58
Айдағыш жəне компрессорлық станциялар ықтимал күшті қираулар жəне
апатты су басу аймағынан аулағырақ орналастырылуға тиіс.
Жер үсті төсемі жағдайында газқұбырларын магистральдік жолдарына
ықтимал күшті қирау аймағындағы мүмкін бүліншілік аумағынан тыс жерлерде
төсеуге, терең (жерасты) ұңғымасын жасауға жол беріледі; ашық төсемге
күрделі жер бедерінен өткен уақытта болмашы қирау аумағында рұқсат етіледі.
Газқұбырларында құбыр жарылған кезде газдың шығуы автоматты
тоқтататын кран мен қашықтықтан басқару нүктесі бар тығын арматурасын
орнатқан дұрыс.
е) Энергожабдықтау жүйесіне
Осы заманғы өндіріс барысында энергия көзінсіз жүру мүмкін емес.
Сондықтан энергожабдықтау желілері мен тұрақтарында АҚ ИТШ мынаны
қарастырады:
Электрмен жабдықтау нысандар жүйесінің тұрақтылығын бір-бірнен
ықтимал қирау аумағынан екі радиустық қашықтықта орналасқан бірнеше
көздерге қосу жолымен арттыру.
Категорияланған қалаларда канализация жүйесінің нысандарында соғыс
жағдайының өзінде тоқтауға жол берілмейтін болса, энергиямен жабдықтау,
өзге энергия тұтынушыларын қуаттандыру кезінде ажыратылмайтын негізгі
желілері бойынша жүргізілуге тиіс.
220 кВт жəне одан да жоғары электр жүйесі жəне біріктірілген энергия
жүйесінің жүйе аралық байланыстар қосалқы станциясында жəне ЕЖБ
жүйесінде қажетті желі ықтимал қирау аумағынан тыс қосалқы станциялардан
өткізуге жəне тұрғызылуға тиіс.
Айдағыш насос станцияларын электрмен жабдықтау ықтимал қирау
аумағынан тыс немесе жеке дербес көздерінен тыс шектен орналасқан қосалқы
станциялардан жүргізілуге тиіс.
ж) Қорғаныс ғимараттарына АҚ ИТЖ нормаларының талабы
Олар IV тарауда мазмұндалған. АҚ ИТШ жобалау нормалары халықты
қорғау жəне осы заманғы зақымдағыш құралдардан шаруашылық
нысандарының жұмысының тұрақтылығын көтерудің негізгі принциптеріне
сəйкес əзірленген.
Осы нормалар негізінде министрліктер мен ведомстволар сала ерекшелігіне
орай өз ведомстволық нормативтік құжаттарын əзірлейді, олар қолданымға тек
ҚР Экономика жəне сауда министірлігімен жəне Қорғаныс минитірлігімен,
стратегиялық жоспарлау жөніндегі Агенттікпен келісім бойынша енгізіледі.
Əдебиеттер: негізгі 1 [27-32 б.]; қосымша 1 [15-19 б.]
Бақылау сурақтары:
1.
Жұмыстың тұрақтылығының құрамы шаруашылық нысандары жəне оған
əсер ететін факторлары.
2.
Инженерлі-техникалық құрылтайды белгілеу нормалары, олардың
қабылдануы, орындалу тəртібі жəне (талаптары) оларға қойылатын талаптары.
3.
Негізгі бекіту нормасы жəне орындалу тəртібі.
4.
Шаруашылық нысандарына қойылатын негізгі талаптары: құрылыстарды
белгілеу, электр, су жəне газқұбырларының системаларының құрылысы.
59
5.
Ұйымның тұрақтылығы мен мақсатын зерттеу.
14-ші дəрістің тақырыбы: ТЖ зардабынан құтқару. Шаруашылық
нысандарында негізгі құру жəне құтқару жəне басқа да шұғыл
жұмыстарды жүргiзу (ҚжБШЖ).
Дəріс конспектісі: Шаруашылық нысандарында стихиялық апаттар,
авариялар жəне катастрофалар, жəне де қарсыластардың бұзылуына, өртке,
радиоактивті, химиялық бактериялық улануға адамдар мен жануарлардың
жаппай қырылуына əкеп соғады.
Табиғи апат жəне бактериялық улануға қарсы құтқару жұмыстары
жүргізіледі.
Құтқару істері төмендегі жұмыстарды атқарады:
- аумақты жəне маршрутты анықтау жұмыстары;
- нысандардағы өртті өшіру жəне құтқару жұмыстарын жүргізу;
- құлау астында құртылған жабық құрылыстарында қалған адамдарды табу,
құтқару;
- сел, су тасқыны да қалған адамдарды құтқару;
- жабық астындағы фильтрлік вентиляциясы бұзылған аумақтарға ауа беру;
- өрт сөндіру адамдарына дəрігерге дейін алғашқы көмек жəне эвакуация
жұмыстарын жүргізу;
- тұрғындарды қауіпсіз жерге көшіру;
- зардап шеккендерге су жəне киім жеткізу;
- зардап шеккендерге палатка жəне уақытша үйлерді жеткізу.
-үй жануарларын құтқару, материалды құнды жəне маңызды обьектілерді
қорғау;
-жалпы карантинді территорияларды қамтамасыз етіп қорғау жəне басқа да
іс-шаралар жүргізу;
ТЖ-дың ликвидациялық жұмыстары – жан-жақты құтқару жұмыстарымен
қамтамасыз ету, төтенше жағдайдан зардап шеккендерге дəрігерлік жəне басқа
да көмек түрлері, халықтың денсаулығы мен өмірін сақтау мақсатында жағдай
жасау, жұмысқа деген қабілетін арттыруға көмек көрсету.(ҚР “Апаттық
құтқару қызметі жəне құтқару статусы” заңы. 27 наурыз 1997ж,1-бет.)
Құтқару жұмыстарының құрамына:
-аудандарды стихиялық апаттардан жəне апаттардан құтқару үшін жолдар
мен көпірлі-жол үймереттерін қысқа мерзімді қайта қондыру;
-зақымдалған жерлерде колонна жолдарына қаптама жасау;
-газды, энергетикалық жəне басқа желілер апаттарын локализациялау;
-берік емес құрылымдарды нығайту;
-су тазарту жəне су құбырларын қайта қондыру уақыты;
Апаттық жəне стихиялық апатты аудандарда зақымдану ошағында қажетті
құтқару жəне басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізудің ұтымды түрлеріне:
-уақытында ұйымдастыру жəне үнемі тексеру;
обьектіде тез уақытылы күш топтарын жəне құралдарын қамту;
-басқару орындарын моральды-психикалық жағынан дайындау;
60
-құтқару жəне басқа да шұғыл жұмыстарға халықтың белсенді түрде
қатысуы жəне зардап шеккендерге алғашқы дəрігерлік көмек көрсетуді білу;
-Азаматтық қорғаныс қызметінің жəне басқару ұйымының басшылары
құтқару жəне басқа да шұғыл жұмыстарды жүргізуді ұйымдастыра білу;
Зақымдау ошағында құтқару жəне басқа да жұмыстарды тексеру үшін
химиялық, радиациялық, бактериялық зақымдану, бейбітшілік жəне соғыс
уақытындағы төтенше жағдай зоналарында төмендегі күштер мен құралдар
тобы құрылады:
-Азаматтық қорғаныс күштері;
-АҚ-тың əскери бөлімдері;
-АҚ-тың обьективті жəне территориялық формалары;
-АҚ жəне ТЖ қызметтері;
-республикалық жəне облыстық оперативті-құтқару отрядтары.
Күштердің топтастырылуына қолданылады:
Нысандарда – құрылыстарды құру, территориялық құру (қалалардың),
ауылдық жəне басқа аудандарды құру, бас Мемлекеттік қорғау бастығының
белгілеуі бойынша жəне əскери күштердің бөлшектері. Жақын аудандарды
құру, басқа да күштер, Басты мемлекеттік басшының тапсырмасын орындауы.
Аудандық бөлінусіз қалада – күштердің топтастырылуы қалада, ауылдық
аудандарда, облыста, əскери бөлімдерде, əскери горизонтта.
Республикада – күштердің аймақта топтастырылуы, республикалық
маңызы бар ауданда жəне республика резервы.
Жер сілкінісі кезіндегі құтқару топтарының ерекшеліктері.
Жер бетінде ең дүркін қирату апатының бірі бұл жер сілкіну апаты. Олар
қирату жəне адам шығыны жағынан алдыңғы орынды алады. Жер сілкінісі
кезіндегі негізгі апат күшті нысандардың бұзылуы.
Жер сілкіну кезінде бірінші орында мынадай жұмыстар орындалады:
Жабын астындағы адамдарды құтқару, өрт жəне жартылай сынған құрылыс
астындағы адамдарды құтқару.
Нысандардағы адамдарға зардабы бар өртті өшіру жұмыстары құлау кезінде
Мемлекеттік қорғаныс істеріне жол ашу жəне құтқару жұмыстары.
Құтқару жəне аварияның алдын алу комуналдық-энергетикалық желілерде
жəне технологиялық желілерде, нəтижелері адамға əсер етеді, құтқару
жұмыстарын жүргізуге бөгет келтіреді немесе көп мөлшерде зардап əкеледі.
Құлауға себеп беретін нысандарды (құлату) немесе күшейту;
Зардап шеккендерді арнаулы пунктерге жəне медициналық орталықтарға
орналастыру;
Жер сілкіну аймағын сумен қамтамасыздандыру, адамдарды құтқару
аумағын, күшін белгілеу. Бақылау бөлімдері, анықтау жəне звенолары немесе
топтары құрамынан бөлінген, жер сілкінісі болған аумақта жаяу немесе маши-
намен орын ауыстырады.
Анықтау міндетін бекітуге:
Жұмыс істеу нысандарына қысқа жəне қауіпсіз жолдар қарастыру керек.
Комуналды-энергетикалық шаруашылықтардың, құрылыстардың дəрежесі
мен сипаты.
Достарыңызбен бөлісу: | 
