| 2.2.Оқушылардың өзіндік танымдық белседіліктерін арттыру әдістері
Оқушылардың өздік жұмыстарын тиімді ұйымдастыруы сабақ сапасының артуына септігін тигізеді.Теориялық білімнің терең бекіп , жүйелі қалыптасуына өздік жұмысқа берілетін есептер мен жаттығулардың дұрыс таңдап алынып , құрастырылуына байланысты болады . Өздік жұмыс кезінде оқушылар оқулықпен және дидактикалық материалдармен , түрлі анықтамалық кітаптармен , газет журналдар мен жарыс істеуге үйрене бастайды . Өздігінен білім алуға талпынады . Жұмысы нәтижелі болса , оқушының пәнге деген қызығушылығы артады . Оқушылардың өзіндік жұмыс істеуге қабілеттерін қалыптастыру міндетін орындауда бүкіл педагогикалық ұжым үшін проблема туындайды . Ол осы жұмыс мазмұнына оқушыларды мақсатты түрде , әсіресе , бастауыш сынып оқушыларын оқытуда табылады . Оқушылардың өзіндік жұмыстарының ерекшеліктерімен олардың үй жұмыстары , сыныптық , сыныптан тыс жұмыстары , яғни , олардың барлық сабақтан тыс жұмыстарының барлық түрлері салыстырылуы мүмкін . Олардың барлығы қандайда бір континум құрайтыны айқын (қандайда бірізділік оның полюстері бір жағынан оқушының сыныптық жұмысы , ал келесі жағынан- оқу іс - әрекетінің өзіндік ұйымдастырылу жоғарғы формасы ретінде оның өзіндік жұмысы сияқты берілуі мүмкін . Оқушыларды оқудағы танымдық ізденімпазды мен белсенділігін - қалыптастыру проблемаларын іс жүзінде шешудің әртүрлі жолдары бар; -танымды іс - әрекеттің дербестігін қалыптастыратын өзіндік жұмысты ұйымдастыру мен оқу міндеттерін іріктеп шешу ; - танымдық іс - әрекеттің тәсілдерін қалыптастыру ; - іс - әрекеттің бағдарланушылық негізін құрайтын жалпылама білімдер енгізу ; - оқу іс - әрекетін өздігінше бақылауды дамыту ;
Оқушылардың танымдық қызығушылығын дамытпай , оқытудың интенсивтендіру процесін жүзеге асыру мүмкін емес екені іс - жүзінде белгілі. Танымдық қызығушылық белгілі компоненттерді қамтитын динамикалық жүйе . Оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын анықтаудың негізі мұғалімнің белсенділігі мен пәнге деген қызығушылығы және педагогика мен психологияның проблемаларына дұрыс бағдар беру болып табылады . Оқушылардың оқу танымдық іс - әрекеттің формаларының бірі - өзіндік жұмыс кірек езде негізгі талап- оқушылардың белсенді іс - әрекетін сезімін оята отырып , оларды басқара білу . Оқушылардың өз бетінше іздену арқылы білімін көтеруі , біліктіліке талшылуы , ептілікке дағдылануы оқу процесінде белсенділігін арттырудың бір жолы екендігі ертеден белгілі .
