Пәннің теориялық бөлімінің мазмұны

Еңбектік қызмет және еңбектік қатынастар. Еңбектік және өндірістік қатынастар. Әлеуметтік-еңбектік қатынастар. Қазақстан Республикасының Конституциясындағы еңбек мәселелері.

Қазақстан Республикасының еңбек құқығының түсінігі және ұлттық құқық жалпы жүйесінде алатын орны. Еңбек құқығының пәні: еңбек заңдылығымен, әлеуметтік әріптестік туралы келісімдер, жеке еңбек ұжымдық шарттармен бекітілген қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы келісімдер негізінде туындайтын құқықтық қатынастар; еңбектік қатынастармен тығыз байланысты қатынастар.

2-тақырып. Қазақстан республикасы еңбек құқығының қағидалары.

Еңбек құқығының қағидаларының түсінігі, олардың мәні. Еңбектік қатынастарды құқықтық реттеу аясында қағидалардың жіктелуі, мазмұны. Еңбек құқығының қағидалары және нормалары, олардың арақатынасы.

Еңбек құқығының субъектілерінің түсінігі және түрлері. Еңбек құқығының субъектілерінің еңбектік құқық субъектілері, оның құқық қабілеттілігі, әрекет қабілеттілігі. Еңбек құқығындағы арнайы құқық субъектілігі.

Жеке тұлға еңбек құқығының субъектісі ретінде, оның еңбектік құқық субъектілігі. Шетел азаматтарының, азаматтығы жоқ адамдардың құқықтық мәртебесі. Еңбектік қатынастары еңбек туралы заң актілерімен реттелетін қызметкерлердің басқа да санаттары.

4-тақырып. Әлеуметтік әріптестік. Ұжымдық шарт.

Әлеуметтік әріптестіктің түсінігі. Әлеуметтік әріптестік мақсаттары, қағидалары, жүйесі, нысандары. Әлеуметтік әріптестік тараптары. Әлеуметтік әріптестіктің мазмұны.

Үш жақты деңгейде(трипартизм) әлеуметтік әріптестікті ұйымдастыру. Әлеуметтік әріптестік органдары, қағидалары, олардың қалыптасу тәртібі. Әлеуметтік әріптестік органдарының негізгі мақсаттары, міндеттері, олардың өкілдері. Әлеуметтік әріптестік органдарының координаторлары. Әлеуметтік әріптестік тараптарының арасындағы келісімдерді бекіту тәртібі. Келісімдерді орындауды бақылау.

5-тақырып. Жеке еңбек шарты.

Шарт туралы білімнің жалпы мазмұны. Жеке еңбек шартының түсінігі, олардың түрлері. Жеке еңбек шартының тараптары. Жеке еңбек шарты бойынша еңбек функциясы мен жұмыс орнының түсінігі. Жеке еңбек шартын бекіту тәртібі. Жеке еңбек шартының мазмұны мен мерзімі. Жеке еңбек шартының нысандары.

Жеке еңбек шартының талаптарының өзгеруінің шарттық әдісі. Жұмыс берушінің бастамасымен қызметкердің еңбек талаптарын өзгерту негіздері.

6-тақырып. Жұмыс уақыты және демалыс уақыты.

Жұмыс уақытының түсінігі және оның белгілері. Жұмыс уақытының түрлері. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы. Жұмыс уақытының қысқартылғын ұзақтығы. Толық емес жұмыс уақыты. Қысқартылған жұмыс уақытының режимін белгілеудің талаптары және тәртібі. Өндірістің объектілерін аттестациялау қысқартылған жұмыс уақытының режимін белгілеудің талабы ретінде.

Жұмыс уақытының режимі. Жұмыс аптасының, жұмыс ауысымының, жұмыс күнінің түсінігі және түрлері. Ауысым кестесі. Жұмыс уақыты режимін белгілеу тәртібі. Жұмыс уақытын есептеудің түрлері. Жұмыс уақытының жинақталған есебі. Вахталық әдіспен жұмыс істеу кезінде жұмыс уақытын есептеу.

7-тақырып. Жалақы. Қызметкерлерге кепілді және өтемақылық төлемдер.

Жалақының түсінігі және еңбегі үшін көтермелеудің басқа да түрлерінен айырмашылығы. Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты жалақының функциялары. Жалақыны құқықтық реттеудің әдістері. Жалақының минималды шегі. Ең төмеңгі жалақы, өмір сүру деңгейі, айлық есептік көрсеткіштің арақатынасы.

