Мырза Хайдар Дулаттың «Тарих-и Рашидиі» әдеби жәдігер

Мырза Хайдар Дулаттың «Тарих-и Рашиди» ғұмырнамалақ тарихи баяны - өз дәуірінің озық туындысы ғана емес, ғасырларды көктей өтіп бүгінге жеткен, қазіргі қазақ оқырманы мен болашақ ұрпақтарға берер тарихи тағылымы мол, эстетикалық деңгейі биік, маңызы зор ұлттық қазыналарымыздың бірі. Ол – тарихи шығарма ғана емес, қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған баға жетпес рухани байлығымыз. «Тарих-и Рашиди» кітабы – адамзат тарихы мен дүниежүзілік әдебиеттің інжу-маржандары қатарына қосылатын іргелі шығарма ретінде әлі де талай-талай ғылыми зерттеулерге өзек болары  анық.

Диссертацияның ғылыми нәтижелері тұжырымдалып берілді. Заман өзгерген сайын көзқарас өзгереді. Әйтсе де, әдебиет адамзат баласы үшін басты рухани құндылықтардың бірі болып қалары сөзсіз. Тарих пен әдебиет егіздің сыңарындай жақын пәндер. Сондықтан Тәуелсіздік кезеңіндегі Қазақстан мәдениеті үшін өткен замандардан мұра болып қалған ұлы оқымыстыларымыздың шығармаларын зерттеп, олардың шынайы мазмұны мен маңызын келер ұрпақтың санасына жеткізу – кезек күттірмейтін шара. Бұл орайдан әдебиеттану ғылымының атқарар жүгі ауыр десек, «Тарих-и Рашиди» мен оның авторы М.Х.Дулат туралы бұл зерттеу еңбегі осы бағыттағы соны қадамдардың бірі деп ойлаймыз.

Пайдаланылған әдебиеттер Тізімі:

Құран кәрім

Назарбаев Н. Туған елім – тірегім. – Астана: Күлтегін, 2004. – 132 б.

Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтандық беттері. – Алматы: Білім. 1995. – 228 б.

Қасқабасов С. ХV-ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдебиеті (Компендиум). – Алматы: Әдебиет және өнер институты, 2005. – 64 б.

Хұсейін Рәзмжу. Әдеби шығармалардың түрлері парсы тілінде. – Машһад: Астан құдыс рәзәвиз, 1370.  –350 б.

Әмин Ахмет Рази, Һәфи ықлым тәзкересі, парсы тілінде, баспаға дайындаған – С.М.Таһири, Үш томдық. – Теһран: Сурүш. – 137 б.

Қазы Ахмет Тәтәви, Асефхан Кәзвинв Тарих-и Әлфи – мың жылдық тарих. Фикр-руз, баспасы, 1378. –867 б.

Дербісәлі Ә. Мұхаммед Хайдар Дулат. Өмірбаяндық-библиографиялық анықтамалық. – Алматы: 1999. – 160 б.

Жолдасбайұлы С. М.Х.Дулат және ХV-ХVІ ғасырлардағы қазақ хандығы. – Алматы: Қазақ университеті. 2000. – 112 б.

Дербісәлі Ә. Ислам және заман. – Алматы, 2003. – 560 б.

Мұхаммед Хайдар Дулати. Тарих-и Рашиди, парсы тіліндегі қолжазба нұсқасынан тәржімалаған Ислам Жеменей. Жалпы ред. басқарған және алғысөзін жазған Әбсаттар Дербісәлі. – Алматы: Тұран, 2003. – 616 б.

Зеһир-ед-дин Мұхаммед Бабыр. /қазақша сөйлеткен – Байұзақ Қожабекұлы/. – Алматы: Ататек, 1993. – 448 б.

Синуһе естеліктері, Мика Валтари, парсы тіліне аударған: Зәбиһолла Мәнсури. – Теһран-Зеррин, 1366 (1987). – 989 б.

Mirza Haydar Dughlat. Аrikh-i-Rashidi. English translation and annotation  by W.M. Thackston. – Published at: Harvard university, 1996. – 307 p.

Валиханов Ч. Избранные произовдения. Вступ. статья А.Х.Маргулана. – М: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1987. – 414 б.

Мырза Хайдар Дұғлат. Тарих-и Рашиди. Баспаға дайындаған А.Ғаффарифәрд. – Теһран: Мирас мәктуб, 2004, – 861 б.

Бартольд В. Орта Азия түрік халықтарының тарихы. Ауд. Ғаффар Хұсейни. – Теһран: Тус баспасы, 1376. – 316 б.

Ұйғыр әдебиеті тарихы. – Шыңжаң: Марып баспасы, 1993. – 662 б. 

Мырза Хайдар Дұғлат. Тарих-и Рашиди. Өзбекстан Ғылым академиясы. Бируни атындағы шығыстану институты, қолжазба қоры. №1430.

Елеукенов Ш., Шалғынбаева Ж. Қазақ кітабының тарихы. – Алматы: Санат, 1999. – 192 б.

Келімбетов Н. Ежелгі әдеби жәдігерліктер.– Алматы: Алатау, 2005. – 332 б.

Оразбаева А. Қазақ әдебиетіндегі шежірелік шығармалар: тарихилығы және жанрлық, стильдік ерекшеліктері. (Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның авторефераты). – Алматы. 2005. – 25 б.

Әдебиеттану терминдер сөздігі. //Құраст.: З.Ахметов, Т.Шаңбаев. – Алматы: Ана тілі, 1998. – 384 б.

Исмакова А.С. Казахская художественная проза: Поэтика, жанр, стиль. – Алматы: Ғылым. 1998. – 394 б.

Тимофеев А. Основы теории литературы. – Москва: Просвещение, 1976. – 548 б.

Байтұрсынұлы А. Ақ жол: Өлеңдер мен тәржімелер, публистикалық мақалалар және әдеби зерттеу. //Құраст.: Р.Нұрғалиев. – Алматы: Жалын. 1991. – 464 б.

Доктор Сирус Шәмиса. Әдеби шығарманың түрлері. VІІІ-басылым. – Теһран: Фердаус. 1380. – 343 б.

Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Мектеп, 1976. – 373 б.

Сыздықова Р. Абай және қазақтың әдеби тілі. – Алматы: Арыс, 2004. – 616 б.

Смағұлова Ж. Абайтану белестері. /Кітапта: Абай және қазіргі заман. – Алматы: Ғалым. 1994. – 336 б.

Беһзад Беһзади. Фәрһанг Әзірбайжанша-парсыша. – Теһран: Фәрһанг Муасер, 1382. – 1183 б.

Қашғари М. Түрік сөздігі, аударған, алғы сөзі мен ғылыми түсініктерін жазып, баспаға дайындаған Асқар Құрмашұлы Егеубай. Т.1. – Алматы: Хант, 1997. – 591 б.

Намық Кемал Зейбек. Қожа Ахмет Ясауи жолы және таңдамалы хикметтер. Ауд: Досай Кенжебай Тұрсынбайұлы. Бойут-Таң. – Анкара, 2003. – 255 б.

 Бес ғасыр жырлайды. Т.1. Құрастырған: М.Мағауин, М.Бәйділдаев. – Алматы: Жазушы, 1989. – 384 б.

Шейх Мүслиһ-ед-дин Сағди Ширази. Гүлістан. – Теһран: Әл һода, 1371. – 304 б.

Иран-Тәжік поэзиясы. Әлем әдебиеті кітапханасы. Құрастырған, алғы сөзін жазған – Сейфолла Оспан. – Астана: Аударма, 2005. – 728 б.

Дулат М.Х. Жаһаннаме. Аударып, түсініктеме жазған Ә.Дербісәлі. – Алматы, 2007.

Қазақ халық әдебиеті. Көп томдық. М Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. – Алматы: Жазушы, 1990. – 304 б.

Доктор Мұхаммед Мүйін. Фәрһанг Фарси. Парсы тілінде, көп томдық. Т.4. – Теһран: Әмир Кәбир, 1371.

Қожа Ахмет Йасауи. Хикмет жинағы. Жинақты баспаға әзірлеген, алғысөзі мен түсініктерді жазып, сөздікті және қазақша жолма-жол аудармасын жасағандар – Мұхамедрахым Жармұхамедұлы, Мақсұт Шафиғи, Сәрсенбі Дәуітұлы. Қазақша көркем тілге тәржімелеген – Есенбай Дүйсенбай. – Алматы: Жалын, 1998. – 656 б.    

Байтұрсынұлы А. Әдебиет танытқыш. – Алматы: Атамұра, 2003. – 208 б.

Әбді М.І. Қазақтың діни эпосы діни эпостың типологиялық поэтикалық мәселелері. Монография. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2006. – 254 б.

Әбдірәсілқызы А. Мезгілсіз дәурен. Өлеңдер. – Алматы: Жазушы, 2006. – 88 б.

Ұйғыр классик әдебиетінен үгілер, жауапты хатшылар – Әйюпжан Илиюп, Рахматолла Жары. –  Шыңжаң: Шыңжаң халық баспасы. ІІ-баспа, 1981. – 638 б.

Атаи, ғазалдар, қол жазба көшірмесі. – Ташкент, 1958.

Қоңыратбаев Ә. Қазақ эпосы және Түркология. – Алматы: Ғылым, 1987. – 368 б.

Диссертация тақырыбы бойынша жарияланған еңбектер тізімі
Монографиялар

 Хафиз және қазақ әдебиеті. Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының республикалық баспа кабинеті. – Алматы, 2000. – 122 бет.

 Қазақ-Иран мәдени байланыстарының өткені мен болашағы. Қазақстан Республикасы Қазақтың мәдениет және өнертану институты. – Алматы, 2001. – 163 бет.

 Деректану. Қазақстан Республикасы Қазақтың мәдениет және өнертану институты. –Алматы, 2002. – 172 бет.

 Көне Тараз. – Алматы: Санат, 2002. – 216 бет. (М.Мырзахметұлы, А.Әбдуәлиевтермен бірге)

 Тараз–парсы ақындарының жыр шумақтарында. – Алматы: Зерде, 2002. – 32 бет.

 Иран тарихы. – Алматы: Зерде, 2002. – 287 бет.

 Мұхамед Хайдар Дулати. Тарих-и Рашиди. – Алматы: Тұран, 2003. – 614 бет.

 Молда Мәди Меркішұлы шығармалары. «Тоһфәтол-Жимһурият». Шағатай тілінен қазақ тіліне тәржімалаған. – Алматы: ЖСО «Издательство LEM», 2005. – 304 бет.

 Фунун әл Бәләге (Көркем сөз өнері). Шейх Ахмед Құдайдат Тарази. Мәдениет министрлігіне тапсырылды. 300 бет.

Мұхаммед Хайдар Дулат. «Тарих-и Рашиди» (Үзінді). Қазақ прозасы. Хрестоматия. – Алматы: Ғылым, 2001. Б. 272-319.

Парсыша-қазақша сөздік. – Алматы: Зерде, 2003. – 447 бет.

Түрік халықтары әдебиеті тарихы.Оқу құралы. – Түркістан: Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ, Түркітану орталығы баспасы, 2005. – 226 бет

Түрік халықтары әдебиеті тарихы. Хрестоматия. – Түркістан: Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ, Түркітану орталығы баспасы, 2005. –342 бет

Басылымдарда жарияланған мақалалар

Мырза Хайдар Дулат. //Дала халықаралық журналы, №6. 2003. – Б. 20-21.

Сасан мемлекет құрылымындағы атақ-лауазым атаулары. //Сөзтаным. ҚР ҰҒА А.Байтұрсынов атындағы тіл білімі институты. Ғылыми терминологиялық орталық. №1. 2000. – Б. 40-43.

«Оғызнамалар» хақында //Жалын, №6. 2005 – 31-33.

Ислам әлеміндегі сопылық //Ақиқат, №6. 2005. – Б. 59-66.

Мұхаммедтің мәңгілік мұрасы //Алтын Орда, 29 шілде – 4 тамыз. 2005. – Б. 7-12.

Орта ғасырлардағы түркі, парсы және араб елдерінің саяси-мәдени байланыстары // Туған тіл альманағы. 2006. №1. – Б. 32-34

«Тарих-и Рашиди». Қазақ тарихы мен мәдениеті //Жалын, №9. 2005. – Б. 83-85.

Ғазал жырлаған ақындар //Жалын, №2. 2007. – Б. 20-25

Моғолдар және Дулат әмірлігі // ҚазҰУ Хабаршысы, тарих сериясы. №1. 2007. – Б. 19-24.

Қазақ хандығы – Мырза Хайдар шығармасында //ҚазҰУ Хабаршысы, тарих сериясы. №1. 2007. – Б. 24-29

«Тарих-и Рашиди» – әдеби жәдігер //ҚазҰУ Хабаршысы, филология сериясы. № 1. 2007. – Б. 6-10

Рубаи //Жұлдыз, №4. 2007. – Б. 165-177

Мінәжат //Ақиқат, №4. 2007. – Б. 66-71

Түрік әдебиетіндегі мадақ өлеңдер //Қарағанды университетінің Хабаршысы. Филология сериясы. №4. 2006. – С. 98-103

Шығыс әдебиетіндегі мүфрәд (фәрд) жанры. //Абай атындағы ҚҰПУ Хабаршысы. Филология ғыылмдары сериясы. №1. 2007. – Б. 79-83.

Тарих-и Рашиди және қазақ мәдениеті //М.Х.Дулати ойшыл, тарихшы, жазушы, қолбасшы. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ.  3-4 маусым. 1999. – Б. 77-87.  (М.Қойгелдиевпен бірге)

Тарих-и Рашиди және қазақ мәдениеті (Тарихи сабақтастық мәселелері) //М.Х.Дулати атындағы ТарМУ, 500 жылдық мерейтойына арналған ІІІ халықаралық ғылыми-теориялық конференция. – Тараз, 1999. Б. 76-83.  (М.Қойгелдиевпен бірге)

Хафиз түрік ғалымдарының еңбектерінде //І халықаралық Түркология конгресі. – Түркістан, 9-12 қазан. 2002. – Б. 275-276.

Тараз парсы тіліндегі деректер желісінде //»М.Х.Дулат шығармаларының ІV Халықаралық оқулары» атты конференция. – Тараз, 2001. Б. 370-376. (М.Мырзахметұлымен бірге)

Көне Тараз – Наршахидің «Бұхара тарихы» кітабы желісінде //Көне және қазіргі Тараз. Тараз қаласының 2000 жылдығына арналған Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Тараз, 4-5 сәуір. 2003. Б. 135-138. (М.Мырзахметұлымен бірге)

Тараз тарих тұғырында //Көне және қазіргі Тараз. Тараз қаласының 2000 жылдығына арналған Республикалық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Тараз, 4-5 сәуір. 2003. Б. 30-33. (А.Әбдуәлиевпен бірге)

Мырза Хайдар Дулат және Исламият //Ислам және Қазақстан мәдениеті – Республикалық ғыылми-практикалық конференция материалдары. Қазақ мәдениет және өнертану ғылыми-зерттеу институты. – Алматы, 2003. Б. 47-53.

Шәкәрім және парсы әдебиеті //Ш.Құдайбердіұлының шығармашылығын зерттеудің өзекті мәселелері. Республикалық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Семей, 30-31 наурыз. 2006. – Б. 125-129.

Абай шығармасындағы ислами терминдер хақында //Абай мұрасы – тілдік өрістің негізі. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. Алматы: Информ. – Алматы, 2005. – Б. 156-164.

Түрік тарихының жаңғырығы және адамзаттың асыл мұрасы – Шахнама //Екінші халықаралық түркология конгресі. «Қазіргі заманғы түркология: теориясы, практикасы және алдағы міндеттері». Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ. – Түркістан, 2006. – Б. 67-75.

Тарих-и Рашиди және Тұран патшасы // «Қазақстан халықтарының мәдени-тарихи мұраларын оқып үйрену және дамыту мәселелері». V Халықаралық Дулати оқулары материалдары. – Тараз: Тараз университеті, 13-14 қазан. 2006. – Б. 60-62

Шығыс әдебиеті мен қазақ әдебиетінің стильдік байланысы //«Әдеби мұра және қазақ әдебиеті тарихын оқыту мен зерттеу мәселелері». Халықаралық ғылыми-теориялық конференция. – Алматы: әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, 24 ақпан. 2005. – Б. 152-156

Атаидың өмірі мен шығармашылығы //Ғылымның шығып шыңына. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Тараз: Сенім, 2006. – Б. 40-43

Сыр киесіне тағзым // Ғылымның шығып шыңына. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Тараз: Сенім, 2006. – Б. 239-241

РЕЗЮМЕ

на автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора филологических наук по специальности 10.01.02 – Казахская

литература
Жеменей Ислам Ақмуратулы
Исследование и изучение жизни и творчества выдающегося историка и писателя Мухаммед Хайдара Дулати (1499-1551) является обязанностью исторических наук, литературоведения, философии, религиоведения и лингвистики.

Ценность труда Мирза Хайдара «Тарих-и Рашиди» в том, что он показал связь казахской истории, культуры и литературы с тюркской эпохой и исламским историческим периодом.

Труд Мирза Хайдара «Тарих-и Рашиди» охватывает исторические события, происходившие в 1346-1546 годах в Центральной Азии, Тибете, Афганистане, Кашмире, Иране и Ираке. Автор также приводит достоверные сведения из жизни казахского народа, представителем которого он сам являлся. В процессе работы над биографическо-литературным произведением Мирза Хайдар придерживается общественного объективизма в качестве главного принципа, кроме того огромное значение уделяет художественной, литературной стороне своего произведения. В прославлении религии ислама часто пользуется литературными способами восхваления и преклонения. Успешно использует восточные жанры, такие как рубаи, муфрад, газели, кита, фи бадаих. Еще одна особенность данного труда: несмотря на то, что оно написано на персидском языке, автор использует стихи на арабском и тюркском языках. Интересно то, что в произведении встречается множество казахских слов, используемых по сей день.

Особенностью данной работы также является использование литературных приемов Востока, таких как тазмин и талмих. Кроме того, произведение дает нам возможность познакомиться со звездами Востока. Потому что автор «Тарих-и Рашиди» в своем труде использует работы представителей суфистской литературы Ходжа Ахмета Йассауи, Нажмеддина Кобра, Накшбанда, тюркских поэтов Атаи, Саккаки, Лутпи, Алишера Навои и  персидких поэтов Абдрахмана Джами, Фирдоуси, Сагди, Анвари. По этой причине, мы рассматриваем данный труд в качестве литературного произведения, и считаем его биографическо-литературным произведением.

Цели и задачи исследования: Основными целями нашего исследования являются определение литературных особенностей труда Мирзы Хайдара Дулати в качестве биографического произведения, уточнение связи между восточной исламской и тюркской литературами, показать их преемственность в казахской литературе. Для достижения поставленных целей, необходимо решить следующие задачи:

- создать научную биографию Мирзы Хайдара;

- определение мастерства владения Мирзы Хайдара техникой художественных приемов и стилей литературы Востока;

- определение проявлений исламского мировоззрения в произведении Мирзы Хайдара;

- более полное изучение жизни и творчества знаменитых деятелей литературно-духовного мира Востока, упомянутых в труде «Тарих-и Рашиди» и их влияния на творчество Мирзы Хайдара;

- сравнение и уточнение сведении о Чагатайском, Тимурском государствах, государствах Шайбани, Дулат и Казахском ханстве в 1346-1546 годах из исследовании мировых и казахских ученых;

- определение восточных литературных жанров основанных на исламских правилах и особенностей исламского литературного стиля;

- раскрытие художественного, философского и психологического значения тюркских стихов и казахских слов в произведении.

В качестве научной новизны исследования установлено, что Труд Мирзы Хайдара «Тарих-и Рашиди» является биографическим литературным произведением.

В введении определены актуальность темы диссертации, цели и задачи работы, научная новизна, методы исследования, практическое значение, экспертиза и концепции, предлагаемые для защиты.

Первая глава называется «Тарих-и Рашиди» - культурное наследие. В ней всесторонне анализируется происхождение Мирзы Хайдара, история написания «Тарих-и Рашиди» и научная среда автора.

В подглаве история изучения «Тарих-и Рашиди» рассматривается изучение учеными мира произведения Мирзы Хайдара Дулата и его историко-культурная оценка.

Вторая глава называется «Мирза Хайдар и политико-культурное состояние в эпоху Моголов».

В подглаве «Дулатское Государство» рассказывается о династии М.Х.Дулата и их общественно-политические связи с правителями государства Моголов.

В подглаве «Казахское ханство – в произведении Мирза Хайдара» рассматриваются политико-социальные и литературные аспекты сведений в «Тарих-и Рашиди», относящихся к истории Казахстана.

Третья глава называется «литературный образ «Тарих-и Рашиди».

В подглаве «Мемуарный образ произведения» анализируются литературная ценность и жанровые особенности произведения М.Х.Дулата.

Четвертая глава называется жанры поэзий в произведении «Тарих-и Рашиди» и рассматривает четыре основных жанров – Рубаи, Муфрад, Восхваление и Поклонение.

Пятая глава называется «средневековые поэты, упомянутые в труде Мирзы Хайдара».

Шестая глава называется тюркско-казахские и персидские культурные связи во времена «Тарих-и Рашиди».

В трех подглавах этой главы изучены: казахские слова, которых насчитывается в труде более ста, используемые в том же виде до сегодняшних дней; произведения тюркских поэтов в Тарих-и Рашиди»; стихи, посвященные древнему городу Тараз.

Research and studying of the life and creative activity of an outstanding historian and writer Muhammed Haydar Duglat (1499-1551) is a duty of historical sciences, literary criticisms, philosophy, religious studies and linguistics.

The work of Mirza Haydar «Tarih-i Rashidi» covers the historical events occured in 1346-1546 in the Central Asia, Tibet, Afghanistan, Kashmir, Iran and Iraq. The author also gives authentic data from a life of Kazakh people, the representative of whom he was. Creating his biographic literary work Mirza Haydar adheres the public objectivism as a major principle. He also gives the huge value to artistic and literary aspects of his work. He often uses the literary ways of eulogizing and worship for the glorification of religion of Islam. He also successfully uses east genres, such as rubai, mufrad, gazal, kita, fi badaih. One more feature of the given work: despite the fact that it is written in Persian language, the author uses verses in Arabian and Turkic languages. It is interesting that there are a lot of Kazakh words in the work used to this day.

- To create scientific biography of Mirza Haydar;

- To define Mirza Haydar's skills and technics in art styles of the literature of the East;

- To define the display of Islamic outlook in Mirza Haydar's work;

- To study the life and creative activity of the well-known figures of the East literary world, mentioned in «Tarih-i Rashidi», and their influences on creative activity Of Mirza Haydar;

- To compare and specify the datas about Chagatai, Timur, Shajbani, Dulati and Kazakh States in 1346-1546 from the researches of world and Kazakh scientists;

- To define the East literary genres, based on Islamic rules, and features of Islamic literary style;

- To disclose art, philosophical and psychological value of Turkic verses and Kazakh words in the work.

The relevance of a theme of the dissertation, aims and objects of the work, scientific novelty, methods of research, practical value, examination and the concepts, offered for protection, are defined in introduction.

The first chapter passes by the name of «Tarih-i Rashidi» – the cultural heritage. In it Mirza Haydar's ancestry, the story written in «Tarih-i Rashidi» and the scientific environment of the author are comprehensively analyzed.

In sub-chapter the history of studying «Tarih-i Rashidi» the studying of Mirza Haydar Duglat's work by scientists of the world and its historical and cultural estimation are considered.

The second chapter is called «Mirza Haydar and political cultural condition during the epoch of Moghuls».

The sub-chapter «Dulat State» tells about M.H.Duglat's dynasty and their political communications with rulers of the state of Moghuls.

In sub-chapter «Kazakh State – in the work of Mirza Haydar» political, social and literary aspects of datas in «Tarih-i Rashidi», referred to the history of Kazakhstan are considered.

The third chapter passes by the name «a literary image of «Tarih-i Rashidi».

In sub-chapter «Memoir image of the work» the literary value and genre features of M.H.Duglat's work are analyzed.

The fourth chapter is called verse genres in «Tarih-i Rashidi». It considers four basic genres – Rubai, Mufrad, Eulogizing and Worship.

The fifth chapter is called «the medieval poets mentioned in the work of Mirza Haydar».

The sixth chapter passes by the name «Turkic-Kazakh and Persian cultural communications in days of «Tarih-i Rashidi».

In three sub-chapters of this chapter the Kazakh words (there are more than hundred such words in the work), which are still used in the same form; works of Turkic poets in «Tarih-i Rashidi»; the verses, devoted to the ancient city Taraz are considered.

It is proved in the conclusion that «Tarih-i Rashidi» is one of the most outstanding works of the Turkic and Persian world in Middle Ages, volumetric and capital work. Here you can find expressive metaphors and portraits of people, delightful pictures and landscapes, idiomatic unites, religious edifications, wise sayings and many other things.