«Көркем қолданбалы өнер жəне кəсіптік білім беру» кафедрасы

 

 

 

 

 

20 

 

Қылқаламнан басқа мастихин болғаны жөн. Мастихиннің атқаратын міндеті 

кенеп  бетіндегі  бояуды  алып  тастап  қайта  жазу  үшін  немесе  кейбір  суретшілер 

мастихиннің өзіменде жаза береді.  

Суретшілерге  керекті  құралдардың  бəрін  алып  жүретін  шерені  этнюдтік  деп 

атайды.  Этнюдтік  суретшілер  көбіне  табиғат  көрінісін  жазу  үшін  алып  жүреді. 

Этюдник əртүрлі,  жай  этюдник  ,  аяқты этюдник  , қалталы этюдник  , жиналмалы 

этюдник болады.  

 

Майлы  бояуда  ақ  түсті  бояу  болады,  акварельде  ақ  түстің  орнына  қағаз 

болса,  майлы  жанды  бейнемеде  ақ  түсті  бояумен  жазады  .  Свинцовтік  жəне 

цинковтік  екі  түрлі  ақ  бояу  болады.  Екеуіменде  жазуға  болады.  Свинцовтік  ақ 

бояудың қасиеті жылдам кебеді жəне қабатты қатты кеуіп жаман ауадан қараңғы 

бөлме  ішінде  қарайып  келуі.  Сонымен  қатар  улы  бояу.  Цинковттік  бояу 

қараймайды,  өте  жай  кебеді.  Цинковтік  ,  свинцовтік  бояуды  бірімен  бірін 

араластырыпта жазады.  

 

Кергі  ағашқа  керілген  кенепті  грунттау  керек.  Грунтталған  кенепті  дайын 

түрде салондарда сатады. Бірақ студенттер үшін кенепті өздері қолдан грунттаған 

дұрыс. Жақсы желім грунттің рецептісі: Желатин 10 гр. , цинковтік бояу парашогі 

əлде  бор  100гр,  (жарты  стакан).  ,  су  400  см  3,  (екі  стакан)  ,  грунт  жұмсақ  бояу 

үшін 4 см 3, глицирин немесе бал қосады. Осы грунт 2 м2 кенепке жетеді. Грунт 

щеткамен  немесе  қылқаламмен  жағады.  Майлы  бояумен  жазбастан  бұрын 

кенептің үстін наждакпен өтіп шыққан жөн.  

Жұмысты  шеберханада  ,  немесе  аудиторияда  əдейі  жанды  бейнемеге  арналған 

мальбертке қойып жазады. Майлы бояуды тақтайшаға сұйық арқылы езеді. Бірақ 

езбей  тюбектегі  бояудың  өзіменде  жазуға  болады.  Майлы  бояуды  езетін  əдейі 

шөлмекте сұйық болады.  

 

Май. 

1. 

Зығыр майы 

2. 

Күнбағыс майы 

3. 

Жаңғақ майы болады.  

Бұл майлардың бəріде жұмысты сарғыш тартқызады. Сондықтан бояуды сұйық 

етіп  езгіңіз  келсе  қандайда  болмасын  сұйық  қолдану  ткерек.  Уайт-  Спирит  . 

Майлы  бояуды  езетін  əдейі  лак  болады.  Жанды  бейнемеге  арналған  лак  деп 

жазылады. Студенттер бінеше рет майлы бояумен жазған кезде, бояуды кетірмей 

ылғалды түрінде үстінен жазу керек. Əлде əбден кептіріп жазған жөн.  

 

Жартылай  кеуіп  ,  жартылай  ылғалды  қабаттың  үстінен  жазуға  болмайды. 

Жанды бейнемен тек қана күндіз жазған дұрыс себебі: түнгі уақытта светтің түсі 

басым  болып  жалпы  сарғыш  түс  болып  кетеді.  Кенепке  қарандаш  пен  суретін 

салуға  болмайды.  Кенепке  бірден  адамның  немес  натюрморттың  кескінін  көмір 

мен түсірген жөн. Көмірмен құрылымын құрып болғасын, көмір өтіп кетпеу үшін 

шаштың  лагімен  фиксатифтеуге  болады.  Табиғатта  əр  нəрсе  өз  түсімен  формасы 

болады: помидор түсі қызыл формасы шар тəріздес екені айдан анық белгілі.  

