Осы және басқада үлестірулердің сипаттамасы туралы барлық жорамалдар – болжам болады. Соңдықтан олар келісім белгісінің көмегімен статистикалық тексерілуі керек. Бұл белгілер теориялық және эмперикалық жиіліктер арасындағы алшақтықтың мағынасы жоқ, яғни кездейсоқ, ал мағынасы бар кезде, яғни кездейсоқ емес деген байланысты анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша келісім белгілері эмперикалық қатардағы үлестірім сипаты туралы болжамды түзетудің дұрыстығын теріске шығаруға немесе растауға мүмкіндік береді.
Келісім белгілерінің ішіндегі кең тарағандары χ2-Пирсон және Колмогоров – Смирнов белгілері.
1. χ2 –Пирсон-келісім белгісі.
Пирсонның белгісі екі жағдайда қолданылады:
Белгілердің тәжірибелік үлестірімі мен теориялық үлестірімін салыстыру үшін (қалыпты, экспоненциалды, біркелкі және т.б.);
Бір белгінің екі тәжірибелік үлестірімін салыстыру үшін.
Әдістің мақсаты - жиіліктерінің айырмашылығының дәрежесін анықтау, яғни айырмашылық көп болған сайын, χ2есеп белгісінің мәні көп болады.
«Х» кездейсоқ шаманы бақылауда алынған таңдамалар х1,х2,…,хn болсын. Кездейсоқ шама «Х»-тің үлестірім функциясы F(x) болады деген «Н0» болжамы тексеріледі.
χ2 белгісінің формуласы: ,
мұнда k – эмперикалық үлестірім бөлінген топтар саны, υi – i-ші топтың бақыланатын жиілігі, - теориялық жиілік.
χ2 үлестірімі үшін кесте құрастырылған. Онда таңдап алынған «p» маңыздылық деңгейі және «f» еркіндік дәрежесі үшін χ2кр келісім белгісінің критикалық мәндері көрсетілген.
Еркіндік дәрежесі санын f=s-1-r теңдігі арқылы табады, мұндағы s –таңдамадағы топ саны, r – шамалап отырған үлестірімнің параметр саны.
Мысалы, егер ұсынылатын үлестірім қалыпты болса, онда екі параметр (математикалық үміт және орташа квадраттық ауытқу) бағаланады. Сондықтан r=2 және еркіндік дәрежесінің саны f=s-1-2=s-3.
Егер болса, онда берілген маңыздылық деңгейі мен еркіндік дәрежесінде «Н0» болжамды қайтаруға (жоққа шығаруға) негіз жоқ.
Егер болса, онда берілген маңыздылық деңгейі мен еркіндік дәрежесінде «Н0» болжамын жоққа шығарады және «Н1» болжамын қабылдайды.
Пирсонның келісім белгісі жиынның көлемі жетерліктей үлкен N≥50 болса қолданылады, мұнда әр топтың жиілігі бестен кем болмау керек.
Достарыңызбен бөлісу: |