К. И. Сэтбаев атындагы Қаз¥ту-нің доценті, техника ғылымдарының кандидаты

1
4
13
11.1. Сурет. Үздіксіз үрлеудің сулбасы.
1 
-  екшегіш; 
2
 -  казаннан алынған үрлеу суы; 3 — кедергіштік реттеуіш вентиль;
4 -  деаэраторға жіберілетін бу; 5 -  деңгей реттеушісі;
6 
-  жылуалмастыргыш; 7 -  екшегіштен құйып алуды камтамасыз ететін 
кұрылғы; 
8
 -  химиялық тазартылған су; 9 -  қазандық судың сынамасын 
таңдауға арналган салқындатқыш; 
10
 -  барботер (үрлеу кұдығы); 
11
 -  қазанның 
кезендік үрлеуініц суы; 
12
 -  салқындатқыш су;  13 -  кұргаткыш.
Сөйтіп,  бастапқы  сужылуөндіргіш  қүрылғылардың  булы-сулы 
айналымына қүлдырау апдында арнайы еңдеуден өтуі тиіс.
Жалпы  жағдайда  бастапқы  суды  өңдеу  келесі  кезекпен  жүзеге 
асырылады:
1.  тазапау - өлшенген заттар мен коллоидты қоспаларды жою;
2.  жұмсарту — тат қалыптастырғьпп түздарды жою;
3.  деаэрация — коррозиялық-белсенді газдарды жою.
Дегенмен, 
эдетте, 
аз 
жэне 
орташа 
қуаттылыгы 
бар
қазандықгарға 
бастапқы 
суқүбырынан 
немесе 
артезиан 
үңгымаларынан  келіп түсіп,  апдын  ала тазалауды  талап  етпейді.  Бұл 
жагдайда,  су  дайындау  қүрылғыларында  суды  өндеу  жүмсарту 
процесінен басталады.
118

Барабан  мен  кұбырлардың  сулы  кеңістіктерінде  булану  кезінде 
үздіксіз  қорек  суымен  келіп,  бірақ  та  бумен  алып  кетілмейтін  су 
қүрамыңда  кездесетін  әртүрлі  түздар  жинақталады.  Түздардың 
мүндай жиналуы қыздыру беттерінің  ішкі  жагында тығыз қақ немесе 
шлам түрып қалуына әкеліп соғады. 
Мүндай  шөгіңділердің болуы 
олардьщ 
төмен
жылуөткізгіштігінің  эсерінен  жэне  үлкен  термиялық  кедергісіне 
байланысты  қүбырлардың  ішінде жүріп түратын сумей  немесе бумен 
сапқыңдатылуы төмеңдеп,  қүбырдьщ  қабырғасы  шектен  тыс  қызып, 
жарылып кетуіне мүмкіндік береді. Сондықтан, бу қазанының сенімді 
жүмыс  істеуі  үшін,  ол  тұздан  тазартылған  таза  қорек  суымен 
толтырылуы  керек.  Мысалы,  қысымы  4  МПа-дан  кіші  барабанды 
қазанның  қорек  суының  жалпы  түздылыгы 
(Са  және  Mg
түздарының қоры)  10 мкг-экв/кг-нан кем болуы керек. Бу қысымы  10 
МПа-ға дейін қорек суьшың жалпы түздылыгы  5  мкг-экв  кем  болуы 
керек  (тұздылық  бірлігі  ретінде  қабылданған 
1
  мкг-экв  дегеніміз 
судағы  20,04  мкг  кальцийдің  немесе  12,46  мкг  магнийдің  мөлшеріне 
сэйкес  келеді).  Қазанның  барабанынан  шыкқан  бу  өзімен  бірге  су 
тамшыларын,  ап  оларме  бірге  оңдағы  түзды  да  ала  шығуы  мүмкін. 
Барабаннан  шыққан  түздар  буқыздырғышта  жене  бу  турбинасының 
қалақшаларына  шөгіп  қалып,  олардың  жүмысын  нашарлатады. 
Сонымен,  қазанның  сенімді  жүмыс  істеуі  үшін  айқыңдапган 
шикіқазандық тэртіпті сақгау керек. Ол үшін:
1
) қазан  суында  белгілі  бір  норма  шегіңце  түздардың  төмен 
шогырын  үстап  түру  керек.  Ол  үшін  барабаннан  судың  бір  бөлігін 
түзымен  бірге  шыгарып  отыру  керек  (ол  тәсілді  үздіксіз  үрлеу  деп 
атайды).
2
)қақ  түзетін  түздарды  бос  жабыспайтын  шлам  ретіндс 
шөкгіріп  алу  мақсатыңда,  суды  қазан  ішінде  арнайы  реагенггермен 
өндейді.  Аталған  шпам  қазанның  төменгі  нүктелерінен  қысқаша 
үрлеумен шыгарылады (мерзімді үрлеу).
3)буды  сепарадиялауды  үйымдастыру  —  буды  қазан  суынан 
бөліп, "жуьш" алу.
Қазанның  түрақты  жүмыс  кезіндегі  қазан  суыңцагы  түз  мөлшері 
бірқалыпты  мүмкіңцік деңгейінде  үсталып түру  керек, демек  қанша 
түз  мөлшері  қорек  суымен  келіп  түссе,  соншалық  мөлшерде  үздіксіз 
үрлеумен  шыгарылып  отыру  керек.  Үрлеме  мөлшері  Dvp  эдетте 
қазанның бу  өнімділігінің  D процентімен табылады:
119

d = ^ i i o o  
(11.2)
D
Қорек  суының  мөлшері  DK.C  үрлеме  есебінен  көбейеді  де,  мынаған 
тең болады:
D..C  =D +D yp 
(11.3)
DK.C  мөлшері қазанньщ тұздық балансы арқылы табылады
Dfc • SKC= Dyp »Syp 
(11.4)
мұңдағы  Syp  SK с  ,  -  тұздардың қорвк суы  мен  үрлеме  суьшдағы 
шоғырлары. Тұздың бумен шығарылып  қыздыру беттеріне шөгетін 
азгантай бөлігі (11.4) есепке алынбаған. Осыдан барып:
= А ,А *  = D — £*>—  
(11.5)
(11.6)
я>  Щ*
Әдетге үздіксіз үрлеме  0,3  — 3  %  шамасында болады.  Үрлеме  жылу 
шығынын  үлкейтеді,  оны  қазанның  ПӘК-ін  есептеу  кезінде  ескеру 
керек. Сонымен бірге үрлеме отын шығынын да арттырады. Қысымы
1,6  МПа —
дан жогары бу  генераторларында (үлкен  бу  қазандарында) 
коррекциялаушы  реагент,  эдетте  тринатрийфосфат  Na
3
P 0
4
  12Н20  
қолданылады.  Барабандағы  қазан  суына  енгізілген  кезде,  ол  NaOH- 
тың  қатысуымен  Са  мен  Mg  қоспаларының  реакциялары  жүре 
бастайды, мысапы:
6 
Na
3
P 0
4
 + 10CaS0
4
 + 2NaOH = 
3
Ca
3
(P
04)2
 +10Na
2
S 0
4
 
(11.7)
Аталган  реакция  нэтижесінде  түзілген  Са  және  Mg  қоспалары 
жабыспаитын  бос  шлам  түрінде  шөгіп,  мезгіл-мезгіл  үрлемемен 
шығарылады.  Қазан  суында  (РО
4
'3)  фосфатгың  біраз  артық  бөлігін 
қалдырып отыру керек. Түздардың бумен алынып кетуін азаиту үшін, 
буды таза қорек сумен жуады. Ол үшін барабанның булы кеңістігінде 
қалқан  орнатьшып,  оған  барабанга  келетін  қорек  суының  50%-на 
дейін  беріледі  (11.2-сурет).  Қалқан,  эдетте  астаулар  жүйесі  ретінде 
жасалынады. 
Оны  қабат  қалдығы  70мм-ге  дейін  су  басып,  одан 
барабанның сулы кеңістігіне асып құйылады.
120