Лекция. Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде Саясаттанудың объектісі. Саясаттанудың танымдык пәні. Жеке пән ретіндегі саясаттанудың жанжақтылығы

жүктеу 0,9 Mb.

Pdf просмотр

бет	7/124
Дата	15.11.2022
өлшемі	0,9 Mb.
	#40160
түрі	Лекция

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 124

Лекция. Саясаттану ылым ж не о у п ні ретінде Саясаттануды объ

институттану дәуiрi

классикалық дәуiр
(ХІХғ. дейiн), бұл кезең дедуктивтi, логикалық-философиялық,
моралдық-аксиологиялық,
салыстыру
әдiстерiмен
байланысты.
Алыпсатарлық
дедукциядан шығуға талпыну өте ежелгi саяси ойлар тарихында кездеседi. Мысалы,
Конфуций аналитикалық тәсiл ретiнде қарапайым ұқсастықты пайдаланады. Ол билiктi
қарастырғанда, мемлекеттi үлкен отбасымен, император билiгiн әкенiң балаға билiгiмен
ұқсастырды.
Бұл кезеңде ерекше орынды саясаткерлер әрекетi мен мемлекеттiк басқару формасын
аксиологиялық өлшеу мен бағалау алды, мұнда үстемдiк етушi адамгершiлiк нормасы мен
құндылығына сүйенедi, оны Аристотельдiң берген классификациясынан байқаймыз. «Үш
дұрыс» (монархия, аристократия, полития) және «үш бұрыс» (тирания, олигархия,
демократия) мемлекеттiк басқару формасы. Сонымен бiрге, ол салыстыру әдiсiн де
қолданған. Ол өзiне белгiлi 50 саяси құрылыстың ұқсастығы мен ерекшелiктерiн ажыратып,
соның негiзiнде 158 монография жазады. Ал, Платон өз зерттеулерiнде логикалық
моделдеудiң қарапайым элементтерiн пайдаланады.
ХV ғасырда Англиядағы саяси тәртiптердi талдауда компаративтiк әдiстi ағылшын
Дж. Фортескье, кейiнен ХVІІІ ғасырда француз Ш. Монтескье пайдаланды. Мұнда ерекше
атап өтетiнiмiз Н. Макиавелли, ол Италияның саяси дамуын тарихи-салыстырмалы талдау
жасады;
2
институттану дәуiрi
(ХІХ-ХХғ.ғ. дейiн), онда алдыңғы қатарға тарихи-
салыстырмалы, өлшемдiк-институттану әдiстерi шықты. Бұл кезеңде Дж.Токвиль, Дж.
Милль, К. Маркс, Ф. Энгельс сияқты ойшылдардың зерттеу еңбектерi ерекше маңызға ие
болды. Онда Европаның негiзгi мемлекеттерi, ескi және жаңа кезеңдегi басқару формалары
салыстырмалы талдауларға түстi. Мәселен, К. Маркс өзiнiң алғашқы еңбектерiнiң бiрiнде
«тек зерттеу нәтижесi ғана ақиқат болып қоймай, оған баратын жол, яғни әдiс, тәсiл мен
құралдар, сонымен оны қолдану процесi, операциясы да дәлме-дәл анық болуы керек» - деп

жазды. К. Маркс өз дәуiрiндегi әлеуметтiк ғылымдардың зерттеу әдiстерiн меңгерiп,
әлеуметтiк өмiрдi тану саласынды, оның iшiнде саяси процестердi зерттеуде оларды тиiмдi
қолдана бiлген.
ХІХ ғасырдың ІІ-ші жартысында АҚШ-та академиялық саясаттану ғылымында
салыстырмалы-тарихи және саяси институттарды құқықтық талдау сияқты зерттеу әдiстерi
қолданылды. Қазiргi саясаттану классиктерi М. Вебер, Г. Моска, В. Паретто саяси
мәлiметтердi жинауда тарихи-салыстыру әдiстерiн қолданған;
3

жүктеу 0,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 124