Еңбекке ақы төлеу нормаларының жергілікті және жеке рөлі. Еңбек нормалары және нормалау түсінігі. Норма өнімі, норма уақыты, норма саны, норма қызметі. Еңбек нормаларын енгізу, тексерту, өзгерту және қайта қарау.

Еңбек ақының нысаны және жүйесі. Премия жүйесі қызметкерлерді материалдық котермелеудің нысаны ретінде. Қосымша және үстеме ақы көлемін белгілеудің түсінігі және талаптары.

Еңбекті қорғау түсінігі және қағидалары. Қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай азаматтардың азаматтардың қонституциялық құқығы. Еңбекті қорғау бойынша заңдылық. Еңбекті қорғауды және өндірістік санитарияның жалпы және арнайы нормалары. Қызметкердің еңбекті қорғау құқығының кепілдігі.

Еңбек дауларының түсінігі және жіктелуі: жеке және ұжымдық. Жеке және ұжымдық еңбек дауларының пайда болу негіздері. Азаматтардың жеке және ұжымдық еңбек дауларына конституциялық құқығы, ереуілге құқықты қосқанда. Еңбек дауларын қарайтын органдар.

Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу пәні, әдісі және қағидалары.

Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің субъектілері. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің қайнар көздері және олардың сипаттамасы (БҰҰ, ХЕҮ, Еуропа Кеңесі, Еуропалық одақ, ТМД актілері). Халықаралық еңбек стандарттары (БҰҰ, ХЕҮ стандарттары, еңбектің аумақтық стандарттары). Қазақстан Республикасының еңбек заңдылығын жетілдіру үшін халықаралық актілердің мәні. Халықаралық және ұлттық еңбек құқығы нормаларының коллизиясы. Ұлттық еңбек заңдылығын жетілдіру үшін халықаралық актілердің мәні.

11-тақырып. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы құқық саласы ретінде, оның басқа құқық салаларынан айырмашылығы.

Әлеуметтік қамсыздандырудың түсінігі. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының әдісі. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қағидалары және олардың жіктелуі. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының сала жүйесі және ғылым жүйесі. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының салалас құқық пәндер жүйесінде алатын орны.

Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының субъектілерінің құқықтық мәртебесі және олардың жіктелуі. Әлеуметтік қамсыздандырушылық құқықтық қатынастар: түсінігі, түрлері, пайда болу. өзгеру және тоқтатылу негіздері, оның құрылымы және жіктелуі. Құқықтық қатынастардың негізгі түрлері: материалдық, мүліктік, мүліктік емес, процедуралық, процессуалдық (процедуралық-процессуалдық). Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы бойынша құқықтық қатынастардың субъектілері және олардың құқықтық мәртебесі.

Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері: заң актілері, заңға тәуелді актілер сипатында нормативтік-құқықтық актілер, Қазақстан Республикасымен мақұлданған халықаралық шарттар, Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген халықаралық шарттар, Қазақстан Республикасында мақұлдануға жатпайтын басқа да халықаралық шарттар, Конституцияны және басқа да нормативтік-құқықтық актілерді ресми талқылау нормалары.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесінің жалпы сипаттамасы. Республикалық бюджетті қалыптастыру тәртібі және еңбекке қабілетсіз азаматтарды қаржыландыру. Жергілікті бюджет әлеуметтік қамсыздандыру құқығы жөніндегі шараларды қаржыландырудың қайнар көздері. Әлеуметтік салық төлеу тәртібі, әлеуметтік салық ставкаларының дифференциациясы, жеңілдіктер.

Зейнетақы төлеу жөніндегі Мемлекеттік Орталық-қаржыландыру жүйесіндегі орны мен ролі.

Жеке зейнетақы жинаулары - әлеуметтік қамсыздандыру құқығы жөніндегі шараларды қаржыландырудың қайнар көзі ретінде. Жеке зейнетақы жинауларын қалыптастыру: міндетті зейнетақы жарналары, ерікті кәсіби зейнетақы жарналары, оларды төлеу тәртібі, міндетті зейнетақы жарналарын уақытында ұстап қалмау. Міндетті зейнетақы жарналарын төлейтін агент, жеке зейнетақы жинауларын қалыптастыру жүйесінде алатын орны. Жұмыс берушінің қаражаты есебінен әлеуметтік қамсыздандыру құқығы жөніндегі қаржыландыру шаралары. «Қазақстан Республикасының әлеуметтік қорғау жүйесін реформалау Концепциясына» сәйкес Қазақстан Республикасында міндетті және ерікті әлеуметтік сақтандыру институтын қалыптастыру және дамыту.

