104
Жасыл + көк: адамдардан қашу
Адам өзінің еңбегі мен жақсылығын жеткілікті деңгейде
бағаланбайды деп есептейді, сондықтан басқаларға бейімделуге
мəжбүр. Сондықтан да өкпелі жəне жақын қатынастарға түскісі
келмейді.
Жасыл + күлгін: тұйықтық
Адам жақындары мен достары арасында түсіністік таба
алмайды. Сондықтан да жағдайды басқарғаннан гөрі өзінің
сезімдерін басып, жағдайға деген бейімделушілікте ұстамдық
көрсетеді.
Қызыл + сұр: мағынасыз күрес
Адамды жан жағынан қыспалайды, оның баламасы назардан
тыс қалады. Бұл мағынасыз күрестен шаршап, тыныштық
іздейсіз. Дереу демалу керек.
Қызыл + көк: жақын қарым-қатынас орната алмау
Адам жүрекжарды қатынас орната алмауынан қайғырады.
Өзінің өзгелерге керексіз, əрі оқшауланып қалу сезімі мазалай-
ды.
Қызыл + жасыл: күш қайратының жоғалуы
Өз қалауына талпыну кезінде қиын кедергілерге жолығады.
Күш қайраты төмендеп, өзін нашар сезініп, сондықтан да қазіргі
жағдайына келісуге мəжбүр.
Қызыл + сары: жақындарының қолдауын қажетсіну
Адам ойын іске асыру кезінде қиындықтарға тап болады,
бұл қиындықтар ойын іске асыруда кедергілер туғызады, бірақ
ол шегінуге тырыспайды.
Қызыл + күлгін: реніш пен ыза
Адам өз қажеттілігін жанындағылар түсінбейді деп
ойлайды, сондықтан да қайғырады жəне өзін бұл өмірде
жалғызбын деп ойлайды. Өзінің шектен тыс эмоционалдылығы-
ның себебінен бірде ызаланып, бірде депрессияға ұшырайды.
133
Бұл жерде бала өзінің ашуын вербальды немесе вербальды емес
түрде шығаруына
да байланысты.
Мысалы, бала өзінің бір досына ашуланып қалған кезде арт-
терапия техникасын қолдануға болады: балаға ренжіткен
адамның суретін қалай, қандай түрде салғысы келетініне рұқсат
беру керек. Мұндай жұмыстан кейін төменгі жəне орта мектеп
жасындағы бала жеңілдеп қалады. Ермексазбен өзін ренжіткен
адамның фигурасын жасап, оны бұзып тастауға болады, қалаған
жағдайда қайта жасап қоюға болады.
Балалардың өздері жасаған
дүниелерін бұзып қайта жасай алуы өздеріне қатты ұнайды.
Тəжірибе көрсеткендей, осылайша өз агрессияларын
шығара алған балаларда агрессияға баруға деген ниет төмендей
бастайды.
2. Жанжал жағдайларында балаларды өзін-өзі ұстау,
бақылау дағдыларына үйрету.
Агрессивті бала өз ашу-
ын жеткілікті формада шыға-
руы үшін психогимнастика
жаттығулары бар қарым-қа-
тынас тренингтерін өткізу
керек. Бұл сабақтарда ныса-
наға доптар лақтыра алады,
жұмсақ жастықтарды теуіп
ұра алады. Ашумен жұмыс
істеу үшін резеңке балғамен
балалар қабырғаны, еденді
ұра алады; газеттерді жыр-
тып, умаждай алады – бұлардың барлығы эмоциялық жəне
бұлшық еттік ширығуларды азайтуға көмектеседі.
Көптеген ересектер балаларының түрлі ойыншық қару-
жарақтармен ойнауына қарсы. Көптеген ата-аналардың ойынша
қарумен ойнау баланың агрессиясын күшейте түседі, қаталдық,
зұлымдыққа алып келеді деп санайды. Бірақ, тəжірибе
көрсеткендей, ұл балаларда ойыншық қарулар болмаса да олар
түрлі заттарды қару сияқты алып ойнай беретіні белгілі. Оларға
тыйым сала отырып, осындай ойынға деген қызығушылықтарын
күшейте түсеміз.