Өздік жұмыс – оқу іс - әрекетінің жоғарғы формасы : 1.Оқушылардың өздік жұмыстарында мұғалім - оқушы іс әрекетінің қатынасы Оқытушының педагогикалық шеберлігінің негізгі критерийлерінің бірі – оқушының өзіндік танымдық жұмысын ұйымдастыру , ал екіншісі оқушыны өздігінен оқып , ой - өрісін тереңдетуге баулу , ғылыми ізден іске жетелеу . Өздік жұмыстарын ұйымдастыруды әр ұстаз өз қалауынша , бірі сабақтың бекіту бөлімінде қолданса , бір оқушының қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып , дамыта оқытуға бағыттайды. Өздік жұмыс ұғымы , белсенді танымдық дағды , зертханалық жұмыс , проблемалық оқыту ұғымдарымен тығыз байланысты . Өздігінен жұмыс істеу кезінде оқушыға мынадай талаптар қойылады : -кез - келген әдебиетпен өздіг жұмыс істей білу ; - өз бетінше талдау жасап қорытындылай білу ; -өз ойын толық айта білу , түсіндіре білу , басқаны үйрете білу ; -басқаны тыңдай білу , ақпаратты қабылдай білу ( ақпаратты терең түсіну , сұрақ қоя білу ) ; - ұжыммен қарым - қатынас жасай білу , ұйымдастыра білу ( өзін - өзі тексере, бағалай білу ) . Осы қасиеттердің бәрін қоғам жеке тұлғалардан маман ретінде талап етеді . Ал ол болашақ маман –жеке тұлға – бүгінгі оқушы . Жеке тұлға ретінде оқушының рухани баюы , адамгершілік , әдептілік қасиеті , оқушы -оқушы , мұғалім -оқушы арасындағы қарым - қатынастың жоғары деңгейде болуы түрлі өздік жұмыстарды орындау кезінде айқын көрінеді . Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың шарттары мыналар : -мұғалімнің нақты тапсырмалар ( нұсқаулар ) беруі ; -жұмысты орындаудың және аяқтаудың уақытын белгілеуі ; - мұғалімнің басқаруымен оқушылардың дербестігінің мөлшері ; - -оқушылардың жұмысты өз еркімен және қалауымен істеуі ; -оқушының істейтін жұмысының мақсатын айқын түсінуі ; – жұмыстың жемісті аяқталуына , оның алдағы нәтижесіне қызығуы , т.б. Егер оқушы өздігінен жұмыс істеуге үйренбесе , оның оқуы жемісті болмайд ол жиі сәтсіздікке ұшырайды . Мұндай жағдайда оқушының оқуға деген ынтасы төмендейді , соның салдарынан үлгермеушілер қатарына қосылады . Өздік жұмыстарға ұйымдастыруға қойылатын талаптар Өзіндік жұмысты ұйымдастыруға қойылатын таланттар мыналар : - жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай , оның сапасын арттыруға көңіл аудару ; -оқушылардың жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу ; - оқушылардың тербестігін арттырып , өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту ; -өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды хабарларды енгізу ; - оқушыларды табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын , сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап , түсінуге үйрету ; - оқушыларды алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру ; - оқушыларды оқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға , әр уақы дербес және белсенді әрекет жасауға баулу ; - оқушылардың өздігінен дербес жұмыс істеу , еңбек ету дағдысын қалыптастыру . Оқу үрдісі кезінде өз бетінше жұмыс жасау дағдыларын дамытуда баға жетпес құралдардың бірі -өтілген сабақтар мен айтылған мәселелерді айналаны қоршаған ортаның шындығымен байланыстыру , сәйкестендіре білу . Оқушылардың өз бетінше жұмыстарын ұйымдастырудың басты формасы –жұмыстарды орындалу , ептілік , іскерлік, шеберлік дағдысын дамыту . Бұл үш төмендегідей тиісті талаптарды орындау қажет өз бетінше жұмыс оқушылардың бойындағы танымдық қабілетін , шығармашылық ойлау жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді ; жұмыстың мазмұны оқушының қызығуын , талпынысын оята білуі тиіс . Яғни , оның тілегі жұмыстың соңына дейін бәсендемейтіндей болуы керек ; өз бетінше жұмысты оқушылар еңбек дағдылары мен әдістерін жетік игеріп түсінетіндей етіп ұйымдастыру қажет . Өз бетінше жұмысты дағдыландыру үрдісі кезінде мұғалім оқушылардың жұмыстың жаңа түрлерін белсене игеруіне күш салады . Сонымен қатар осы мерзімде олардың қол жеткенге масаттанып қанағаттанушылығына , іздену мен үйренуді тоқтатуына жол берілмегені жөн . Яғни , бұл арада бұдан да жоғары дәрежедегі дербестікті талап ететін кезекті жұмыс түрлерін біртіндеп игере беруін , жақсы өнегелі істерді бойларына сіңіруін қадағалау шарт . Оқушыларға тәрбие берудің басты міндеттерінің бірі олардың бойында өз бетінше ойлау жүйесін қалыптастыру . Мектеп оқушыларды жүйелі білім алу тәртібіне және өз бетінше білімін толықтыруға , ғылыми ақпараттарды жетік әрі тез игере білулеріне жол аша білуге әзірлеуі керек . Бұл үшін оқу жұмысында тиімді формалар мен әдістерді пайдалана отырып , оларды пай іске деген талпынысын ояту қажет .
Достарыңызбен бөлісу: |
