М. Е. Лобашев к. В. Ватти

жүктеу 8,1 Mb.

Pdf просмотр

бет	187/275
Дата	29.04.2022
өлшемі	8,1 Mb.
	#38344
түрі	Лекция

1 ... 183 184 185 186 187 188 189 190 ... 275

Lobashev

анықтаудағы
баланстық  теориясының
универсал
дығы.
Генетиканың  соңғы  жылдары  жиыақтаған  көптеген  та-быстары  жынысты
анықтаудағы  баланстық  теориясын  тұжы-рымдауға  мүмкіндік  берді,  бұл
теория бойынша особьтың жы-нысы геномның кез келген хромосомасында
орналасқан,  аталық  және  аналық  жынысты  детерминдеуші  гендер
балансымен  анықталады. Гендер балансын қатаң сақтайтын және жыныста-
ры жөнінен айқын жіктелген особьтардың пайда болуын қамта-масыз ететін
механизм—жыныс  хромосомаларынын,  әсер  ету  ме-ханизмі  болып
табылады.  Мәселен,  қазіргі  уақытта  адамның  кемінде  6  гені  (Х-
хромосомадан  3  және  У-хромосомадан  3  ген)  сипатталған,  олардың  өзара
әсер  етуі,  балансы  особьтың  жыны-сын  анықтайды.  Алайда,  дрозофиладан
өзгеше,  адамның  У-хро-мосомасы
(Н
—У  антигені)  аталық  жынысты
анықтауда  шешу-ші  роль  атқарады.  У-хромосома  болмаған  және  Х-
хромосоманын,  кез  келген  саны  болғанда  особь  фенотип  бойынша  ұрғашы
ре-тінде  анықталады.  Тұт  көбелегінде  У-хромосома  Х-хромосома-ның

кариотиптегі  санымен  еселену  дәрежесіне  қарамастан,  ана-лық  жынысты
анықтай отырып балансты өзгертеді.
Жынысты
анықтаудағы
баланс
теориясын
жоғары
сатыдағы
©сімдіктерге  де  қолдануға  болады.  Дрема
(Меіапйгіит)
есімді-гінде  жыныс
ең  алдымеи
X-
және  У-хромосомалардың  балансы-мен  анықталады.
Аутосомалар  санының  өзгеруі  ешқандай  нәти-же  бермейді.  Бірақ  тіпті  У-
хромосомасынан  айрылған  аналық  өсімдіктердің  де  аталық  потенциясы
болады.  Мәселен,  аналық  есімдіктер  қара  күйемен  зақымданғанда  гүлде  ■
аталық өсіп-жетіледі, яғни гүл морфологиялық жағынан гермафродитті бо-
лады.  Особьтардың  жынысын  жыныс  хромосомалары  емес,  бірнеше
гендердің  өзара  әсер  етуі  анықтайтын  жағдайлар  да  мәлім.  Мысалы,
шаншарларда
(НаһгоЬгасоп),
бал араларының оған жақын түріндегі сияқты
үрықтанған  жүмыртқадан  үрға-шылары,  ал  үрықтанбаған  жүмыртқадан
еркектері  дамиды.  БІ-рақ  шаншарларда  туыстық  жағынан  жақын  түрлерді
шағылыс-тырғанда үрықтанған жүмыртқадан ерксктері дамитын жағдай-лар
да  сипатталған.  Ұрықтану  процесінің  болғанына  немесе  бол-мағанына
қарамастан, шаншардыц аналық жынысын екі фак-

жүктеу 8,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 183 184 185 186 187 188 189 190 ... 275