Койшина акмарал итемгеновна

11 

           

Материальдық  ӛндіріс  прогрессісінің  бастаушы  күші  болатын,  техника 

дамуымен қатар 

 

ғылыми-техникалық революция жағдайында, ғылымның түп-

тамырының құрылысы шығады. Қоғамдық ӛмірде барлық факторлар ғылымды 

дамытады  және  қоғамдық  ӛндіріске  тұрақты  әсерін  кӛрсетуде.  Басқа  ӛндіріс 

әрекетіне  ӛарағанда,  материальдық  ӛндірісте,  яғни  экономика,  саясатта,  білім 

және  басқару  жүйесінде  ғылымның  дамуын  тез  темппен  дамуын  қажет  етеді.

  

Қазіргі  кезде  ғылымның  дамуы  эксперименттік  және  зертханалық  құрал-

жабдықтардан, 

ғылыми 

мекемелерден, 

ғылыми 

еңбектер 

бірлестігі 

(коорперация)  және  бӛлімшелерімен  байланысты.  Қазіргі  қоғамның  барлық 

элементіне  және  барлық  оның  түрлерінің  әрекетіне  ғылым  және  техниканың 

әсері  ӛте  зор.  Қазіргі  таңда  ғылым  қоғамның  кӛп  мӛлшерде  ӛндірістік  күшіне 

айналуда.  Физикалық  және  жан-жақты  (умственный)  еңбектің  барлық 

формаларына:  медицина,  кӛлік,  байланыс  және  т.б.  жатады.  Қазіргі  адамға 

қажетті тұрмыс (быт)- бұл ғылыми-техникалық прогрестіңпайда болатын әсер. 

        Ғылыми  классификация-бұл  қатар  немесе  логикалық    түрде  негізделген 

байланыс  кӛрсеткішін  және  ӛзара  байланысқа  негізделген  негізгі  приниптерді 

ашу жатады. 

        Маркстік  ғылыми 

классификация-  табиғи,  техникалық,  қоғамдық 

ғылымдар және философиянының байланыстарын ашады. Бұл классификацияға 

негізіне  материальдық  ӛмір  объектісінің  әртүрлі  ғылымдардың  арнайы 

ерекшеліктер  жатады.  «Ғылым  классификациясы,  бұл-    қозғалыс  формасын 

жеке  түрде  талдайтын,  олардың  ішкі  заттарымен  қатарлас  орналасқан  және 

сонда  оның  мәні  қортылатын  классификация  тақырыбы  болып  табылатын 

қозғалыс формасының ӛзін айтады». 

 

         Ғылыми  классификацияның  проблемалары-  бұл  барлық  ғылыми  білімнің 

құрылымдық  проблемасы.  Қазіргі  жағдайды  дұрыс  кӛрсетуде,  соның  ішінде 

олардың перспективті даму тенденциясында, ғылымда тарихи кӛзқараста қарау 

керек.  Сонда  ғана  жалпы  ғылым  құрылымның  бұрынғы  қарапайымдылығы 

және  құрылысының  жоғалуы,  ӛткен  барлық  ғылыми  білімнің  құрылысына 

қарсы жаңа кезеңнің пайда болуы табылады. Бұл кезеңдер күшейеді және әсер 

пайда  болады.  Мұнда  жалпы  ғылымның  құрылысында  бұрыңғы  кӛзқарастар 

бірте-бірте  күшін  жояды.  Ғылыми  классификацияның  дамуының  қазіргі 

тенденциясының негіздері ғылымның дифференциядан интреграцияға ӛзгерісін 

талдайды. 

Әдебиет: 1.Энгельс Ф. Диалектика природы. М., 1982.  198бет. 

2. Кедров Б. М. О современной классификации, Философия и современное 

естествознание. М., 1982. 

          Біз  ғылымның  даму  кӛрінісінің  қиындығына  қарамай,  ғылыми  білім 

жүйесі сияқты негізгі тенденцияны «ӛзіндік түрінде» кӛрсетуіміз керек. Әдетте, 

бұлардың  барлық  тенденциялары  жүзеге  асуы  да,  бір-бірімен  байланысуы  да 

мүмкін.  Қазіргі  негізгі  ғылым  классификациясының  даму  тенденциясы  ғылым 

дифференциясынан 

интреграцияға 

ауысуы 

мүмкін.

 

Мұнда 

ғылым

 

координациясынан  олардың  субординациясына  ауысу  тенденциясы  және 

ғылымның  біраспектілігінен  жүйеленуіне  ауысуы  қаралады.  Әрі  қарай  ғылым 

классификациясының  дамуы  жүйеленуден  субстрансқа  ауысуы  қаралады.

 

12 

XVI...XVII  ғасырдан  бастап,  ғылым  әлі  де,  объект  бойынша  ғана  емес-(яғни, 

субрасттарт  немесе  қозғалыс  әкелуші  бойынша  емес),  қозғалыс  түрі  бойынша 

(яғни,  функция  немесе  қозғалыс  спецификациясы  бойынша)  немесе  қаралып 

отырған пәннің жеке бӛлімдеріне бӛлінуде. 

 

Энгельс ӛзінің еңбегінде, ғылымды 

қозғалыс  түріне  қарай  бӛлген,  бірақ  ол  субстраттық  негізде  кіргізген,  яғни 

салмақ  механикалық  қозғалысты  тудырады,  молекула-  физикалық,  атомдар- 

химиялық,  ағуыздар-  биологиялық.

 

 

Бірақ,  кейін  жалпы  жағдайда 

функционолдылық  пен  субстрансттылық  арсындағы  байланыс  аса  маңызды 

мәнге  ие  емес  екендігі  анықталды.

 

Мысалы,  атомдар  бірдей  уақытта  атомдық 

физикада  да,  химияда  да  объект  болып  қызмет  ете  алады,  сонымен  қатар 

молекула  да,  молекулярлық  физика  мен  химияда  объект  бола  алады.   

 

Тірі 

организмдер  биология,  химия,  физика  және  кибернетикада  зат  ретінде 

қолданылады. 

           

Мұндай  кӛріністі  қоғамның дамуында  да  қӛре  аламыз.  Тарихи қозғалыс 

деңгейінің  сапасында  жеке  пән  (объект)  –барлық  қоғамдық  ғылымның 

біліктілігін  оқыту,  соның  ішінде  сәйкесінше  экономикалық  базиспен 

байланысы  бар,  саясаттық  және  рухани-идеологиялық  реткекелтірілген, 

толықтай түрде алынған, социальды-экономикалық формация. 

      Техникалық  ғылым  деп-  қоғамдық  ӛндірістің  жүйесінде  техникалық 

объектілер функциясының әдістерін, сонымен қатар конструктивті-техникалық 

әрекеттер тәсілдерін,  техникалық объектілер процессін  және  табиғи заттардың 

мақсатты  бағытталған  арнайы  білім  жүйелерін  айтады.  Жалпы  ғылыми-

техникалық  білімді  біріктіру,  ғылымның  жүйеленуіне  және  оның 

классификациясына әкеледі.  

        Энгельстің  жарқын  бейнелеуінен  алынған,  ғылыми-техникалық  білімнің 

алғашқы біріктірілуі, ғылымның жүйесіне және классификациясына әкелді.   

        Әрі  қарай,  бұл  классификация  әр  ғылымның  ӛздерінің  қасиеттерін  сақтай 

отырып, бірігуін және дамуын қажет етеді. 

        Қозғалыстың 

ӛзара  байланыс  қатарына  қарай  отырып,  қазіргі 

классификация  ішкі  қасиеттерімен  жауап  береді.  Ғылымның  ұйымдастыру 

классификациясына ғылыми-зерттеу институттар жүйесі, жоғарғы оқу орындар 

құрылымы, кітапханалар және т.б. жатады. 

        К.Маркс  айтқандай,  жоғарыда айтылғандар,  яғни  барлық  ғылымдар  уақыт 

ӛте  келе  бір  ғылымға  бірігеді.  Маркстың  бұл  айтқандығының  шындығын, 

қазіргі білім эволюциясының барлық жүрісіне, оның құрылысынан және ғылым 

классификациясынан  кӛруге  болады.  Соңында,  ғылым  классификациясы 

кӛрінісінен  біртүрліден  кӛптүрліліге  ауысуы  мүмкін  екенін  кӛреміз.  Қазіргі 

кезде  барлық  ғылымның  графикалық  кӛрінісінің  болашақ  құрылысы  туралы 

сұрақты  талқылауда,  сондықтан  әлі  де  оның  ішкі  және  сыртқы  бӛлімдерінің 

детальдары  белгісіз  күйде,  ал  ең  бастысы-  белгілі  бір  жағдайда  ғана,  яғни 

олардың  ішкі  бӛлімдері  ӛзінің  тұрақтылығын  жоғалтқан  жағдайда.  Ғылым 

классификациясының болашағы олардың кӛрінісінің кӛптүрлілігін қажет етеді.  

        

Ғылыми саясат принциптері, социалистік мемлекет кезінде  В.И. Ленин ӛз 

кезегінде  ғылымның  техникамен  және  ӛндіріспен  үздіксіз  байланыста  екенін 

айтып кеткен, яғни ол әлемтану және техникада кез келген бӛлімді қорытылды