132
4.2. АГРЕССИВТІ БАЛАЛАРМЕН
ЖҰМЫС ЖАСАУ ƏДІСТЕРІ
Балалар неге мектепте төбелеседі, бір-бірін тістейді,
итереді? Көп жағдайда балалар өздерін осылай ұстауының
себебі басқаша жасай алмағандықтан, сондықтан психологтар
мен педагогтардың міндеті – балаларды қоршаған ортамен
тиімді, жанжалсыз қарым-қатынасқа түсуге үйрету.
Агрессивті балалармен жұмыс үш бағытта жүруі керек:
1. – агрессивті балаларды ашуды дұрыс шығара білуге
үйрету;
2. - жанжал жағдайларында
балаларды өзін-өзі ұстау, бақылау
дағдыларына үйрету.
3. -
басқаларды
түсінуге,
сезінуге, олар үшін уайымдауға,
басқаларға сенуге үйрету.
Агрессия жақтырмау, қаламау
сезімінен басталады, бұл өзін-өзі
бақылаудың
жоғалуына
алып
келеді. Өкінішке орай – ашуды
сыртқа шығару бұл ұят деген пікір
қалыптасқан.
Мамандардың айтуынша жағымсыз эмоцияларды ішінде
ұстап, жинай беруге болмайды.Ашуын ішіне сақтаған адам оны
бір кезде сыртқа шығаруға дайын болады.
Ашуын іште сақтаған адамның психосоматикалық
ауруларға көп шалдығатыны туралы теория бар. Іште сақталған
ашу-
ызаның ревматизмдік артрит, есекжем, псориаз, асқазан
жарасы, бас ауруы, қа
н қысымының жоғарылауы тəрізді
ауруларға алып келетіні белгілі. Ызадан арылу керек. Ол үшін
балаларды ызаны мақұлданған, ешкімге зиян əкелмейтін жолмен
шығаруға үйрету керек.
1. Ызаны тиімді жолмен шығаруға үйрету.
Көбінесе ыза сезімі еркіндікті шектеу кезінде пайда бола-
тындықтан, осындай «қатты ашу» кезінде балаға əдетте
сіз рұқ-
сат бермейтін əрекеттердің бірін жасауға мүмкіндік беру керек.
105
Сары + жасыл: айналма жолдар
Адам өмірдегі үлесін жоғалттым деп сезінеді жəне бұл
жағдайдан шыға алмаймын деп ойлайды. Өзін жабтырқаулы
жəне тағдыр қарғысына ұшырағандай сезінеді.
Сары + қызыл: күш қайратын қайта орнына келтіру
Қазіргі кезде адам өмірінде көптеген кедергілер бар, бұл
кедергілер оның өзін көрсетуге мүмкіндік бермейді. Ол шарша-
ған, сондықтан оған демалыс пен достарының қолдауы керек.
Күлгін + сұр: төмен сезіну қорқынышы
Сұр түс күлгін түспен қатар келсе, шектен тыс сезімтал-
дығы туралы айтады. Адам өзін төмендетуден, күлкіге қалудан
қорқады, сондықтан сезімін толық көрсетпейді жəне ешкімге
бауыр баспайды.
Күлгін + көк: түсініксіз болу қорқынышы
Адам өзінің қарым-қатынас жасауы кезінде толық өзара
түсінушіліктің болмауы, нəтижесінде ол жағдайларға көндігіп,
бейімделеді.
Күлгін + жасыл: еңбегін жоққа елемеу
Адамға оның еңбегі мен жақсылығын қоршағандар елемей-
тін болып көрінеді. Эмоционалды сезімталдықтың жоғары
болуынан ол жағдайды жүрегіне жақын қабылдайды.
Күлгін + қызыл: ашудың сақталуы
Адам, оны қоршағандардың оның бастауларын қолдамайды
деп ойлайды. Бұл оның ашуын шақырады, бірақ ол бірден ашуға
бой алдырмайды, оны өзінде ұстайды, ыңғайлы сəттерді күтіп
жүреді.
ЖЕТІНШІ ЖƏНЕ СЕГІЗІНШІ ТҮСТЕР
Сұр + көк: мазасыздық пен қанағаттанбау
Көк карточканың соңғы орында тұруы депрессияны
көрсетеді. Бұл оны шаршатады, ашуландырады, ештеңеге
тұрақты көңіл бөлгізбейді.
Достарыңызбен бөлісу: |
