Жекелеген мұнай аудандары бойынша өзіндік құнның құрылымы ұңғымалардың өнімділігін, сондай-ақ олардың тереңдігін белгілейтін жоарыда көрсетілген факторлардың әсер етуі себебінен сол тәрізді әртүрлі болып келеді. Сол не өзге аудандардағы климаттық, экономикалық-географиялық жағдайлармен байланысты болатын факторлар үлкен мәнге ие болады.4-кестеден көріп отырғанымыздай, елдің негізгі мұнай өндіру аудандары бойынша мұнай өндірісі өзіндік құнының құрылымы әртүрлі болып келеді. Мысалы, өзіндік құндағы энергетикалық шығындардың ең жоғары меншікті салмағы (14,8%) Әзірбайжанда байқалуда, онда сығымдағыш және рең сорғылық пайдалану әдістері басым келеді. Батыс Сібірде, Шешен-Ингушетия мен Маңғышлақта бұл шығындардың меншікті салмағы бұл жерде мұнайды өндірудің бүрқақтық әдісінің басым болуының арқасында төмен болып келеді. Қаттардың өнімін арттыру жөніндегі шығындар әртүрлі болып келеді. Мысалы, бұл шығындардың ең жоғары меншікті салмағы Татарстанда, Башқұртстан мен Маңғышлақта байқалуда, онда қаттық қысымды жасанды түрде ұстап отыру үшін қатқа суды тоғыту әдістері кеңінен қолданылады. Азмұнай мен Шешен-Ингушетияда бұл әдістер кеніштердің ерекше геологиялық жағдайларына орай кең тарауға ие болмады. Сол себептен қаттардың өнімін арттыру жөніндегі шығындардың меншікті салмағы бұл жерлерде салыстырмалы түрде төмен болып келеді. Аз мұнайға тән болатын ұңғымалардың ағымдағы жөндеуіне қатысты шығындардың жоғары меншікті салмағы мұнайдың механикаландырылған өндірісінің ең үлкен көлемімен, сондай-ақ сол аудандағы мұнай коллекторларының ерекшеліктерімен байланысты болып отыр.Барлық қарастырылып отырған аудандардағы мұнайдың өзіндік құнында ұңғымалардың өтелуі едәур үлеске ие болуда. Сонымен қатар осы бап бойынша да айырмашылықтар бар. Батыс Сібірде байқалатын амортизацияның ең аз меншікті салмағы сол аудандағы ұңғымалар тереңдігінің аздығымен (бұл олардың басқа аудандардағымен салыстырғанда арзандауына әкеп соқтырады) және бұрқақтық ұңғымалардың басқасынан жоғары өнімділігімен байланысты болып келеді. Айта кететін қызықты жай, Шешен-Ингушетиядағы ұңғымалардың үлкен тереңдігіне қарамастан, мұндағы амортизацияның меншікті салмағы бұл ұңғымалардың жоғары өнімділігіне орай орташа деңгейде болып отыр.
2.2 Технико-технологиялық шараларды жүзеге асыруға кететін өндірістік және пайдалану шығындарының ерекшеліктері
Басқарудың аралас құрылысы кезінде техникалық қондырғылардың техникалық қызметі мен жөндеу жұмыстары негізгі цехтардың жөндеу бөлімдерімен жүзеге асады, ал күрделі жөндеу жұмыстарын жөндеу-механикалық немесе басқа да арнауы жөндеу цехтары жүргізеді. Жөндеу жұмыстарын орталытандыру қызметтің сапасын көтереді, жөндеу жұмыстарын жүргізетін қызметкерлердің өндірістік еңбегін көбейтеді және жұмыстардың өз құндылығын төмендетеді.Бұрғылау жұмыстарының жөндеу қыщыметінің әрекеттілігін жоспарлау негізгі өндірістің қажеттілігіне байланысты болып келеді. БПО қызыметін және цехтардың өндірісі туралы жоспарға жұмыс көлемінің құндылық көрсеткіштері және де нақты көрсеткіштері жатады. Бірінші топқа негізгі өндірістік қызыметі бойынша жұмыстың жалпы көлемі, сонымен бірге бұрғылау құбырларын, турбобур, бұрғылау қондырғыларын және де механикалық жөндеу қондырғыларын жалға беру құныдылығы да жатады.
Пайдаланып жатқан қондырғылардың әр типі бойынша жөндеу жұмыстарының қажетті саны келесі формуламен есептеуге болады:
Р=П·КмФ·Рмці/Тц (15)
мұндағы, П – жұмысқа пайдаланып жатқан қондырғылар бірлігінің орташа саны;
Ф – жобаланған уақыт мерзімі ішінде қондырғылар бірлігі үшін жұмыс уақытының жалпы фонды, сағ;
Рмц – жөндеу аралық циклдағы і түрінің жөндеу саны (ұсақ, күрделі);
Тц – жөндеу аралық циклінің ұзақтылығы машина-сағ;
Км – машинаның уақыты бойынша қондырғыларды пайдалану көрсеткіші; ол қондырғыда жұмыс істеу уақытының (машина уақыты) объектіде орналасу уақытының (мысалы, бұрғыланып жатқан ұңғымада) қатынасына тең.
Бұрғылау өнеркәсібінің құрамында орналасқан қондырғыларының негізгі түрлері үшін жөндеу сағаттарының көлемін анықтау үшін қолданылатын нормативтер жобаланған.Жөндеу жұмыстарының саны жөндеу қондырғылары мен цехтың, механикалық шеберхананың және жөндеу-механикалық заводтың жұмыс көлемін бағалау үшін негізгі көрсеткіш болып келеді.Бұрғылау қондырғыларын жөндеу және өңдеу цехы өндірістің басты қызметін орындаудан басқа жұмыстың басқа түрлерін жүргізіп, көптеген қызмет түрлерін көрсетеді және де бұл әр квартал сайын жүргізілетін жұмыс көлемінде және жылдық жобада көрсетіледі.Жұмыс көлемі құндылық тұрғысынан жөндеу жұмысытырының құны қондырғылардың барлық түрі бойынша санына көбейту арқылы анықталады.Турбобурларды жөндеу және өңдеу цехының өндірістік бағдарламасы нақты түрінде турбобур-тәулік (оқпанды двигательдер үшін) және метро-тәулік (бұрғылау құбырларын үшін) арқылы өлшенеді және олардың саны ұңғымаларды бұрғылау жоспар-графигінде берілетін брғылау уақыты туралы мәліметтер негізінде анықталады.
Мұнай және газды ұңғымаларда жөндеу жұмыстары геологиялық-техникалық жағдаларының шараларына жатқызылады және олардың мақсатына өндірісте орналасқа ұңғымаларды тиімді қолдану, ұңғымалардың өнімділік деңгейінің қалпына келуін және сақтау арқылы кенорынды тиімді барлануын қамтамасыз ету жатады. Бұдан басқа, жөндеу жұмыстары айдау ұңғымаларының жұмыс параметрлерін жоғарлату, жер қойнауын қорға талаптарын сақтау және қатпарлардың мұнай және газдылық беру көрсеткіштерін көбейту жатады.Ұңғымалардың күрделі жөндеу жұмыстары бойынша ұмыстарды жоспарлаудың негізгі мәселесіне жөндеу жұмыстарының қажеттілігін анықтау жатады. Бұл жұмыстарды ұңғымалардың күйінен және жоспарланған геологиялық-техникалық шараларынан шыға отырып МГӨМ (мұнай-газ өндіру мекемесі) геологиялық қызметі анықтайды. Жөндеу жұмыстарын қажет ететін әр ұңғыма үшін «Күрделі жұмыстарды жүргізуге арналған ұсыныс» толтырылады. бұл құжатта ұңғыманың гелогиялық техникалық сипаттамасы, қсаты, жөндеу түрі мен оның жүргізудің нәтижесі көрсетіледі.Бірнеше өнеркәсәптерде қызмет көрсететін ұңғымларды күрделі жөндеу басқарамасы үшін жоспарлар МГӨМ бойынша дифференцияланады. Жұмыстың көлемі техниканың санына, бригадалар санына, олардың ұмыс істеу режиміне, еңбек өнімділігініңжоспарлы өсуіне және бір жұмысты жүргізу ұзақтылық нормасына сәйкес жүргізіледі. Жобаға пайдалану шығандарының калькуляциясы, шығындардың жинақы сметасы, бір ұңғыманы жөндеу үшін кететін шығындар есептемесі берілу керек. Жоспарда берілмеген ұсыныстар келесі кезендрдің жоспарына қосу үшін жөндеу қызыметінде қалдырылады. Ұңғымалардың күрделі жұмыстарын жүргізу жоспарлары әр квартал бойынша бөлінген бір жылға жасалады.Жұмыс көлемінің тізімі және жылдық көлемі бойынша ұңғымалардың күрделі жөндеу жұмыстары жоспарлы-бағалау көрсеткіштерімен бекітіледі.Күрделі жөндеу жұмыстары аяқталған ұңғымалар санына берілген жұмыстары мен апробация жүргізілген және жұмыс өнімділігі анықталған және де пайдалану жұмыстарын жалғастыру үшін негізгі өндірістік цехтарына берген ұңғымалар саны жатады. Сонымен бірге оларға жөндеу жұмыстары жүргізілгеннен кейін басқа дәрежеге (айдау, бақылау және т.б.) ауыстырылған ұңғымалар және де пайдалануға тиімсіз, яғни жоюға арналған ұңғымалар жатады. Негізгі жоспарлы көрсеткіштің мәні – күрделі жұмыстар аяқталған ұңғымалар саны келесі формула бойынша анықтауға болады:
Ср=Нд- Ндп/НдСп (16)
мұндағы, Нд – жмыстың көлемі, нормо-күн;
Ндп – жобаланған жылдарға өтетін ұңғымалардың жұмыс көлемі;
Нд'–бір күрделі жөндеу жұмыстарының орташа ұзақтылығы, нормо-күн;
Сп – күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп жатқан ұңғымалардың келесі мерзімге өту саны.
Ұңғымаларды қарапайым жөндеу жұмыстарының жоспарлау мақсатына жөндеу жұмыстарының көлемін анықтау жатады. Және осыған байланысты ұңғымалардың жұмыс режимін жақсарту және жұмыс аралық кезеңінің ұзақтығын анықтау жатады. Жоспарлау процесінде жөндеу жұмыстарының ұзақтылығы және саны, жөнделген ұңғымалар саны мен жөндеу жиілігінің көрсеткішінің мәні анықталады.Ұңғыманың жөндеу жұмыстарының арасындағы кезең МП дегеніміз бұл жүргізілген екі жөндеу жұмыстарының арасындағы мерзім. Бұл көрсеткішінің мәні әр квартал үшін пайдаланып жатқан ұңғымалар бойынша технологиялық режим кезінде анықталады және де жоспарланған жөндеу аралық кезінінің ұзақтығының мәні мұнай және газ өндіретін учаскесінің технологиялық режимінің тізіміне кіргізіледі.Өндіріс жұмыстары кезінде ұңғымалардың жерасты қондырғыларында қарапайым және күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Ұңғымалардың қарапайым жерасты жөндеу жұмыстары дегеніміз бұл мұнайды өндіру жоспарын жүзеге асыру үшін жерасты пайдалану қондырғыларын жұмыс күйінде сақтау үшінжүргізілеті шаралар кешені. Әдетте, қарапайым жерасты жөндеу жұмыстары жоспарлы алдын-ала жұмыстар қатарында кездеседі. Қарапайым жерасты жөндеу жұмыстарының кешеніне келесі жұмыстар жатады:
сорғышты немесе жеке қондырғыларды ауыстыру;
бұзылыстарды жою және сорғышты құбырларды бұрап алу;
сорғышты-компрессорлы құбырлар немесе штангаларды ауыстыру;
сорғышпен жуу;
құмды қақпақтарды тазалау және жуу;
көтеру құбырларында ағып кету жағдайларын жою;
жұмыс муфталарын, басқару қондырғыларын тексеру;
көтеру құбырларын тереңдету арақышықтығын өзгерту;
сорғышты якорьды тазалау;
пакерді көтеріп, түсіру және т.б.
Жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін ұңғымаларды пайдалануға беру үшін акт құрастырылады. Жерасты жөндеу жұмыстары арнайы құжат ретінде көрсетілген мұнай мен газды толық құндлығын көрсететін пайдалану шығындар есебінен жүзеге асады. Ұңғымада күрделі жерасты жөндеу жұмыстары өзіндік ерекшеліктерге ие және бұл ерекшеліктеріне біршама бұзылыстарға ие болған пайдалану қондырғысының жерасты бөлігін және пайдалану горизонтының жұмыс күйін қалпына келтіру бойынша жұмыстар, сонымен бірге жер қойнауын қорғау бойынша шараларды жүргізу жұмыстары жатады.Ұңғымалардың күрделі жөндеу бойынша жұмыстар өндірістің тапсырысы бойынша алдын-ала жасалған техникалық жоспар-жоба бойынша жүргізіледі.Күрделі жөндеу жұмыстарының негізгі жоспарлы көрсеткіштеріне келесілер жатады: күрделі жөндеу жұмыстары аяқталған ұңғымалар саны, өндірістік уақытының және өндрістік көлемінің көрсеткіштері.Мұнайшылардың алдына қойылған негізгі жағдайларының біріне ұңғымалардың жерасты мен күрделі жөндеу цехтарын тұрақтандыру, олардың материалдық-техникалық базасын күшейту, жаңа технологияларды ендіру тәжірибесі, еңбек әдістерін қолдану және жұмыстың жоғары тиімділік және қауіпсіздік әдістерін қолдану жатады.
Кесте 5 -Жөндеу өнеркәсібінің шығындары
№
п/п
|
Шығындар түрлері
|
Всего
|
ПРС
|
КРС
|
БУХ
|
план
|
факт
|
план
|
факт
|
план
|
факт
|
план
|
факт
|
1
|
Материалдық шығындар
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.1
|
Шикізат ж/е материалдар
|
167325
|
217568
|
121105
|
120062
|
21067
|
8187
|
2446
|
36065
|
1.2
|
Ауыз суы:
|
375
|
326
|
301
|
209
|
74
|
60
|
|
23
|
|
Судың көлемі
|
1994,71
|
1995
|
1601,1
|
1111,7
|
393,61
|
317,3
|
|
26
|
|
1м3 судың бағасы, тенге
|
188
|
166
|
188
|
188
|
188
|
|
|
188
|
2
|
Құралдар, бөлшектер
|
54662
|
40425
|
19301
|
18124
|
14101
|
4579
|
1154
|
243
|
2.1
|
Арнайы киімдер
|
5168
|
4872
|
2727
|
1744
|
718
|
503
|
220
|
276
|
2.2
|
Басқалары
|
2413
|
1448
|
1678
|
205
|
181
|
26
|
|
6
|
3
|
Отын
|
15565
|
25119
|
|
|
|
|
|
|
5-кесте жалғасы
3.1
|
Дизотын мың.тенге
|
8136
|
17298
|
|
|
|
|
|
|
|
саны, тенге
|
396,63
|
612,904
|
|
|
|
|
|
|
|
бағасы, тенге
|
20540
|
28223
|
|
|
|
|
|
|
3.2
|
Май мың.тенге
|
3538
|
3055
|
|
|
|
|
|
|
|
саны,тенге
|
30,343
|
25,358
|
|
|
|
|
|
|
|
бағасы, тенге
|
116600
|
120474
|
|
|
|
|
|
|
3.3
|
Сұйықтықтар мың.тенге
|
241
|
91
|
|
|
|
|
|
|
4
|
Энергия
|
2135
|
2079
|
463
|
450
|
113
|
104
|
120
|
220
|
|
Шығын, кВт.сағ
|
519553,5
|
550085
|
109198
|
104723
|
16651
|
24119
|
27963,5
|
51306
|
|
1кВт.сағ тариф
|
4,10
|
3,77
|
4,24
|
4,30
|
4,24
|
4,31
|
4,29
|
4,28
|
5
|
Өндірістегі жұмыс пен қызмет көрсетулер
|
265789
|
237890
|
124966
|
157717
|
32849
|
31264
|
71833
|
19578
|
5.1
|
Арнайы техникалар мен автотранспорттың қызметтері
|
228408
|
189508
|
99863
|
119893
|
32213
|
28412
|
63903
|
19554
|
5.2
|
Негізгі өндіріс қоры бойынша жөндеу
|
34917
|
44702
|
24245
|
36443
|
397
|
2254
|
7870
|
|
5.3
|
Ағымдағы жөндеу
|
22005
|
8385
|
|
3844
|
|
917
|
16931
|
17
|
5.4
|
Материалдық шығындар қорытындысы
|
472819
|
491041
|
246534
|
282073
|
54029
|
40472
|
55880
|
|
|
Басқада шығындар
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6
|
Іссапарға шығындар
|
|
512
|
|
|
|
|
|
|
6.1
|
Жылу энергиясына
|
6039
|
3670
|
1286
|
443
|
632
|
85
|
34
|
30
|
6.2
|
Жолаушылар транспортына
|
1649
|
2003
|
1135
|
1622
|
514
|
381
|
|
|
|
Басқа шығындар
|
6122
|
8773
|
1513
|
1984
|
722
|
518
|
70
|
110
|
7
|
Еңбекке төлеу шығындары
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.1
|
Жалақы төлем қоры
|
208834
|
231189
|
69300
|
72892
|
14957
|
21807
|
7438
|
6237
|
7.2
|
Әлеуметтік салық
|
48866
|
53702
|
16216
|
16928
|
3500
|
5063
|
1740
|
1466
|
7.3
|
Еңбекке төлеу шығындарының қорытындысы
|
257700
|
301972
|
85516
|
94903
|
18457
|
28407
|
9178
|
8416
|
8
|
Салықтар және аударымдар
|
|
900
|
|
|
|
|
|
|
8.1
|
Барлығы
|
810439
|
902150
|
345080
|
389718
|
77911
|
72352
|
102382
|
65346
|
8.2
|
Жекеменшік транспорттың шығындары
|
156487
|
212663
|
137884
|
172177
|
18603
|
40486
|
|
|
8.3
|
Ортақ өндірістегі шығындар
|
93826
|
112250
|
69937
|
77598
|
15358
|
21774
|
5497
|
8125
|
8.4
|
Барлық шығындар
|
810439
|
902150
|
552901
|
629493
|
111872
|
134612
|
107879
|
73471
|
Жөндеу жұмыстарының барлық түріне кететін шығындар жөндеу фондының есебінен қаржыландырылады, бұл фонд өнімнің өзіндік құныдылық есебінен норматив бойынша өнеркәсіпте пайда болады. Бұрғылау өнеркәсібінің өнімін өндіру және сату жұмыс жоспары келесі сапалық және көлемдік көрсеткіштерімен сипатталады. Көлемдік көрсеткіштеріне бұрғылауда өнім көлемінің көрсеткішері және бұрғылау жұмыстарының көлемдік көрсеткігһштері жатады.Өндірістік бағдарламасының сапалық көрсеткіштерінің тобына ұңғымаларды бұрғылау жұмыстарының қарқының көрсететін көрсеткіштер және бұрғылау қондырғыларын пайдалану көрсеткіштері көрсетілген.Мұнай және газ ұңғымаларын аяқталған құрылысының негізгі сапалық параметрлеріне келесілер жатады:
өнімді қабатын игеру және ашу тиімділігі, мұнайдың алғашқы жоспарланған өнімін қамтамасыз ету;
бағаналардың герметизациясы және қатпарларды тиімді қолдану, кенорынды барлаудың обаланған торына ұңғыма оқпанының нақты түсу.
Бұрғылау өнеркәсібі ұңғмалардың құрылысымен байланысты болып келеді және уақыттың біршама шығының қажет етеді. Сондықтан да өндірістің әрекеттілігін көрсететін көрсеткіштер жүйесіне бұрғылау қарқындылығын көрсететін көрсеткіштер кіргізіледі.Бұрғылаудың коммерциялық жылдамдығына өндірістік жағдайларын өзгеруін ескеретін ұңғымаларды бұрғылау уақыт шығынының қарқындылығына жете отырып ғылыми-техникалық прогресті ендіру арылы жоспарланады.
2.3 Мұнай өндіру бойынша көмекші бөлімшелерінің шығындарын талдау
қосымша өндірістің жоспары өнеркәсіптің өндірістік бағдарламасында көретілуі керек және өндірістік қызметінң негізгі өнеркәсіптікбөлімдерінің қажеттілігін анықтайтын нақты есептердің негізніде жасалуы қажет. Сонымен бірге қосымша өндірістер жобасында өндірістік қуаттылғын, еңбек және материалды ресурстарының тиімді қолдану қарастырылған. Қызметкерлерінің саны, оларың еңбек өнімділігі, жалақы фонды, өнімдерінің өзінділік құны сияқты осындай көрсеткіштер сол принциптерде негізделген және де негізгі өндірісте қолданылатын әдістер арқылы жүргезіледі. Сонымен бірге, қосымша бөлімдерінің өндірістік әрекетінің ерекшеліктері есептелінеді. Жоспарлаудың негізгі принциптарында барланатын қосымша бөлімдерінің өндірістік бағдарламасы белгілі көрсеткіштеріне және ерекше әдістемелік нұсқауларына негізделеді.өнеркәсіптің әр осымша бөлімдерінің өндірісін жобалау олардың жұмыс көлемінің сипаттамасында және өндіріс пен тұтынушы арасында өнімдерді тарату сипаттамасында көрсетіледі. Жұмыс көлемін анықтайтын негіз ретінде қызмет көлемінің және оларды орындау ұзақтылығын ескеретін тапсырыс бойынша анықталады. Берілген тапсырыстар өндірістің қосымша бөлімдерінің өндірістік қуаттылығымен сәйкес алынады. Шектеулі орындарға тапсырыс берген жағдайларда ұйымдасы-техникалық шаралар жасалады, ал қуаттылығы артқан жағдайында оларды толық қолданудың әдістері қарастырыла бастайды. Біруақытта қызыметке берілген тапсырыстарды нақты талдау негізінде басқа да арнайы өндірістер үшін өнімді берудің экономикалық мақсаттылығымен анықталады.өндірістерді транспорттық қызыметін ұйымдастыру мен бақылау.Қазіргі өндірістік өнеркәсіптердің қызметі әртүрлі жүктердің үлкен көлемінің тасымалдануына негізделген. Шикізат, материал мен полуфабрикаттарды өнеркәсіптің ішінде, сонымен оның шекарасынан тыс жерлерде тасымалдау және дайын өнімді тасымалдау өнеркәсіптердің транспорттық шаруашылығы жүргізеді, олардың негізгі мәселелеріне келесілер жатады:
өндірістік процестің талаптарына сәйкес дайын өнімді, жанармайды және еңбек қондырғыларын тиімді тасымалдау;
траспорттық қондырғыларын және траспортты ұмысшылардың еңбегін тиімді қолдану;
траспорттық және жүктерді түсіру мен жүктеу операцияларын механизациялау мен автоматизациялау;
распорттық операциялардың өзқұндылығын төмендету;
технологиялық және траспорттық операцияларды нақты сәйкестендіру талаптары;
траспорттық қондырғыларды үнемі жұмыс жағдайларында ұстап тұру.
Траспорттық қондырғылардың жұмыс ітеу деңгейі өнеркәсіптің маңызды көрсеткіштеріне өзінің әсерлерін көрсетеді. Қосымша жұмыстардың барлық 30-40% көлемі жүктерді түсіру мен көтеру және транспорттық операцияларды жүргізуге негізделген. Оларға кететін шығындар дайын өнімдердің 5-8% құрайды. Оларды тиімді қолдану реттілікті, циклдің ұзақтылығының қысқаруына, жұмыс өнімділігінің өсуіне және өнімдердің құндылығының төмендеуіне әсерін тигізеді. өндірістік өнеркәсіптер әртүрлі транспорттық қондырғыларын қолданады. Олардың құрамы өдірістің тпіне және масштабына, шығарылатын німге, технология мен цехтардың орналасуына байланысты болады. Қызмет түріне байланысты траспорт келесі түрлерге бөлінеді: темір жол, өзендік, автомобилді, авиациялық, механикалық, құбыр өткізгішті, пневматикалық және т.б.әрекетінің сипатына байланысты транспорт үзіліссіз және жиілігі бойынша жұмыс істейді.Жасалатын жұмыстардың түрлеріне байланысты олар келесіге бөлінеді:
цех аралық траспорт, ол өнеркәсіп территориясы бойынша цехтар мен қоймалар арасында жүктерді тасымалдауға арналған;
цех ішіндегі трранспорт, технологиялық процестің орындалу қызыметіне байланысты жұмыс орындар мен аспаптар арасында еңбек қондырғларын тасымалдау.
өнеркәсіптің транспорттық қызыметін ұйымдастыру дегеніміз транспорттық шаруашылығының жұмысында резервтарды қолдану және анықтауға ағытталған траспорттық жұмысшылар еңбеі мен жүк ағындарын, траспорттың тиімді және рационалды жұмысын, олардың сапалық көрсеткіштерін көбейтуді көрсететін шаралар жүйесін айтамыз.Ірі және орташа өнеркәсіптерде траспорттық шаруашылықты траспорттық бөлім басқарады. Олар тасымалдау мен жүктерді тию мен түсіру жұмыстарының көлемін жоспарлайды, тасымалдау құрылыстарын пайдалануды басқарады, траспорттың және тасымалдау жолдарының жөндеу жұмыстарын ұйымдастырады, жасалған жұмыс көлемін есептейді және өндірістік-шаруашылық әрекетілігінің нәтижелерін талдауды. Оның құрамында траспорттық қондырғылар түрлері бойынша арнайы цехтар орналасқан.Траспорттық шаруашылықтың жұмыстарының жоспарын жасау келесі анықтау негізінде жүргізіледі:
а) жоспарлы номенклатура мен топ бойынша жеткізілген жүктердің санын ескеру;
ә) жүктерді тию және үсіру жұмыстары бойынша пунктар арасында ішкі өнеркәсіптерде жүктің тасымалдануы;
б) түрлері ойынша траспорттық қондырғылардың қажеттілігі;
в) механизацияланған және қолмен жұмыс істелінетін жұмыстарды бөлу арқылы жүктерді тию мен түсіру жұмыстарының көлемі.
Траспорттардағы негізгі жоспарлы бірліктеріне келесілер жатады:
жүктер ағаны – екі таратқыш пунктар арасындағы уақыт бірлігінде тасымалданатын жүктердің көлемі;
жүктердің айналымы – белгілі уақыт ішінде өнеркәсіптің ішінде тасымалданатын жүктердің көлемі.
Сыртқы жүк айналымын жопарлау кезінде материалды-техникалық қамтамасыз ету жоспарларын, сонымен бірге өндірстің қалдықтарын шығару жөнінде соңғы жылдардың есептік мәліметтерін қолданылады.Ішкі жүк айналым жоспары өнеркәсіп пен оның цехтарының өндіріс жоспарына, материалды-техникалық қондырғыларды кіргізу жоспарына, жоғарғы монтажды жұмыстар көлеміне және қондырғыларды тасымалдаудың жалпы арақашықтықарына, жұмыс орындарына жұмысшыларды тасымалдау көлеміне және т.б. негізделген. Өнеркәсіптердің ішінде тасымалдау жұмыстарын орындау үшін траспорттық қондырғыларында қажеттілігі жүк ағындарына байланысты анықталады. Жүк ағыны үшін траспортты қондырғылардың тәулдік қажеттілігі келесі формула бойынша анықталады:
А=Qt/qТRR (17)
мұндағы, Q – тасымалдаудың тәуліктік көлемі, т;
q – транспорттық қондырғылардың номиналды жүк көтергіштігі, т;
T – бір тәулік ішінде тасымалдау жұмыстарының уақыты, сағ;
R – траспорттың жүккөтергіштігін ескеретін көрсеткіш (R = 0,74÷0,9);
R' – жұмыс күні ішінде әртүрлі қызыметтерді және жанармаймен толтыру уақытын ескеретін көрсеткіш (.R'= 1,1÷1,5);
t – траспорттың бір рейсіне кететін уақыт; сағ;
t=l/υ+l/υ+tп+tр (18)
мұндағы, l – белгілі орынға дейінгі жолдың ұзақтылығы, м;
υ, υ' – жүкпен немесе жүксіз машиналардың жылдамдығы, м/мин;
tп, tр – жүктерді тию және түсіру жұмыстарына кететін уақыт, мин.
Жүктерді тассымалдау жоспарының тиімді нұсқасын анықтау мақсатында тұтынушыларды өнімдермен қамтамасыз ету үшін тиімді жолды таңдауға көрсететін экономикалық-математикалық әдістер қолдану кеңінен қолданылды.
Кесте 6- Транспорттық өнеркәсіптің 2005 жылдық шығындары
№п/п
|
шығындардың түрлері
|
2005 жылдың ішінде
|
Жоспар
|
Факт
|
Ауытқу +,-
|
%
|
т.тенге
|
т.тенге
|
|
Материалдық шығындар
|
|
|
|
|
1
|
Шикізат пен материалдар
|
302019
|
298371,3
|
-3647,7
|
98,8
|
2
|
Сатып алынатын заттар мен полуфабрикаттар
|
94926
|
90451,3
|
-4474,7
|
95,3
|
3
|
Жанармай
|
945613
|
928380,9
|
-17232,1
|
98,2
|
|
Оның ішінде: АИ-80
|
206050
|
198652,6
|
|
|
|
АИ-93
|
4070
|
4092,8
|
|
|
|
Дизжанармай
|
688312
|
678327,8
|
|
|
|
Қатты жанармай
|
6643
|
9210,3
|
|
|
|
Керосин
|
390
|
113
|
|
|
|
Май сұйықтығы
|
40148
|
37984,4
|
|
|
4
|
Энергия
|
21955
|
23543,1
|
1588,1
|
107,2
|
|
Оның ішінде: электроэнергия
|
10647
|
10886,5
|
|
|
|
жылуэнергия
|
11308
|
12656,6
|
|
|
5
|
Транспорттық шығындар, барлығы
|
|
-166,7
|
|
|
|
Оның ішінде: арнайытранспорт
|
|
-166,7
|
|
|
|
ТОО «ОСС» (ММЖ)
|
|
|
|
|
|
Еңбекті төлеу үшін кететін шығындар
|
|
|
|
|
6
|
Жалақы фондтары
|
227912
|
2246706,2
|
|
|
7
|
Әлеуметтік салық
|
294468
|
299877,6
|
|
|
8
|
Әлеуметтік сақтандыру
|
27776
|
26275
|
|
|
6-кесте жалғасы
|
Еңбекті төлеуге кететін барлық шығындар
|
2550156
|
2572858,8
|
22702,8
|
100,9
|
9
|
Материалды емес активтардың амортизациясы
|
|
4,8
|
|
|
|
Барлық шығындар
|
4762053,5
|
5182847,3
|
420793,8
|
108,8
|
10
|
Өзінділік құндылығы
|
|
4841323,0
|
|
|
11
|
Кезеңінің шығыны
|
|
704904,0
|
|
|
12
|
Орташа тізімдік саны, чел.
|
2312
|
2279
|
|
|
13
|
1 жұмысшыға кететін орташа тізімдік жалақы, тенге
|
80302
|
82243
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |