М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік

Құрылыстағы    бухгалтерлік  есеп  ерекшелігі  пəнін  оқу  процессінде  Еліміздің 
экономикасында – құрылыс саласы алдыңғы қатарда ерекше алатын өндіріс жүйесі.  
Жаңа  Қазақстан  өзінің  даму  жолын  таңдап,  жылдан  жылға  əлемдік  қоғамдастықта 
барған сайын зор құрмет пен беделге қол жеткізе отырып, алға қарай нық сеніммен ілгерілеп 
келеді. Мұның өзі Қазақстанның одан əрі дамуын тұрлаулы, осы заманғы жəне болашағы зор 
экономикалық, əлеуметтік, саяси жəне əкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді. 
Елбасының  2007  жылғы  Жолдауы  Қазақстанды  жеделдете,  жан-жақты  жаңғырта 
жаңарту  жолы  таңдалып  алынғандығын  көрсетеді. Яғни,  жаңа  бəсекелестік  артықшылықтар 
қалыптастыру  арқылы  елімізді  жаһандық  экономикаға  кіріктіруге  бағытталған  мемлекеттік 
саясат қабылданды. 
Сонымен  қатар,  Қазақстанда  халықаралық  бəсекеге  қабілеттілік  днңгейіне  жете 
алатын,  жоғары  технологиялық  жаңа  өндірістерді  дамыту  қажеттігі  мен  өнеркəсіптік 
құрылымды өзгертуге бейімді, əрі ауқымды зор жобалар əзірлеу мақсаттарына ерекше назар 
аударылды. 
Бүгінгі  нарықтық  экономика  жағдайында  бухгалтерлік  есепті  жүргізу  басқару 
жүйесінің ең маңызды жəне міндетті шарты болып табылады. Бухгалтерлік есеп - өндірістің 
хал-ахуалын,  экономикалық  жағдайын  анықтап,  негізгі  міндеттерді  нақты  сипаттайтын 
бірден-бір  жүйе.  Бүгінгі  күні  өндірістік  саланы  алатын  болсақ,  ең  алдыңғы  қатардағы 
мəселелерге  өндіретін  өнім  түрлеріне  зор  мəн  бере  отырып,  өндіруге  кеткен  шығындардың 
ауқымын неғұрлым азайтып жəне өзіндік құнын дұрыс, əрі дəл анықтау міндеті жатады. 
Осы мəселеге орай кəсіпорын өндірістік шығындарды есептеу жолдарын дұрыс жүйеге 
келтіре  отырып,  өндірістің  шаруашылық  қызметін  басқару  заңдылықтарының  халық 
шаруашылығында өркендеуіне жол береді. 
Нарықтық  экономиканың  нағыз  шарықтап  келе  жатқан  шағында  күрделі 
экономикалық  механизмді  басқару  өндірістегі  дəл,  əрі  нақты  жүргізілген  есеп  арқылы  ғана 
жүзеге асуы тиіс. 
Қазақстан  Республикасы  нарықтық  қатынастардың  дамуы  жағдайында  басқару 
жүйесінің  алдында  тұрған  жаңа  міндеттерді  шешуге  қайта  бағыт  алды.  Себебі,  құрылыс 
саласының  күннен-күнге  дамып  келе  жатқаны  заман  талабына  сай  сұраныстың  өсуіне 
байланысты  болып  отыр.  Осы  саладағы  есепті  ұйымдастырудың  жолдарын  жəне  оның 
шетелдік тəжірибесін зерттеу, өндірістік шығындар туралы ақпараттар алудың дəстүрлі емес 
жаңа  жүйесін  құру,  өнімнің  өзіндік  құнын  калькуляциялаудың,  қаржылық  нəтижелерді 
анықтаудың  қазіргі  тəсілдерін  қолдану,  сондай-ақ  бұл  ақпараттарды  өндірістік  қызметті 
басқару, талдау, болжау жəне реттеу үшін қолдану маңызды. 
Нарықтық  қатынасқа  көшкенге  дейін  құрылыс  саласында  есеп  нақты  өндірісте 
дəстүрлі  жүйеленген  түрде  жүргізіліп  келген.  Үздік  үлгідегі  ұзақ  жыл  өміршеңдігімен 
пайдаланылған  техникалық  мөлшерленген  базалық  актілер  құрылыс-монтаж  жұмысының 
дұрыс  талдануына  септігін  тигізген.  Ал,  нарықтық  қатынасқа  көшкен  соң,  жүйе  бұзылып, 
құрылыс  кəсіпорындарында  басқадай  көзқарас  пайда  болды.  Яғни,  сұраныс  деңгейі 
жоғарылаған сайын баға өсіру тиімді болып есептелді. Бірақ, осыған қарамастан бүгінгі күні 
аталмыш  сала  заң  актілеріне  сүйеніп  құрылыс-монтаж  жұмыстарын  орындап  келеді. 
Бухгалтерлік  есептің  жаңа  жүйесіне  сай  бухгалтерлік  есеп  стандарттарының  №    6  жəне  12, 
халықаралық қаржылық есептеме стандарттарының № 11 жəне 16 тікелей сметалық жүйедегі 
табыс пен шығындар құрамын анықтаумен тікелей байланысты.  
       Құрылыс  өндірісінің  дамуы  экономикада  əлеуметтік  жағынан  жалпы  экономиканың 
дамуы барысында үлкен əсерін тигізетін сала.Құрылыс саласы – ол зауыт, фабрика, теміржол, 
автокөлік  жолы,  тұрғын  салу,  сол  сияқты  қоғамдағы  даму  -  өсу  ағымына  тікелей  əсерін 
тигізетін  шаруашылық  саласы.  Осыған  орай  елдің  болашағы  үшін  ең  басты  міндет  болып 
саналатын, ол студенттерге білім беру. Қазіргі талаптарға сай қайта дайындалып жасалынған 
оқу  жоспарларының  қажет  екендіігі  белгілі.  Осы  «Құрылыстағы  бухгалтерлік  есеп»  пəнінің 
бағдарламасы  бухгалтерлік  есеп-аудит  мамандығы  бойынша  білім  алатын  студенттерге 
арналған. 

           Курстың мақсаты:   
     Бухгалтерлік 
есеп 
мамандығында, 
құрылыс 
саласындағы  бухгалтерлік  есептің  өзіндік  ерекшелігі  бар.  Ол  құрылыс  өндірісінің 
ұйымдастыру  жəне  технологиялық  ерекшелігінен  туындайды.  Ол,  біріншіден  құрылыс 
өндірісі  арнайы  құрылыс  мекемелерімен  орындалуы,  екіншіден  –  ұйымдастыру  дəстүріне 
сəйкес.  Мысалы,  құрылыс  жүйесінің  жұмысы  «Мердігерлермен»  жəне    «Қосалқы 
мердігерлермен»  орындалады.  Олардың  арасында  күрделі  қатынас  болады.  Осы  орайда 
«Құрылыстағы бухгалтерлік есеп» пəнінің өзіне тəн міндет жəне мақсаттары болады: 
 
-    құрылыс  жүйесіндегі  ұйымдастыру,  технологиялық  ерекшелігіне  сəйкес 
бухгалтерлік есептің міндеті мен мақсатын анықтау;   
 
-  жалпы бухгалтерлік есеп жұмысын ұйымдастыруды анықтау; 
 
-  мердігерлермен тапсылушылар арасындағы есеп айырысуды құрастыру; 
 
-  құрылыс материалының есебін анықтау; 
 
-  құрылыс машиналарымен механизмдер жұмысын есебін ұйымдастыру; 
 
-  дайын өнімді сату жəне табыстылықты анықтаудың есебін қарастыру. 
 
            Курстың міндеттері:  
Курстың  міндеті  студенттерді  экономикалық  тəрбиелеу 
болып  табылады,  ол  мынадай  негізгі  бағыттарда  қарастырылады:  есеп  туралы  ғылымға 
қызығушылық  тудыруға  тəрбиелеу,  өндіріс  құралдарына  деген  меншікке  сақтықпен  қарауға 
жəне  қаржылық  тəртіпті  сақтауға  тəрбиелеу,  қоғамның  материалдық,  еңбек  жəне  қаржы 
ресурстарын тиімді қолдануды білуге тəрбиелеу. 
            Пəнді  оқытудың  міндеті  болып,  сонымен  қатар  бухгалтерлік  есепті  ұйымдастыру 
барысында кездесуі мүмкін  келеңсіз жағдайларды табу, олардың пайда болу себептерін жəне 
оларды қайта қалпына келтіру жолдарын ашып көрсету болып табылады.   
Пəнді  оқытудың  міндетінің  бірі  есеп  саласындағы  болашақ  жоғары  білікті  мамандарды 
тəрбиелеп,  оларға  моральдық  тазалық,  тəртіптілік,салмақтылық  сияқты  сапалық  қасиеттерге 
уйрету. 
Пререквизиттер:  Бухгалтерлік есеп принциптері, экономикалық ілім 
 Постреквизиттер: шаруашылық субъектілеріндегі бухгалтерлік есеп , аудит  
 
Оқыту  негізгі  оқу  материалдары  қамтылған  дəрістер  мен  практикалық  сабақтар 
негізінде  жүргізіледі  жəне  алынған  практикалық  дағдылар,  түсініктер  бекітіліп  отырады. 
Студенттердің  білімін  бақылау  үй  тапсырмаларын  тексеру,  электрондық  оқулық  т.б.  оқу 
құралдарында  берілген  тестілерді  орындау,  ауызша  сұрау,  жеке  семестрлік  тапсырмалар 
арқылы жүзеге асады. 
 
                    
2.4 Сабақ мазмұны мен кестесі 
 
 
1 апта   
1 кредит сағат  
№ 1 дəріс 
            1-тақырып.  Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есеп. 
   Құрылыс  саласының  өндірістік  ерекшелігіне  сəйкес  бухгалтерлік  есепті  ұйымдастыру. 
Өндіріс  саласы  ретінде  оның  технологиялық  ерекшелігін  қарастыру.  Соған  сəйкес 
бухгалтерлік есе,птің міндетін жəне мақсатын анықтау. Құрылыс кəсіпорындарының түрлері, 
олардың  ерекшеліктері.  экономикалық  көрсеткіштерін  қарастыру.  Құрылыс  өндірісінің 
дайын  өніміне  түсінік  жəне  оны  бағалау.  Құрылыс  кəсіпорындарының  нақты  өндірістік 
ерекшелігіне  сəйкес  бухгалтерлік  есебін  ұйымдастыру.  Бас  мердігерлермен  есеп  айырысу. 
Қосалқы мердегерлермен бас мердігерлер арасындағы есеп айырысуды қарсатыру. 
Əдебиеттер: 
1995ж. 26 желтоқсандағы ҚР-ның Президентінің заңдылық күші бар «Бухгалтерлік есеп 
туралы » Үкімі,  Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Кəсіпорындағы бухгалтерлік