Еңбек өтілінің құқықтық мәні және оның түрлері. Жалпы еңбек өтілі. Жалпы еңбек өтіліне кіретін уақыт кезеңі. Жалпы еңбек өтілін есептеу тәртібі. Жалпы еңбек өтілін офицерлерге, прапорщик (мичмандарға), ішкі істер органдары құүрамының қызметкерлерінің, Қазақстан Республикасының әділет Министрлігі жүйесіндегі қылмыстық-атқарушы жүйесінің Комитеті, қаржы полициясы органдарының және мемлекеттік өртке қарсы қызметі және оларға теңестірілгендердің өтілін есептеу. Жалпы еңбек өтілін растау тәртібі. Үздіксіз еңбек өтілі, оны есептеу ерекшеліктері. Арнайы еңбек өтілі. Азаматтардың кейбір санаттарын зейнетақылық қамсыздандыру және әлеуметтік жеңілдіктің беру кезіндегі еңбек өтілінің түрлерін аралас қолдану.

Еңбекке қабілетсіз азаматтарды зейнетақылық қамсыздандыру түсініг. Зейнетақылық төлемдердің басқа ақшалай төлемдерден айырмашылығы(жәрдемақы, жалақы, алимент, өтемақы және т.б.) Қазақстан Республикасындағы зейнетақы реформасы: негізгі бағыттары, жүзеге асыру талаптары және даму үрдісі.

Мемлекеттік зейнетақылық қамсыздандыру ынтымақтастық зейнетақы жүйесінің негізі. Зейнетақы қамсыздандыру жөніндегі мемлекеттік кепілдіктер. Орталықтан зейнетақы төлемдерді тағайындау талаптары. Зейнетақы төлемдерін көлемін аңықтау үшін орташа айлық кірісін есептеу тәртібі. Зейнетақы төлеу тәртібі. Зейнетақыға өтініш беру, оны қарастыру үрдісі. Толық емес еңбек өтілі кезінде зейнетақылық төлемдер. Зейнетақылық төлемдерден ұстап қалу. Еңбек өткерген жылдары үшін зейнетақы: түсінігі, зейнетақылық қамсыздандырудың басқа түрлерінен айырмашылығы.

Әскери қызметшілердің, ішкі істер органдарының қызметкерлерінің, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің қылмыстық-атқарушы жүйесінің Комитеті, қаржы полиция органдары, өртке қарсы қызметі және оларға теңестірілгендердің зейнетақылық қамсыздандырудың ерекшеліктері.

Жинақтаушы зейнетақылық жүйенің ерекшеліктері. Зейнетақылық жинаулардың сақталуының кепілдіктері. Жинақтаушы зейнетақы қорлары, олардың құқықтық мәртебесі және түрлері. Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін құқықтық реттеу. Зейнетақылық қамсыздандыру туралы шарт, оның орны және зейнетақылық қамсыздандыру жүйесіндегі ролі, шарттың талаптарын орындамағаны үшін жауапкершілік. Міндетті зейнетақы жарналарының салымшыларының және зейнетақы төлемдерінің алушыларының құқықтары мен міндеттері. Зейнетақы активтері, олардың қалыптасуы және пайдалануы. Жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін басқару.

Банк кастодиан, зейнетақылық қамсыздандыру жүйесінде алатын орны, зейнеақылық активтерді сақтау және есептеу жөніндегі құқықтары мен міндеттері. Кастодиандық шарт, оның құқықтық мәртебесі. Жинақтаушы зейнетақы қорларының қызметін лицензиялау. Жинақтаушы зейнетақы қорларын қайта құру және жойылуы. Жинақтаушы зейнетақы қорларын есептеу. Зейнетақыжинауларының құпиялылығын құрайтын мәліметтер. Сақтандыру ұйымдарынан зейнетақылық қамсыздандыру. Сақтандыру ұйымдарына зейнетақылық жинауларды ауыстыру. Зейнетақы аннуитет шарты, шарттары, бекіту тәртібі және орындау. Уәкілетті орган – оның құқықтық мәртебесі, реттеуші және қадағалау өкілдіктері.

Жинақтаушы зейнетақы қорларынан зейнетақылық төлемдерді есептеу және төлеу, қадағалау тәртібі және шарттары.

