Лекция. Саясаттану ғылым және оқу пәні ретінде Саясаттанудың объектісі. Саясаттанудың танымдык пәні. Жеке пән ретіндегі саясаттанудың жанжақтылығы

Саяси жүйе деп елдiң саяси өмiрiне қатысушы мемлекеттiк, партиялық және

жүктеу 0,9 Mb.

Pdf просмотр

бет	42/124
Дата	15.11.2022
өлшемі	0,9 Mb.
	#40160
түрі	Лекция

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 124

Лекция. Саясаттану ылым ж не о у п ні ретінде Саясаттануды объ

Саяси қатынастарға таптардың, этникалық бiрлестiктердiң, тұлғалар мен қоғамның, азамат пен мемлекеттiң арасындағы қатынастар кiредi. Саяси ережелер
Саяси мәдениет

Саяси жүйе деп елдiң саяси өмiрiне қатысушы мемлекеттiк, партиялық және
қоғамдық ұйымдар жиынтығын түсiнемiз
. Бұл жүйе қоғамның барлық элементтерiнiң
интеграциялауын, оның бiртұтас саяси билiк арқылы орталықтан басқарылуын қамтамасыз
етедi. Уақыты мен орнына қарай саяси жүйе әртүрлi мазмұнда болады, өйткенi жүйенiң
басты компонеттерi саяси режімнiң (авторитарлық, демократиялық, диктатуралық), саяси
жүйенiң типтерi (президенттiк, парламенттiк), билiк қатынастары (партия, үкiмет) және
қоғамдық саяси репрезентация (плюрализм, корпоратизм) сияқты формаларына түрленедi.
Кез-келген жүйе төмендегiдей сипатта болады: бөлшектерден тұрады, бөлшектер бiртұтас
бүтiндi құрайды, жүйелердiң шекарасы болады.
Сонымен,
қоғамның саяси жүйесi деп билiк жүргiзiп, қоғамда тұрақтылық пен
тәртiптi қамтамасыз ететiн әлеуметтiк топтар, таптар, ұлттар, мемлекеттер
арасындағы саяси өзара қатынастарды реттейтiн ұйымдар мен мекемелердiң
жиынтығын айтамыз.
Саяси жүйенiң құрылымы мен қызметтері, түрлері.
Саяси жүйе
құрылымына
мыналар енеді: 1. саяси институттар; 2. саяси қатынастар; 3. саяси ережелер; 4. саяси
мәдениет.
Саяси институттарға
мемлекет, саяси партиялар, кәсiподақтар, кооперативтер,
жастар, әйелдер т.б. ұйымдары мен бiрлестiктерi жатады.
Саяси қатынастарға
таптардың, этникалық бiрлестiктердiң, тұлғалар мен қоғамның,
азамат пен мемлекеттiң арасындағы қатынастар кiредi.

Саяси ережелер
саяси институттардың өзара бiрлесiп әрекет етуiн қамтамасыз етедi
және саяси жүйенiң ережелiк негiзiн құрайды.
Саяси мәдениет
деп белгiлi бiр қоғамда немесе әлеуметтiк қауымдас-тыққа тән саяси
сана мен iс-әрекеттердiң ұқсастық жиынтығын айтады.
Саяси жүйе бiрнеше қызметтердi атқарады (Г. Алмонд).
•
Белгiлi бiр әлеуметтiк топтың немесе көпшiлiк халықтың саяси билiгiн қамтамасыз
етедi.
•
Саяси жүйе қоғамдық қатынастарды реттейдi, мүдделердi артикуляциялайды.
•
Саяси жүйе бiрiктiру, топтастыру қызметiн атқарады.
•
Экономиканың қалыпты жұмыс iстеп дамуына жағдай жасайды.
•
Үкiмет қызметi: шешiм қабылдау және өзiндiк басқару.
•
Қоғам мүшелерiн iшкi және сыртқы жағымсыз әсерлерден қорғайды.
Әр елдiң саяси жүйесi бiр-бiрiне ұқсамайды, дегенмен ұқсастық жақтарын табуға
болады, сөйтiп саяси жүйе топтастырылады. Саяси жүйе әртүрлi негiздерде жіктелiнедi:
•
елдiң экономикалық даму деңгейiне;
•
саяси өмiр формасының даму деңгейiне;
•
қоғам типiне;
•
саяси мәдениет типiне байланысты.
Сонымен бірге, марксизм саяси жүйенi жiктеуге негiз етiп өндiрiс тәсiлi мен қоғамның
таптық құрылымын алды. Марксизм қоғамды бес формацияға бөлді: алғашқы қауымдық,

құлиеленуші, феодалдық, капиталистік, коммунистік.
Американдық ғалымдар экономиканың өсу сатысы концепциясы бойынша
адамзаттың даму тарихын мынадай бес сатыға бөледi: 1 дәстүрлi қоғам; 2 өтпелi қоғам; 3
алға жылжу қоғамы; 4 индустриалдық қоғам; 5 постиндустриалдық қоғам.
Сонымен бiрге саяси жүйенi басқару тәртiбiне қарай: демократиялық, авторитарлы,
тоталитарлы деп те бөледi.

жүктеу 0,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 124