Кафедра Педагогикалық ғылымдар

жүктеу 1,38 Mb.

Pdf просмотр

бет	3/92
Дата	04.01.2022
өлшемі	1,38 Mb.
	#31588

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 92

seminar zhinag zhmp.pdf

Білім беру жүйесі

- сабақтастығы бар білім беру бағдарламалары мен әр түрлі деңгей мен

бағыттағы мемлекеттік білім беру стандарттары жүйесінің, оларды әртүрлі ұйымдастыру құқықтық

формадағы, типтегі және түрдегі білім беру мекемелерінде іске асырушы тармақтардың, сонымен

бірге білім беруді басқару органдары жүйесінің жиыны.

Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi роль атқарады,

сондай – ақ оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң қалыптасып, дамуының жалпы шарттары

философияның негiзгi мәселесi – рухтың материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан

зерттелетiн iлiм таным теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан

түбiрлi айырмашылығы – ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын,

объективтiк қатынастарды қалыптастырады.

Егемендік алған 1991 жылдан бастап, Қазақстан Республикасында ең алдымен жоғары білім

беру жүйесін реформалау жұмыстары қолға алынды. Реформа жүргізудің алғашқы кезеңі 1991-1994

жылдары болды. Бұл кезде жоғары білімнің нормативтік және құқықтық негізі жасалды, 1991

жылы. «Білім беру туралы» ҚР алғашқы Заңы қалбылданды, сонымен бірге «Жоғары білім

туралы» 1993 жылы ҚР Заңы жасалып қабылданды. 1994 жылы Қазақстан Республикасы жоғары

білімнің Мемлекеттік стандарты бекітіліп, онда алғаш рет білім берудің көпсатылы құрылымы,

бакалавр мен магистранттардың академиялық дәрежелері белгіленді. Реформалаудың келесі кезеңі

1995-1998 жылдары болды, ол жоғары білім жүйесін модернизациялау, оның мазмұнын жаңартумен

сипатталды.

1995-1997 жылдар аралығында 310 жоғары кәсіптік білім мамандықтары бойынша алғашқы рет

қазақстандық білім беру стандарттары және жоғары оқу орындарының қызметін реттейтін жаңа

нормативтік-құқықытық Ережелер қабылданды. Сонымен қатар, 342 мамандықты қамтитын ҚР жоғары

білім мамандықтарының жаңа жіктемесі қабылданды. Осы кезде жоғары білім берудің мемлекеттік емес

секторы дами бастады. Аймақтарда салалас жоғары оқу орындарын біріктіру жолымен классикалық

үлгідегі университеттер ұйымдастырылды.

1997 жылдың 13 желтоқсандағы Лиссабон конвенциясын ратификациялау және бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстанның жоғары білім жүйесінің әлемдік

жоғары білім жүйесіне интеграциялануына зор мүмкіндік берді. Осы жылдары Беларусь, Қырғызстан,

Ресей Федерациясы, Қазақстан Үкіметтері арасында білім жөніндегі құжаттардың, ғылыми

дәрежелер мен ғылыми атақтардың эквиваленттілігі және оларды өзара тану жөніндегі келісімге қол

қойылды. Бұл құжат 1998 жылдың 1 қазанына өз күшіне енді.

Қалыптасқан жағдайға байланысты білім жүйесін нарықтық жолға көшіру, Қазақстан

Республикасы Конституциясымен кепілденген азаматтардың білім алу құқығын қамтамасыз ету,

мемлекеттік емес білім секторларының орны мен рөлін анықтау, шетелдік халықаралық және діни білім

ұйымдарының қызметін құқытық негіздеу туралы 30-шы бабын толық ашу үшін жаңа «Білім туралы»

заңнамасын құрастырудың қажеттілігі туындады. Ол 1999 жылы іске асты. Бұл жылдары жоғары оқу

орындарына қабылдау принциптері түбегейлі өзгерді. Мемелекеттік тапсырыс негізінде жоғары

кәсіптік мамандар даярлау жүзеге асырылды. 1999 жылы ҚР-да талапкерлерді төрт пән бойынша

кешенді тестілеуден өткізу арқылы студенттер контингентін қалыптастырудың жаңа моделі жасалып

енгізілді. 2004 жылы ол кешенді тестілеу мектептегі бітіру емтихандарымен біріктіріліп, Ұлттық

Бірыңғай Тестілеу енгізілді. 2003-2004 жылдары халықаралық стандарттарға сай үш сатылы жоғары

және жоғарыдан кейінгі кәсіптік білім беру жүйесі: бакалавр-магистр-доктор PhD жүйесінің

нормативтік негізі қалыптасты. Ол «2015 жылға дейінгі Қазақстан Республикасының білім беру

жүйесін дамыту тұжырымдамасы», «2005-2010 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының білім

беру жүйесін дамыту бағдарламасы». Бұл бастамалар толықтай 2007 жылдың 27 шілдесінде

қабылданған «Білім туралы» ҚР Заңымен бекітілді. 2011 жылы ақпан айында қабылданған «Ғылым

туралы» ҚР Заңы жоғары кәсіптік білім жүйесін дамытуға өз үлесін қосты.

1991 жылы Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері жоғары мектеп көптеген өзгерістерге

ұшырады, ол институционалдық, заңдық, қаржылық- шаруашылық тұрғыда. Бұрыңғы алдыңғы

қатарлы кеңестік жоғары оқу орындарымен көптеген байланыстарын үзуі Қазақстанның жоғары

мектебінің бүкіл инфрақұрылымының өзгеруіне әкелді. Жоғары оқу орындары дамуына еліміздегі

күрделі әлеуметтік-экономикалық жағдай едәуір зардап тигізді. Оның салдарынан құнды ғылыми

кадрлар шетел асып, жоғары оқу орындары ғылыми-оқу базаларын жоғалта бастады. Көрсетіліп

отырған мемлекеттік көмек олардың өмір сүруіне жеткіліксіз еді және олардың кірістерін азайтты.

Сәйкесінше, бұл жағдайда жоғары оқу орындарының алдында «сақталып қалу» мәселесі туындады.

Сыртқы әлеммен коммерциялық қатынастарды дамытқан сайын, жоғары оқу орындарының ішкі

реформаларға қажеттілігі өсе берді.

Қазақстанның тәуелсіздік алғалы өткен уақытты шартты түрде бірнеше кезеңге бөлуге болады:

1-кезең - 1991ж.-1994ж. Жоғары білім берудің нормативтік- құқықтық негізінің қалыптасуы. Бұл

кезеңнің негізгі міндеттеріне жатқызуға болады: жоғары оқу орындарының желісін құру;

республиканың кадрларды даярлауда жеткілікті дербестікті қамтамасыз ету және еңбек нарығының

қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында мамандықтар тізімін жаңарту. Бұл жүргізілген шаралар

«Жоғары білім беру туралы» Қазақстан Республикасының Заңында (1993 ж) анықталды. 1994 жылы

елімізде алғаш рет жоғары білім берудің көпдеңгейлі құрылымын, бакалавр және магистр академиялық

дәрежелерін енгізілуін бекіткен Қазақстан Республикасының жоғары білім берудің мемлекеттік

стандарты бекітілді.

2-кезең – 1995ж.-1998ж. Жоғары білім беру жүйесінің модернизациясы, оның мазмұнының

жаңаруы. Бұл кезең жоғары білім беру жүйесі дамуының концептуалдық негіздерінің қалыптасуымен

сипатталады, ол 1995 жылдың 4 тамызында Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы

мемлекеттік саясат бойынша Ұлттық Кеңес бекіткен білім беру саласындағы мемлекеттік саясат

тұжырымдамасында көрініс тапты. Сонымен бірге, бұл кезде жоғары оқу орындарының қызметін

реттейтін басқа да нормативті-құқықтық құжаттар қабылданды. Жоғары кәсіптік білім берудің

алғашқы қазақстандық білім беру стандарттары қабылдана бастады. Білім берудің мемлекеттік емес

секторы белсене дами бастады.

3-кезең – 1999ж.-2000ж. Білім беруді басқару мен қаржыландыруды орталықсыздандыру, білім

беру ұйымдарының академиялық еркіндігін кеңейту. Бұл кезеңде білім беру ұйымдарын басқару

жүйесінің орталықсыздандыру жүрді. Жоғары оқу орындарына қабылдаудың қағидалары өзгерді,

мемлекеттік білім беру тапсырысы негізінде жоғары кәсіптік білімі бар мамандарды даярлауға көшу

іске асты. 1999 жылдан бастап жоғары оқу орындарында студенттер контингентін қалыптастыру

талапкерлерге конкурс негізінде мемлекеттік білім беру гранттарын және мемлекеттік білім беру

несиелерін беру арқылы жүзеге аса бастады.

4-кезең – 2001 жылдан бастап. Жоғары кәсіби білім беру жүйесінің стратегиялық дамуы. 2007

жылғы 27 шілдеде қабылданған «Білім беру туралы» Қазақстан Республикасының Заңы толықтай

әлемдік тәжірибеге сай үш деңгейлі жоғары кәсіптік білім беру моделіне көшуді жүзеге асыруға

мүмкіндік берді: бакалавриат – магистратура – PhD докторантурасы. 2010 жылы қабылданған Қазақстан

Республикасының 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы

жоғары білім беру жүйесінің дамуына жаңа өзгерістер әкелді. Мамандарды даярлау жүйесінің

ғылыммен және өндіріспен байланысын күшейту мәселесі басты орынға қойылды. Болон

декларациясына сәйкес жұмыс берушілерді мамандарды даярлаудың негізі болып табылатын оқу

жоспарларын жасауға белсенді тарту қолға алына бастады. Жоғары оқу орындарының жаңа типтері

зерттеу, инновациялық және тағы басқалар. 2012 жылдан бастап елімізде жоғары оқу орындарын

оптимизациялау басталды, яғни санын қысқарту арқылы білім сапасын арттыру қолға алынды.

жүктеу 1,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 92