Жинақтаушы зейнетақы қорларының және жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақылық төлемдерінің басқа да қатысушыларының жауапкершілігі.

3.4 Күндізгі оқу бөлімінің студенттеріне арналған тәжірибелік сабақтардың мазмұны мен тізімі
1 – тақырып. ҚР Еңбек құқығының түсінігі, пәні, әдісі.

Жоспары:

Еңбектік қызмет және еңбектік қатынастар. Әлеуметтік-құқықтық қатынастар. ҚР Конституциясы бойынша еңбек мәселелері.

ҚР Еңбек құқығы қағидаларының түсінігі, олардың маңызы. Еңбектік қатынастарды реттеу саласында қағидалардың мазмұнын топтастыру.

ҚР Еңбек құқығы субъектілерінің түсінігі және түрлері. ҚР Еңбек құқығының еңбектік құқық субъектілігі, оның құрамдас бөліктері (құқық қабілеттілігі, әрекет қабілеттілігі).

Әлеуметтік әріптестіктің түсінігі.Әлеуметтік әріптестіктің нысаны, жүйесі, қағидалары мен мәселелері.

Еңбек шарты туралы жалпы сипаттама. Жеке еңбек шартының түсінігі мен оның түрлері. Жеке еңбек шартының тараптары. Жеке еңбек шартын жасасу

Жұмыс уақытының түсінігі мен оның белгілері. Демалыс уақытының түсінігі мен оның белгілері. Тамақтануға және демалуға үзіліс.

Жалақы түсінігі және оны еңбекке ақы төлеудің басқа түрлерінен айырмашылығы.

Еңбекті қорғаудың түсінігі және қағидалары. Азаматтардың қауіпсіздік пен гигиена талаптарына жауап беретін еңбек жағдайларына Конституциялық құқықтары. Еңбекті қорғау бойынша заңнама.

Еңбек дауларының ұғымы және оларды топтастыру. Еңбектік және ұжымдық шарттардың пайда болу негіздері. Еңбек дауларын қарастыратын мемлекеттік органдар.

Халықаралық еңбек құқығын реттеудің пәні, әдістері мен қағидалары. Халықаралық еңбек құқығын реттеудің субъектілері. Халықаралық еңбек құқығын реттеудің қағидалары және олардың мінездемесі.

Әлеуметтік қамсыздандырудың түсінігі. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының әдістері. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қағидалары және оларды топтастыру. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының жүйесі. Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру.

ҚР қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы. Республикалық қаржы қорын қалыптастыру тәртібі және оны әлеуметтік қамсыздандыру мақсатында пайдалану.

Еңбек өтілінің сипаттамасы және оның түрлері. Жалпы еңбек өтілінің құрамына кіретін уақыт мерзімдері. Жалпы еңбек өтілін есептеу тәртібі.

Еңбекке әрекетсіз азаматтарды зейнетақымен қамсыздандырылуының түсінігі. Қазақстан Республикасының зейнетақы реформасы: негізгі бағыттары, жүзеге асыру шарттары мен даму перспективалары.

Зейнетақы жинақтау қорының ерекшеліктері. Зейнетақы қорларының сақтау кепілдіктері. Зейнетақы жинақтау қоры, олардың мәртебесі және түрлері.

Еңбектік қызмет және еңбектік қатынастар. Әлеуметтік-құқықтық қатынастар. ҚР Конституциясы бойынша еңбек мәселелері.

ҚР Еңбек құқығы қағидаларының түсінігі, олардың маңызы. Еңбектік қатынастарды реттеу саласында қағидалардың мазмұнын топтастыру.

ҚР Еңбек құқығы субъектілерінің түсінігі және түрлері. ҚР Еңбек құқығының еңбектік құқық субъектілігі, оның құрамдас бөліктері (құқық қабілеттілігі, әрекет қабілеттілігі).

Әлеуметтік әріптестіктің түсінігі.Әлеуметтік әріптестіктің нысаны, жүйесі, қағидалары мен мәселелері.

Еңбек шарты туралы жалпы сипаттама. Жеке еңбек шартының түсінігі мен оның түрлері. Жеке еңбек шартының тараптары. Жеке еңбек шартын жасасу

Жұмыс уақытының түсінігі мен оның белгілері. Демалыс уақытының түсінігі мен оның белгілері. Тамақтануға және демалуға үзіліс.

Жалақы түсінігі және оны еңбекке ақы төлеудің басқа түрлерінен айырмашылығы.

