94
Нұсқау ( психологқа арналған) :
Тестілеу барысында түстік қатар түзіледі. Келесі орналасу
жұптарын бөлесіз:
- бірінші жəне екінші орындарда орналасқан түстер;
- үшінші жəне төртінші орындарда орналасқан түстер;
- бесінші жəне алтыншы орындарда орналасқан түстер;
- жетінші жəне сегізінші орындарда орналасқан түстер.
БІРІНШІ ЖƏНЕ ЕКІНШІ ОРЫН
Оқушының бойында стресстің, қобалжудың, үрейдің, нашар
денсаулықтың болуын келесі түстердің бірінші жəне екінші
орындарда орналасуы айқындайды.
Көк + қара: түсінбеушілік
Бұл түстердің сəйкестігі қатынастарға деген көңілі толмау-
шылықты көрсетеді. Адам жылылықты жəне жан тыныштығын
қажет етеді, бірақ бұл мақсаттарға агрессивті түрде жетуге
тырысады.
Қара түс екінші орында орналасса, жақын адамдардың
тарапынан қолдаудың жоқтығын жəне түсінбеушіліктің болуын
сипаттайды. Адам бұл жағдайға шыдай алмайды, сондықтан да
ашулы болады.
Көк + сұр: бостық
Барлық күштер жақында болған сəтсіздіктерден құтылуға
бағытталған. Адам шаршаған жəне өзін бос сезінеді. Оған
тыныштық қажет жəне оны жақсы көретін жəне түсінетін
адамдармен бірге демалыс қажет.
Көк + жасыл: жақындарының қолдауы маңызды
Бұл түстердің үйлесуі достарының қолдауының маңызды
екендігін көрсетеді. Əрекеттер тек сабырлы, тыныш жағдайлар-
да нəтижелі. Егер адамды сынайтын, асықтыратын болса, ол
ештеңені жасай алмайды.
143
МЕН ИДЕНТИФИКАЦИЯСЫ –
біреумен бірдей болу, сол топ-
қа жату, соған ұқсауға ты-
рысу
би табу, спортта жетістікке жету баланың ішкі қолайсыздығын,
өзіне деген көңілінің толмауын жеңуге көмектеседі, бұл
агрессияның бастапқы себебін жоюға көмектеседі
- Күш қолданбай оқыту мен тəрбиелеу идеясын
қолдаңыз
Біріншіден,
тəртіптің
бұзылуы, балада агрессия-
ның пайда болуы оның мек-
тептегі оқу жүйесіне бағын-
ғысы келмейтінін көрсетеді.
Екіншіден, балаларды
мектеп материалдарымен қызықтырып, оларға өзін көрсетуге
мүмкіндік беру керек, тиімді қарым-қатынас жасау жəне өзара
əрекет ету тəсілдеріне үйрету керек.
Үшіншіден, олардан жұмысты талап етіп емес, бірге жұмыс
істеу керек, мұғалімнің қатаң талабын орындап емес, оның
позициясына өзіндік сəйкестік жасауға үйрету керек.
Зерттеулер
көрсеткендей,
балаларға
тек
қаталдық
танытатын болсақ олардың агрессиясы күшейе түседі.
Егер мұғалім өз сыныбында баларға үлкен талап қойып,
оларды басып отырса бұл сыныптың агрессиялық деңгейі
жоғары болады.
Оқушыларды бақылау, олардың еркіндігін шектеу неғұрлым
жоғары болған сайын, балаларда басқаларға деген агрессия
күшейе түседі. Қатал педагогикалық жүйе мектептегі қатаң
тəртіпті ұстап тұруға көмектескенмен балалар мен жасөспі-
рімдерде агрессияны күшейтеді.
Агрессиялық жүріс-тұрысты психологиялық-педагогикалық
түзету кезінде балаларды мəселелік жағдайларда түрлі мінез-
құлық формаларын ұстана білуге үйрету керек. Конструктивті
жүріс-тұрыс дағдысына, жанжалдарды шешу дағдысына үйрету
керек. Бұл рөлдік ойындар, дискуссиялар, ширығуды шешуге
көмектесетін жаттығулар арқылы мүмкін болады. Жағымды
«мен» бейнесін қалыптастыруға көмектесетін жаттығуларды
жүргізу керек.
Жасөспірімдер өзін-өзі бақылай білуге, өзінің келіспеу-
шіліктерін білдіре алуға, мəселелік жағдайларда өз эмоциясын
ұстай алуға үйрену керек.
