мұңдағы
усо>
ж ә н е ,
vSOi
(3.6) ж әне (3.7) бойы нш а есепгеледі. А зотгы ң
теориялы қ көлемі
vHj
м3/кг ж ануға қажет теориялы қ ауа м өлш еріне
кіретін а зо тқ а ж эн е оты н азоты н а байланы сты .
= 0 ,79Г ° + 0,8(ЛГ*7 1 0 0 )
(3.15)
м ұ н д а 0 , 8 =
Н
= 1,2 5 Ь сг/л і3)
Қатты және сұйық отыңдар үш ін су буы ның теориялық көлемі, м3/кг
(3.16)
мұңда, сутек жанганда шығатьш су буының көлемі
vi!iO
=
/
100/ V >
=
0 ,0124 f T '
(3.17)
отын ылғалы булангандағы су буы ныц көлемі
=
W - l № p
°Hfi=
0,0161* ?
(3.18)
теориялы қ көлемдегі ауа ы лгалына байланысты су буы ны ң көлемі
=
P°Hf i = 0,0161* ?
(3.19)
м ұн дағы
р
а,
p Hp d -
сэй кесті кү р ғақ ау а ж әне су б у ы н ы ң ты гы зд ы ғы
ж эне ауадагы ы лғал мөлшері, әдетте d =10 г/кг деп алынады. Кейде басқа
д а м өлім етгвр к ер ек болады :
-м азутты бум ен там ш ы ланды рғаңда бүркігіш тік буды
G 6 =
pHfi,
м3/кг
есегтке алу керек, иұнда Q “ 0,3-0,4 кг бу/кг мазут - мазутты
тамш ы ландыруға ж ұмсалган бу ш ығыны, кг/кг;
р н о
=0,804кг/м3 ауа
қысымындағы су буыньщ ты гы зд ы ғы ;
-жылуапмасуды
есептегенде
үш
атомдық
газдардың
үлестік
қысымдарын б іл у кер ек
P
dl
X, ~ рУцО, I
^2 ’
P H fi= P VH filVi
(3.20)
- жану өнімдеріңдегі күл ш оғыры (концентрация), г/м3 тең
р = ЮАжа - Щ
(3.21)
45
мұңцагы р - газдардың жалпы қысымы; акж — газдармен экелінетік
күлдің үлесі, оның орташа мәні қабаттық ошақ( слоевая топка) үшін
0,2 - 0,3 -ке, көміртозаңды ошақ үшін 0,6 -0,5 —ке тең.
Газ огын жаққанда жану өнімдерінің мөлшері жеке жанатын
құраушылары үшін стехиометриялық қатынастар арқылы есептеледі.
Жану өнімдерінің нақты көлемі теориялықтан ошаққа артық берілген
ауа көлемі (a — 1) V
0
және ондагы су буы көлемі 0,0161(а — 1) V
0
шамасына үлкен болады. Сондықтан жану өнімдерінің жаппы көлемі
Vq м/кг болады.
Ауаның артықтық еселеуішінің түтін газдарының құрамы бойынша
анықтауға болады. Іс жүзінде «оттектік» не «азоттық» кейіптемелер
қолданылады.
Газ қүрамы арнасынан алынган жану өнімдерінің сынамасын талдау
арқьшы анықгалады. Егер қазан снретілулікте жүмыс істесе онда
саңылаулар арқылы газ арнасына ауа сорылады, жану өнімдерінің
көлемі өседі. Бұл зиян құбылыс. Қазан артық қысымда істесе газ
арнада ауа сормасы болмайды, газ арна бойынша өзгермейді.
Бақылау сүрақтары:
1. Жану кезінде ауаның көлемі.
2
.Жану өнімдерінің теориялық нақгы көлемі.
З.Ошақтағы ауаның артыктық еселеуіші түралы мэлемет беру.
4. Ауаньщ артықгық еселеушінің түтін газдарының құрамы бойынша
анықтау.
5. Газдармен әкелінетін күлдің әргүрлі ошақтардағы оргаша мәні?
Vt = V ° + l,0 1 6 1 ( a - l) У°
К=Къ +К, +ГЯі
0
+(в-і)Ғ°
(3.22)
(3-23)
A
=
21/(21 - O J = N /(N 2 - 3.76 O J
(3.24)
46
4.1 Жанудыц химиялық тексерулерінің (реакцияларының)
кинетнкасы
Химия л ық тектесу лердіц жылдамдыгы
Химиялық тектесудің жылдамдыгы мен болымы (.механизм!)
туралы ілімді химиялық кинетика деп атайды.
Жанар қос пал ар бір (газ отындар ын жаққанда, газ түрінде)
немесе эртүрлі агрегагтық күйлерде (қатгы отынды жаққанда, қатгы
жэне газ түріңде немесе сұйық отынды жаққанда, сұйық жэне газ
түрінде) бола алады.
Құраушылары бір агрегаттық күйде болатын жүйені біртекті деп
атайды, ал әртүрлі күйде болса, онда жүйені әртекті дейді.
Қарапайым тектесу жүру үшін бір, екі немесе үш затша
(молекула) қатысуы керек. Осыган сэйкес бір мезгілде әрекеттесетін
затшалар санына байланысты тектесулер бір затшалы (бір
молекулапы), екі загшалы (екі молекулалы) және үш затшалы (үш
молекулалы) болып бөлінеді. Іс жүзінде бір, екі затшалы тектесулер
жиі кездеседі. Бір мезгілде үш затшаның өзара соқгығысу
ықтималдығы өте аз, сондықтан үш затшалы тектесулер өте сирек
кездеседі, ап терт затшалы немесе одан да коп затшалы тектесулер
белгісіз.
Біртекті тектесу жылдамдыгы дегеніміз көлем бірлігінде
уақыт бірлігі аралыгында тектескен зат мөлшері, ягни бір зат
шогырының уақыт бірлігінде өзгеруі.
Әртекті тектесу жылдамдыгы дегеніміз уақыт бірлігі
арасында бет бірлігінде тектесетін зат мөлиіері.
Тектесу жылдамдығын wT.y кез келген тектескіштің (реагенттің)
түрлену жылдамдыгы арқьшы өрнектеуге болады.
Біргекті тектесу үшін
oA + pB = yM + 5N + Q
(4.1)
оның
жылдамдыгын
тектесу
өнімдерінің
біреуінің
түзілу
жылдамдыгы арқьшы немесе бастапкы заттардың біреуінің жұмсапу
жылдамдыгы арқылы өрнектеуге болады
4 - т а р а у . О т ы н н ы ц ж а н у іе д б ы л ы с ы н ы ң т е о р и я л ы қ н е г із д е р і
мұнда СА, Св, См жэне CN - А, В, М жэне N заттарының шоғырлары,
т - уақыт, Q - жану жылуы; а, {}, у, 5 - стехиометриялық еселеуіштер.
Огынньщ жануын қарастырғанда, жану жылдамдығын, отынның не
тотықтырғыштың жұмсалу жылдамдыгы арқылы немесе жану
өнімдерінің түзілу жылдамдығы арқылы өрнектеуге болады.
Химиялық тектесу жылдамдыгына ыстықтық, әрекетгесетін
заттар шогыры жэне жеделдеткіиггер (катализатор) ықпал етеді.
Көптеген
тэжірибелік
мэліметгердің
арқасында
тектесу
жылдамдығының
әрекеттесуші
заттар
шоғырына
тэуелділігін
анықгайтын химнялық кинетиканың негізгі заңы тұжырымдалған.
Химиялың тектесудің жылдамдыгы әрекеттесуші заттар
июгырларының көбейтіндісіне тура сәйкес (пропорционал).
Мұны әрекеттесуші маңыздар (массалар) заңы деп атайды.
Химиялық кинетика заңы бойынша (4.1) тектесу үшін
™ m - y = k C ZC $ ’
(
4
.
3
)
мұнда k — текгесу жылдамдығының тұрақтысы, оның мәні
эрекеттесетін затгардың табиғатына, ыстықтыққа, жеделдеткішке
(катализаторға) тэуелді, бірақ шоғырға тэуелді емес.
Дәреже көрсеткіиггерінің қосындысын тектесу реті деп атайды
(а+0>.
Көп жагдайда, жану тектесулерінде дагдыдағьщай (как правило),
тәжірибе жолымен табылған тектесу реті стехиометриялық теңдеуден
шығатыннан төмен.
Химиялық кинетиканың негізгі заңы қатты күйдегі әрекетгесуші
затгардың шоғырын есепке алмайды, себебі олардьщ шогыры
тұрақты, сырпгқы беті ғана әрекеттесуге қатысады. Мысалы, көмірдің
жану тектесуі үшін С + Ог = СО
2
тектесудің кинетикалық теңдеуі
былай жазылады
= kC 0
2
. Газ және еріген заттардың шогыры
гана есептеледі.
Химиялық кинетиканың негізгі заңы немесе әрекеттесуші
маңыздар заңы бір сатыда жүретін газдар арасындагы немесе
сұйытылган ерітіңділердегі тектесулерге қолданылады. Бірнеше
сатыдан тұратын күрделі тектесу үшін бұл заң оның эрбір сатысы
үшін жеке қолданылады.
48
Достарыңызбен бөлісу: |