 

 

 

 

 

21 

 

Нəрсенің түсі өзгерді мысалы помидор қасында сары нəрсе болса күнсəулесі 

арқылы  рефлекс  көруге  болады.  Осында  йқұбылыстар  жағдайлар  табитғатта 

аттаған  сайын  кездеседі.  Егер  біз  помидорды  қызыл  бояумен,  қиярды  жасыл 

бояумен,  алманы  сарымен  бояп  қоятын  болсақ  жанды  бейнеменің  керегі  болмас 

еді.  Бұндай  жандай  бейнеме  еөркемсурет  білімі  жоқ.  Əуесқойлық  суретшінің 

сурет салуы болады. Сондықтан əр нəрсені өзінің түсімен бояп қоюға болмайды.  

 

Адамның денесін денесі түстес бояумен жарық көлеңкесін айырып жазсақта 

бұндай  жұмыс  жанды  бейнеменің  тəсілдері  меңгермеген  дікті  көсетедлі. 

Студенттер  алдында  күрделі  қиын  да  мақсат  тұр.  Майлы  бояудың  түстерімен 

жұмыс  жасауымыз  керек.  Басында  айтып  кеткен  бояу  езетін  тақтайшамен  дұрыс 

жұмыс 

жасап 

үйренгеніміз 

жөн. 

Бейнелеу 

өнерінің 

алдындағы 

көп 

заңдылықтарымен  тəсілдерін  жəне  əдістерін  толық  меңгерсек,  сонда  ғана 

бейнелеу өнерінің кəсіби деңгейіне толық жетуге болады.  

 

Майлы  бояумен  ең  бірінші  жұмыс  жасағанда  грезайль  бір  түспен  жазып 

техникасын  байқаған  дұрыс,  сонан  соң  этюд  жазып  көрсеңіз.  Натюрморттың 

этюдін əр түсті майлы бояумен, бояу езгіш тақтайшаның көмегімен жазылады.  

Этюд  –  француздің  оқып  білу,  зерттеу  үлкен  шығарма  көлемі  белгілі  бір 

размердегі алдына көріністегі нəрсені толық меңгеріп, зерттеп жазылған жұмысты 

айтады.  

 

Кейбір  студенттер  ұғымында  шала  біткен  жұмысты  этюд  деп  түсінеді. 

Бұндай ұғымнан аулақ болу қажет. Этюдтің өзі алдына қойылған мақсатты толық 

меңгеру үшін істеледі.  

Мысалы:  Кеңістік  ,  көлем,  форма,  жарық,  көлеңке,  кескіні  жəне  бояу  түстері 

осыны кішігірім сианста этюдтік түрде көрсете беру.  

Белгілі  бір  жұмысты  бастамас  үшін  студенттер  мына  жағдайды  ескерген  дұрыс, 

қара  бояу  түсімен,  ақ  бояу  түсінен  аулақ  болу  қажет.  Қара  бояу  түсін  бірінші 

жұмыстарығңызда  тақтайшаңызға  сықпасыңызда  болады,  ал  ақ  түсті  тек  қана 

жарықтың  түскен  жағын  жазу  үшін  ғана  алғаныңыз  дұрыс  болды.  Себебі: 

көпшілік  студенттер  жұмысын  ағартып  алады  ,  ақ  түс  басым  болып  кетеді.  Ал 

қара  бояу  туралы  айтсақ,  жаңа  майлы  бояумен  жұмыс  жасап  жатырған 

студенттердің  жұмысы  кір  болып  кетеді.  Көпшілік  студенттер  салқын  түстермен 

кір түстерді айырмайды.  

 

Салқын  түспен  ,  кір  түсті  шатыстырып  алмау  үшін  қара  бояудан  аулақ 

болған  дұрыс.  Жоғарда  айтылып  кеткен  бояу  түстер,  бояу  тұстарын  мұқият  еске 

сақтаған жөн. Майлы бояудың көпшілік тəсілдері Қайта өрлеу дəуірінде дамыған. 

Біздің еліміздегі кең тараған майлы бояу техникасының əдісі. Бір қабатты жанды 

бейнеме  əдісі  «кенеп  бетін  түгел  майлы  бояумен  жабылған  жұмысты  айтады»  , 

«Алла 

прима 

техникасымен 

қазіргі 

заманымыздың 

суретшілері 

көп 

шұғылданады»,  «Алла  примамен  ».  Респин  ,Сарьян,  Тельжанов  ,  Ғалымбаева 

сияқты  суретшілерде  шұғылданған.  «Алла  прима»  мазантерменде  ,  сұйық 

бояуменде жазады. «Алла прима» бір сианста бітіріп жазып тастауға болады.  