142
Түзету жұмысы кезінде екі негізгі бағытты ескеру керек:
- əлеуетті
агрессорлармен
(мұғалімдер,
ата-аналар,
оқушылар) жұмыс істеу;
- əлеуетті зорлық-зомбылық көрушілермен жұмыс істеу.
Агрессиялық жүріс-тұрысты түзетудің негізгі шарттары:
- Қоршаған əлеуметтік ортада жағымды жағдайға
бағдарлану;
- Қарым-қатынас мəдениетін дамыту;
- Бірлік, өзара түсінушілік, жылылық сияқты эмоциялық
қалыпты ұстап отыру.
Осыған байланысты жасөспірімдерге жақсы көңілде қарап,
жайдарылық көрсетіп, оларға сенім білдіріп, белсенді
əрекеттерге шақырып, олардың жетістіктерін мақтап, «кері
байланыс» жасап отыру керек.
4.5. АГРЕССИЯНЫҢ ТҮРЛЕРІМЕН
ЖҰМЫС ЖАСАУ ƏДІСТЕРІ
1. Жасөспірімдік агрессиямен жұмыс
Өкінішке орай, агрессиямен жұмыстың барлық түрлері
бірдей нəтижелі бола бермейді.
Балалар агрессиясы негізінен отбасында сыртқа шығып
отырады: себебі кішкентай баланың басқа ортасы жоқ. Жасөс-
пірімдер агрессиясы тек отбасына емес, құрдастарына, басқа
ересектерге (мұғалімдерге) бағытталуы мүмкін. Жасөспірімдік
агрессиямен жұмыс кезінде:
- Өзіңіз агрессия көрсетпеңіз.
Өзіңізді қолыңызға алыңыз, агрессия одан сайын жағдайды
ушықтырады.
Тəрбиелеудің
тиімді
тəсілін
жасаңыз.
Авторитарлық та, еркіндікке жіберу тəсілі де дұрыс болмайды,
ұтымды жол – соңғы шешімді ересектер қабылдайтын болса да
баланың пікірлері мен қалаулары ескерілу керек.
- Баланың агрессиясы басқа арнаға бағытталу керек
Спорт пен шығармашылық баланың агрессиясын əлеуметтік
мақұлданған формада шығаруға көмектеседі. Сонымен қоса хоб-
95
Жасыл + қара: қаттылық
Адам бəрінен де барлық нəрсе бойынша асып түсуге
тырысады, басқа адамдардың ықпалына түсіп қалу жəне
төмендеп, қорқынышынан қаттылық жəне күш көрсету
жолдарын таңдайды. Оның ұстанымы: кез келген мүмкіндікті
қолданып тек жетістікке жету.
Қызыл + жасыл: табандылық
Адам менменшіл, мақсатқа бағытталған жəне табандылыққа
бейім. Ойлаған мақсатына жетуде белсенді, ешкімге оның ісіне
араласуға мүмкіндік бермейді. Кедергілер сізді қорқытпайды.
Сары + сұр: қарсыласу
Сары – қуаныш түсі, бірақ сұр түс бұл қуанышты басады.
Бұл үйлесімділік қазіргі жағдайда қалыптасқан жағдайлар қатты
қобалжытатындығы туралы ақпарат береді.
Көк + қоңыр: жалғыздықтан қорқу
Қоңыр түстің екінші орында орналасуы бұл жалғыздықтан
қорқуды сипаттайды. Адам өзін жақсы көретіндерге ұмтылады,
махаббатты дəлелдеуді қажет етеді, физикалық комфортқа жəне
де жақсы қатынастарға ұмтылады.
Жасыл + көк: қолдауды қажет ету
Адам қолдау жəне байлық туралы армандайды, бірақ өзіне
сенімсіз, сондықтан да қолдауды қажет етеді. Ол өте сезімтал,
сондықтан да достары мен туыстары жағынан қолдаудың
болмауынан жапа шегеді. Достарды таңдауда таңдампаз, қарым-
қатынас жасауда аса мұқият.
Жасыл + қоңыр: күшті жоғалту
Адамның пікірінше, əлем оған аса қатаң талап қояды. Бұл
оның күшінің жоғалуына əкеліп жəне дискомфорт жағдайын
тудырады. Бірақ соның өзінде ол басын тік ұстап, ештеңеге
қарамастан жағдайды шешуге тырысады. Оған тыныш жағдайда
жақсылап демалуы қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
