аныгырак айтканда, жазушы e3i бейнелеп, суреттеп  отырган  eMip

Идеясыз шыгарма болмайды жэне болуы мумкш емес.
Мазмун мен птпннт байланысы секшщ такырып пен 
идея да эркдшан 6ipmKre болады. Такырыптан идея, сондай- 
ак идеядан такырып туып жатады. Идеясыз такырып, 
такырыпсыз идея болуы мумкш емес.
Кыскдсы, кез келген керкем шыгарманьщ непзшде 
6ipiH-6ipi 
тугызып, 
6ipiH-6ipi 
дамьггьш жаткдн такырып пен 
идея болады. Жазушы 
eMip 
шындыгын керкем образдарга 
жинактап, ез шыгармасыньщ тек идеялык- такырыптык 
непзшде гана суреттеп керсете алады. Такырып пен 
идеяньщ муншальпс, мызгымас б!рлт туралы сан гасыр бойы 
суреткерлер мен ойшылдар айткдн аса кемел Ьем кенеул1 
пйарлер кептен-кеп. Мэселен, еткен гасырда Белинский 
керкем шыгарманьщ идеясын “онын ен бойында жел! 
тартып жаткдн ой мен сез1мнщ мытым б1рлМ” деп белгшесе, 
61здщ заманымызда Гамзатов шыгарма идеясын оныц 
такырыбына тамаша тапкырлыкден нускдлы 
©pi 
утымды 
Keuripin 
экетедк “Ой мен сезгм — кус десек, такырып — 
аспан; ой мен ce3iM — буты десек, такырып — орман; ой 
мен сез1м — елгк десек, такырып — тау; ой мен сез1м — 
жол десек, такырып — сол жол алып баратын 
uiahap.
Эдебиет теориясыньщ багзы 
6ip 
гатаптарында такырып- 
ты ез алдына, идеяны ез алдына белек алып, тексередь Bi3 
екеуш эдеш 
6ip 
алып, байыптал отырмыз. Буларды 
6ip-
6ipiHeH 
ажырату мумйн емес екенш жогарыда айттык, Соган 
косымша тагы 
6ip 
зер сала кететш нэрсе — суреткердщ 
шыгарма жазар тустагы творчестволык толганыстарыньщ 
Tyraci туййн — ой езеп (замысел). Ой езегшде жазушыньщ 
такырып тауып, идея тугызудагы тубегейш максаты, яки 
творчестволык концепциясы жатады. “Ой езеп — шыгар­
маныц непзп аркдуы” (А.Толстой).
Эр шыгарманыц такырыбы мен идеясын тутастырар 
дэнекер болып турган ой езепнщ кдй жазушыда кдндай 
жагдайда туганын тохшшлау, эрине, киын. Оны кдламгердщ 
кдсында ж урт, едеби эрекетш эркдшан кдлт ж1бермей 
байкдп отырган адамдар да тап басып, дэл таба алмайды. 
Мэселен, Лев Толстойдыц зайыбы 6ip жолы: “Левочка 
кенет, ойда жокуа осы кунп ем1рден роман жаза бастады” ,
— д етт. Буган кдраганда, “Анна Каренйнадагы” автордьщ 
ой езеп де кенет, аяк астынан туган тэр1зд1. Ал дурысында 
олай емес, зерттеушихер ол романныц ой езеп 
Tinri 
эрщен
— сонау “Алпауыт тацы” мен “Семья бакытынъщ” тусынан 
басталганын аныкгады. Сол секшдд, кдй кдламгерде болсын, 
ер турл1 ой езеп оныц эдеби ецбепнщ тур лице аркдуы 
Topiaiu
157

творчестволык толганыстарыныц кезец-ксзецдершде 
жатады. Сойпп, нитей 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: