Иррационалды сандар: АВ:ВС-АЕ:АВ-Ф, Ф – бірінші грек əріпі, скульптор
Фидияға арналған, ол «золотое сечение» пропорцияны қолданған.
Кеңістіктік пішіннің қасиеттері – ол көзбен қабылдайтын белгілердің
барлық жиынтығы: геометрилық көрініс, лөшемі, кеңістіктегі күйі, массасы,
суреті, түсі, фактурасы костюмнің пішінінің қасиеті, адамның фигурасына
тəуелді. Геометриялық түр – костюм пішінінің қасиеті, өлшемі кеңістіктің үш
координатасымен анықталады жəне пішіннің беткі түрі, адамның фигурасына
тəуелді болады. Үш негізгі өлшемнің бірінің басымдылығына байланысты үш
түрлі пішінді бөлуге болады: 1) көлемдік, баолық үш өлшемнің теңдігінен
туындайтын; 2) жазықтық – бір координат бойынша өлшемнің кілт кемуінен
болатын; 3) сызықтық – бір өлшемінің басқа екі өлшемнен көп артып кеткен
жағдайда. Өлшем – пішіннің жəне оның элементтерінің үш координат
бойынша созылу ұзақтығы. Костюм пішінің үлкен – кішілігі, адам
фигурасының өлшеміне қатынасы арқылы, костюм элементтері өлшеміне
(киім, аяқ киім, аксессуарлап) немесе бір элементтің құрамды бөліктерінің
қатынасы арқылы бағаланады. 1- суретте бір көйлектің əртүрлі өлшемдері
көрсетілген, ол пішіннің шын көлеміне тəуелді. Көзге пішіннің өлшемі кіші
не үлкен болып көрінуі; үлкен пішінде кіші детальдер оны үлкейтіп
көрсетеді, ал ірілері кішіреетіп көрсетеді. Костюмнің басты қасиеті, оны
пішіні мен адам денемінің (фигура) байланыста болуы жəне қоршаған
денелермен үйлесімді болуында. Киім, аяқ киім əртүрлі силуэттик кескінде
өлшенеді. Соған байланысты біз пішін қозғалысы оның тектоникасы
жайында сөз қозғаймыз, ол жəне фигураның ерекшелігімен байланысты. Бұл
жағдайда дененің пластикалық қасиетін костюмнің ерекшелігімен көрсету
көзделеді. Көптеген композицмялық есептерді шешуде, жұртқа (көрерменге)
көрінерлік қабылдануын ескерудің үлкен маңызы бар. Себебі, костюммен
адамның өзара байланысының үлкен мəні бар. Костюмді құрайтын əртүрлі
бөліктердің өлшемімен пішінінің (бас киім, бешпет, күртеше, пальто, сумкі,
бəтенке) маңызы зор. Топтық көзбен қабылдауы – пішін қасиеті, материал
мөлшерін көрінерлік бағасын анықтау оның кеңісткте алып тұратын
көрінерлік геометриялық пішінінің мəні үлкен. Басқа барлық қасиеттері
бірдей жағдайда, үлкен пішінге үлкен масса сəйкес келеді. Массаны
қабылдау оның геометриялық пішінінен де байланысты. Көрінерлік үлкен
масса куб, шаршы жəне де басқа үш өлшемді координаттары бір-бірін тең
немесе теңге жуық пішіндер. Көзге аз масса болыпкөрінетін сызыққа жақын
пішіндер (1-сурет). Массаны қабылдау пішін фактурасы мен оны толытыру
тығыздығына да байланысты. Егер пішінді толтыру тығыздығы сондай
болып, оның беткі құрылымы тегіс болып тұрса, онда масса онша көп болып
көрінбейді.Массаны қабылдаудың өзгеруі пішін бетін əртүрлі қалталармен,
қапшықтармен толтыруға да, мата түсіне, фактурасына, матаның бет
суреттеріне де байланысты. Массаның үлкен (көп) болып көрінуі, сол сияқты
кіші заттармен салыстырмалы түрде қарағанда да болады. Салыстыратын
деталлдарымыз үлкен болса, біздің затымыздың массасы аз болып көрінеді.
Бұл массаның өзгеріп көрінуі, тек көзге ғана, шын мағынасында емес, бұл
қасиет костюмді проектілегенде қолданылады. Пішінді қабылдауда матаның
түрі мен фактурасының да маңызы үлкен. Жарық көлеңке бұл пішін бетінің
бөліктерінің айқын көрінетін жəне күңгірт көрінетін (көліңкелік) болып
бөлінуін сипаттайтын қасиет. Бұл қасиет зат пішініне оның бет бедеріне жəне
жарықталуына дəрежесіне тəуелді. Жарықталыну көлеммен бет – бедерінің
көрінерлік қабылдауын жеңілдетеді жəне көлемді біріктіру немесе бөліктеп
көруді жеңілдетеді. Жарықтық қолайсыз түсуі, пішінді көзбен дұрыс
қабылдауды кемітеді: тек ақшыл жəне күңгірт дақтар абылданады.
Көлеңкесіз түскен жарық пішінінің көлемділік жағын байқауға мүмкіндік
пішіннің көлемділік жағын байқауға мүмкіндік бермейді. Ал жарықты без –
берекетсіз түсіру көрінерлік пішінді толығымен жояды. Ақшыл силуэтті
жарықты тік бұрышпен түсіру арқылы қараңғы фон түрінде қабылданады.
Тегіс беттердің фактуралық беттерінде белек болмауын қадағалау керек.
Қисық беттерде жанама жарық түсетін материал фактурасы анықғырақ
байқалады. Жарық кзін алып кеткенде светотеньдік градациялар жойылып,
пішіннің материалдағы да жойылады.
Əдебиет: Е.И. Рачицкая, В.И.Сидоренко «Моделирование и художественное
оформление изделий » 418 стр.
11 апта
№ 11 дəріс
Тақырып: Иықтық киімдер
Мақсаты: Студенттерге киімдер ассортименті туралы түсінік беру.
Əдістемелік нұсқау: Дəріс кешені жəне əдебиеттер кешені бойынша
дайындалу.
Дəрістің мазмұны:
1. Иықтық киімдер.
2. Блейзер, блузкалар
1. Иықтық киімдер – көйлектер түрі.
Қазіргі киім гардеробында көйлек – костюм ассортиментін кіргізуге
болады. Костюм – бір матадан тігілген бірнеше бөліктен тұратын: костюм –
двойка (пиджак-юбка, жакет-шалбар), костюм тройка (пиджак-жилет-юбка
немесе шалбар). Английский костюм (классикалық немесе бизнес-костюм)
– ерлер жəне əйелдер костюмінің қатаң формасы.
Иықтық киімдер – барлық киімдер жакеттер, блузалар, курткалар,
көйлектер т.б. тұрақты формалы киімдерде атайды. Фрак – ер адамның
йықты киімі, белден қиылған, алдыңғы бойы қиғаш қиылған, артқы бойы
ұзын, жіңішке фалдамен өңделген. Сюртук – Ерлердің сыртқы екі
қаусырмалы киім, қынама, белінен қиылған ұзын етегімен, қайырма жаға
қайырмасымен. Спенсер – қысқа куртка немесе жакет белге дейн. Смокинг
– бір немесе екі қаусырмалы пиджак, қара түсті, алдыңғы кеудесі кеңінен
ашық бір түймелігі бар, шаль тəрізді жағамен атлас немесе жібек матасынан
өңделген. Смокингке ақ көйлек қара бабочкамен, лампаса шалбармен киеді.
2. Блейзер, блузкалар.