Еңбекті қорғаудың түсінігі және қағидалары. Азаматтардың қауіпсіздік пен гигиена талаптарына жауап беретін еңбек жағдайларына Конституциялық құқықтары. Еңбекті қорғау бойынша заңнама.

Еңбек дауларының ұғымы және оларды топтастыру. Еңбектік және ұжымдық шарттардың пайда болу негіздері. Еңбек дауларын қарастыратын мемлекеттік органдар.

Халықаралық еңбек құқығын реттеудің пәні, әдістері мен қағидалары. Халықаралық еңбек құқығын реттеудің субъектілері. Халықаралық еңбек құқығын реттеудің қағидалары және олардың мінездемесі.

Әлеуметтік қамсыздандырудың түсінігі. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының әдістері. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қағидалары және оларды топтастыру. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының жүйесі. Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру.

ҚР қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы. Республикалық қаржы қорын қалыптастыру тәртібі және оны әлеуметтік қамсыздандыру мақсатында пайдалану.

Еңбек өтілінің сипаттамасы және оның түрлері. Жалпы еңбек өтілінің құрамына кіретін уақыт мерзімдері. Жалпы еңбек өтілін есептеу тәртібі.

Еңбекке әрекетсіз азаматтарды зейнетақымен қамсыздандырылуының түсінігі. Қазақстан Республикасының зейнетақы реформасы: негізгі бағыттары, жүзеге асыру шарттары мен даму перспективалары.

Зейнетақы жинақтау қорының ерекшеліктері. Зейнетақы қорларының сақтау кепілдіктері. Зейнетақы жинақтау қоры, олардың мәртебесі және түрлері.

2. Азаматтардың еңбек құқықтарының және міндеттерінің орындалуының шынайы кепілдіктері.

3. Жұмыс берушінің өкілдері.

4. Кәсіподақтар еңбек құқығының субъектісі ретінде, олардың құқықтық мәртебесі.

5. Мемлекет еңбек құқығының субъектілері. Олардың әлеуметтік-еңбектік қатынастарға қатысудың нысандары.

6. Ұжымдық шарттың мерзімі және әрекет ету аясы

7. Жеке еңбек шартын тоқтату және бұзу түрлері.

Ескерту: Студент дәріс және тәжірибелік сабақтарда көрсетілген, бірақ сабақтарда талданып үлгермеген сұрақтарды студент өз бетімен өзіндік жұмыстарда талдау жасайды.

4.3 Сырттай оқыту бөлімінің студенттеріне арналған студенттердің өзіндік жұмыстарының мазмұны

2. Азаматтардың еңбек құқықтарының және міндеттерінің орындалуының шынайы кепілдіктері.

3. Жұмыс берушінің өкілдері.

4. Кәсіподақтар еңбек құқығының субъектісі ретінде, олардың құқықтық мәртебесі.

5. Мемлекет еңбек құқығының субъектілері. Олардың әлеуметтік-еңбектік қатынастарға қатысудың нысандары.

6. Ұжымдық шарттың мерзімі және әрекет ету аясы

жоспарынан көшірме ФСО ПГУ 7.18.1/10

жоспарынан көшірме

ФСО ПГУ 7.18.1/10
050301 «Құқықтану» мамандығының оқу жұмыс жоспарынан көшірме

Қазақстан Республикасының Еңбек құқығы

2 Берешев С. Регулирование заработной платы в Республике Казахстан. Алматы: ТОО «Баспа», 2001.

3 Бугров Л.Ю. Проблемы свободы груда в трудовом праве России. - Пермь. 1992.-С. 69.

4 Димитрова С.А. Правовые проблемы труда и занятости населения. Алматы: Жеты Жаргы, 1997.

5 Жумагудов Б.Т. Правовое регулирование трудовых отношений государственных служащих в Республике Казахстан: Учебное пособие.-Алматы, НИЦ «Гылым», 2004.
Қосымша әдебиет:
1 Процевский А.И. Метод правового регулирования трудовых отношений. -М., 1972. -С. 103.

2 Скобелкин В.П., Передерни С.В., Чуча С.Ю., Семенюга 11.11. Трудовое процедурно-процессуальное право: Учебное пособие. /Под ред. В.II. Скобелкина. - Воронеж, 2002.

3 Смирнов О.В. Основные принципы советского трудовою права. М.. 1977.

4 Скобелкин В.Н. Трудовые правоотношения. - М: «Вердикт - 1 М». 1999.