 

Көлеңкеден  жарыққа  қарай  жазады.  Үшінші  этапта.  Бұл  сианстың 

атқаратын  міндеті  бөлшек  жазылған  детальдарды  біріктіру.  Біріктіру  бір  тұтасқа 

 

 

 

 

 

22 

жинау  яғни  бір  бағытқа  біріктіру.  Студенттердің  үлгеруіне  қарай  екінші  этапты 

екі  сианс  жазуға  ,  немесе  үшінші  сиансті  екі  сианс  жазуға  болады.  Колорит-

дегеніміз не ? 

 

Қандайда  болмасын  суретшілер  шығармасын  бір  бояу  үндістігіне 

бағындыруға  тырысады  бұндай  бояу  үндістігін  колорит  дейміз.  Осы 

кітапшалардағы  айтылған  əңгімеміз  студенттердің  бірінші  алдына  қойған 

мақсаттары.  Бұл  кітапша  студенттер  үшін  қысқа  тұжырымды  түрде  кеңес  алады 

деп сенемін.  

 

   

6. ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАРДЫҢ  ЖОСПАРЫ 

 

№  Тақырыбы 

Практикалық 

сабақ 

мазмұны 

Апт

а 

Əдебиет 

1 

 

 

 

 

 

7 семестр 

Интерьердегі  жəне 

күрделі 

жағдайдағы 

ер 

адам 

денесін 

бейнелеу. 

 

 

  

              Ер 

адам 

денесін 

жазудағы 

характерлік 

ерекшеліктерін беру  

а) 

композициялық 

орналастыру; 

ə) 

конструктивті 

құрылысы; 

б) 

сызықтық 

перспектива  заңдары 

ескерілген құрылысы; 

в) жұқалап боямалау 

г) колориттік шешім 

ғ)  түс  пен  өң  туралы 

ұғым,  өңдік  қатынас 

жарық 

көлеңке 

қатынастары; 

д)  үлкен  жазықтықты 

өң арқылы шығару; 

е)  пішіннің  жарық 

көлеңкелік 

моделировкасы; 

ж) 

жинақтау, 

қорытындылау. 

  

 

 

1-7 

 

 

 

 

 

(17) беттері  

3-26 

(18) беттері  

3-24 

 

 

(7) беттері 208-211 

(6), (14) , (11) беттері 

  

  

2 

 

Түрлі 

түсті 

қатпарлы  маталар 

Ірі 

пропорция, 

дененің 

құрылысы 

8-

15 

(17) беттері  

3-26 

 

 

 

 

 

23 

 

 

 

алдындағы  киімді 

əйел 

адам 

денесінің бейнесі. 

 

мен 

классикалық 

түстік қатынас.   

а) 

композициялық 

орналастыру; 

ə) 

конструктивті 

құрылысы; 

б) 

сызықтық 

перспектива  заңдары 

ескерілген құрылысы; 

в) жұқалап боямалау 

г) колориттік шешім 

ғ)  түс  пен  өң  туралы 

ұғым,  өңдік  қатынас 

жарық 

көлеңке 

қатынастары; 

д)  үлкен  жазықтықты 

өң арқылы шығару; 

е)  пішіннің  жарық 

көлеңкелік 

моделировкасы; 

ж) 

жинақтау, 

қорытындылау. 

  

 

 

  

 

 

 

(18) беттері  

3-24 

 

 

(7) беттері 208-211 

 

(6) 

 

(14)  

 

(11) 

 

 

 

7. ПƏНДІ ОҚЫТУ ЖӨНІНДЕГІ ƏДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР 

 

7-семестр 

1-7 апта 

Тақырып: Интерьердегі жəне күрделі жағдайдағы ер адам денесін бейнелеу. 

Сабақтың мақсаты: Студенттерді кəсіпқой шығармашылық қызметке дайындау.  

Негізгі сұрақтар:              Ер адам денесін жазудағы характерлік ерекшеліктерін 

беру  

а) композициялық орналастыру; 

ə) конструктивті құрылысы; 

б) сызықтық перспектива заңдары ескерілген құрылысы; 

в) жұқалап боямалау 

г) колориттік шешім 

ғ) түс пен өң туралы ұғым, өңдік қатынас жарық көлеңке қатынастары; 

д) үлкен жазықтықты өң арқылы шығару; 

е) пішіннің жарық көлеңкелік моделировкасы; 

ж) жинақтау, қорытындылау. 

 

 

 

 

 

24 

 Əдістемелік  нұсқаулар:  Нұсқадан  қарап  сурет  салу.  Репродуктивтік, 

иллюстрациялық, проблемалық əдістерді қолдану.  

Құрал-жабдықтар:  60х80  см  өлшемді  кенеп,  майлы  бояу,  қарындаш,  қылқалам 

жəне т.б. 

ОЖСӨЖ методикалық нұсқаулар: ОЖСӨЖ практикалық сабағын жалғастыру. 

Өткен тақырып бойынша жазбаша жəне ауызша түрінде тапсырмаларды орындау.  

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты жалғастыру. 

Əдебиет: 2, 4, 6, 11. 

 

8-15апта 

Тақырып:  Түрлі  түсті  қатпарлы  маталар  алдындағы  киімді  əйел  адам  денесінің 

бейнесі. 

Сабақтың мақсаты: Студенттерді кəсіпқой шығармашылық қызметке дайындау.  

Негізгі  сұрақтар:  Ірі  пропорция,  дененің  құрылысы  мен  классикалық  түстік 

қатынас.   

а) композициялық орналастыру; 

ə) конструктивті құрылысы; 

б) сызықтық перспектива заңдары ескерілген құрылысы; 

в) жұқалап боямалау 

г) колориттік шешім  

Əдістемелік  нұсқаулар:  Нұсқадан  қарап  сурет  салу.  Репродуктивтік, 

иллюстрациялық, проблемалық əдістерді қолдану.  

Құрал-жабдықтар:  60х80  см  өлшемді  кенеп,  майлы  бояу,  қарындаш,  қылқалам 

жəне т.б. 

ОЖСӨЖ методикалық нұсқаулар: ОЖСӨЖ практикалық сабағын жалғастыру. 

Өткен тақырып бойынша жазбаша жəне ауызша түрінде тапсырмаларды орындау.  

СӨЖ мазмұны: Тақырыпты жалғастыру. 

Əдебиет: 1, 2, 4, 8, 11. 

 

8.  КУРСТЫҚ  ЖҰМЫСТАРДЫ  ОРЫНДАУ  БОЙЫНША  ƏДІСТЕМЕЛІК 

НҰСҚАУЛАР  

Жоқ 

 

9. 

СТУДЕНТТІҢ 

ӨЗІНДІК 

ЖҰМЫСЫНА 

(СӨЖ) 

АРНАЛҒАН 

МАТЕРИАЛДАР 

1. 

Композициялық портрет 

2. 

Пейзаж жазу. 

3. 

Адам бейнесін жұмсақ материалмен салу. 

4. 

Əйел, ер адам портретін салу. 

5. 

Адам бейнесін табиғат аясында жазу. 

 

 

 

 

 

 

 

 

25 

10.    ОҚУ  ӨНДІРІСТІК  ЖƏНЕ  ДИПЛОМАЛДЫ  САРАМАНДЫ  ӨТКІЗУ 

ЖӨНІНДЕ ƏДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР Жоқ 

    

11.    СТУДЕНТТІҢ  ОҚУ  ЖЕТІСТІКТЕРІН  БАҚЫЛАУ  ЖƏНЕ  БАҒАЛАУ 

МАТЕРИАЛДАРЫ 

 

Əр семестрден кейін студенттердің білімдерін бағалау:  

     Оқыту  негізінен  практикалық  жұмыс  түрінде  жүріп,  оқу  материалдарының 

мазмұны,  үйренген,  алған  білімдері  сол  арқылы  көрініс  табатындықтан  емтихан 

көрме түрінде (выставление) өтеді.  

     Студенттердің  алған  білімдері  жекелеген  семестрлік  тапсырмалар,  үй 

тапсырмалары,  т.б.  сол  көрмеге  қойылып,  оны  кафедра  оқытушыларынан 

құралған комиссия бағалайды. 

     Емтихан  көрмесіне  қойылатын  негізгі  жұмыстарға,  соңғы  орындалған 

аудиториялық  жұмыс  талапқа  сай  безендіріліп  ,  күнделікті  долбар,  нобайлар, 

нұсқадан,  қиялы  бойынша  да  салынған  суреттер  қойылады  (үй  тапсырмаларын  

қарындаш,  ұштық,  тушь,  жұмсақ  материалдар,  фломастер,  акварель  бояуының 

қара түсімен орындауға болады). 

Бұндағы қойылатын негізгі талаптарға: 

- үйлестіру, орналастыру жағдайын – сəйкестік заңдылықтарын; 

- қойылым кеңістігін көрсету, перспективасы мен ауа перспективасын; 

- заттардың неден жасалғандықтарын, яғни материалдарын көрсету; 

- жазықтыққа дұрыс орналасуын, орындау техникасы мен ұқыптылығын, т.б. 

жатқызамыз. 

    Комиссия  əр  оқу  семестрінде  емтиханда  үздік  деп  танылған,  сəтті  деген 

жұмыстарды таңдап алып, оқу ғимараты  дəлізіне  көрмеге іледі. 

Курс саясаты жəне іс-жосығы (процедурасы) 

 

Студенттерге қойылатын талаптар: 

Курсты  бағалау  бүкіл  семестрді  қамтиды,  сондықтан  студент  барлық  сабақ 

түрлерінде  беделді  түрде  қатысуы  керек.  Максимальды  балды  студент  қойған 

сұраққа  нақты,  дұрыс  жауап  берсе,  жұмыстарын  мұқият,  толық  жағдайда  жауап 

берсе, ғана алады. 

Сабаққа  қатысуы:  студент  сабаққа  міндетті  түрде  қатысуы  керек.  Жіберген 

сабақты міндетті түрде қайта өтеді. 

Аудиториядағы жағдайы:  сабаққа беделді қатысуы, сабаққа кешікпеуі керек. Ұялы 

телефонды айырып қоюы керек. 

Үй тапсырмасы: берілген тапсырманы өз уақытында тапсыру керек. Сабақ кестесін 

бұзған кезде, себепсіз жағдай болса, қабылданбайды. 

Жеке  тапсырма:  семестр  бойы  жеке  жұмыстарды  орындауы  керек.  Студент  оны 

орындаған  кезде  ғана  есептелінеді.  Студент  қате  жазған  болса,  студентке 

қайтарылып,  дұрыстап  қайта  тапсыруы  керек.  Бұл  тапсырмалар  бөлек-бөлек 

бағаланады, қорытынды баға əсер етеді. 

 

 

 

 

 

26 

Бақылау  жұмысы:  бақылау  жұмысы  сабақ  уақытында орындалады,  сабақ  аяғында 

тапсыруы керек. Сабақтан кейін қабылданбайды жəне бағаланбайды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пəн бойынша білімді бағалау кестесі

 

 

Бағалау 

критерийлері 

Бағалау түрі 

Жұмыс  үшін 

балл 

Орындалған  жұмыс 

көлемі  

Семинардағы 

(практикалық 

жұмыстағы 

белсенділік) 

100 

30 

СОӨЖ-дағы 

белсенділік  

100 

30 

СӨЖ орындауы 

100 

30 

Жеке тапсырмалар 

100 

6 

Рубеждік бақылау 

100 

2 

Аралық 

аттестация  

(Р1, Р2) 

100 

N 

Ағымдық бақылау 

100 

2 

Емтиханға 

жіберілетін рейтинг 

100 

Барлық 

бағалардың 

орта  арифметикалық 

сомасы 

Қорытынды  бақылау 

(емтихан) 

(Р1+Р2)/2 

 

 

 

 

 

 

27 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Студенттердің білімі келесі кесте бойынша бағаланады: 

 

Бағалау 

Бағаның 

əріптік 

баламасы 

Бағаның 

сандық 

баламасы 

Бағаның 

проценттік 

баламасы 

Бағалаудың 

дəстүрлі 

жүйесі 

A 

4,0 

95-100 

өте жақсы 

A- 

3,67 

90-94 

B+ 

3,33 

85-89 

жақсы 

B 

3,0 

80-84 

B- 

2,67 

75-79 

C+ 

2,33 

70-74 

қанағаттанарлық 

Қорытынды  

Ағымдық 

бақылау * 0,6 

 

Жеке тапсырмалар 

100*0,4 

 

Рубеждік бақылау 

Емтиханға 

жіберілетін 

рейтинг 

+ 

қорытынды 

нəтиже 

 

 

 

 

 

 

28 

C 

2,0 

65-69 

C- 

1,67 

60-64 

D+ 

1,33 

55-59 

D 

1,0 

50-54 

F 

0 

0-49 

қанағаттанарлықсыз 

 

 

 

 

12. 

 

 

ОҚУ 

САБАҚТАРЫНЫҢ 

БАҒДАРЛАМАЛЫҚ 

ЖƏНЕ 

МУЛЬТИМЕДИЙЛІК ҚАМАТАМАСЫЗДАНДЫРУ  Жоқ 

 

13.    АРНАУЛЫ  АУДИТОРИЯ,  КАБИНЕТ  ЖƏНЕ  ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ 

ТІЗІМІ 

 

№ 309, 310, 323, 311  аудиториялар, №7 оқу ғимараты.