Жыл сайын балалар музыка мектептерінің арасында дәстүрлі аудан, облыс, республика көлемінде «Жас музыкант» байқауы өтеді

Биылғы 2009-2010 оқу жылында маған хор ұжымына жетекшілік ету тапсырылды. Негізгі мамандығым хордың емес музыка теориясы пәнінің оқытушысы болғандықтан, хормен жұмыс істеу үшін көп іздену талап етті. Оқушыларды жоғары деңгейдегі байқауға дайындау маған үлкен жауапкершілікті жүктеді. Алдымен хор ұжымын құру керек болды. Осы мақсатта қыркүйек айының алғашқы күндерінен музыка мектебіндегі барлық оқушыларды тыңдалып, 26 бала іріктеліп алынды. Әрине есту қабілеті, ән айтуға бейімділігі, интонациялық тазалығы ескерілді. Қатысушылардың жас мөлшері 9-16 жас аралығында музыка мектебінің 1-7 класс оқушылары болатын. Бұл балалар музыка мектебінде фортепиано, домбыра, қобыз, скрипка, баян аспаптары класында оқитын.

Хормен жұмыс істеген уақытымды 3 кезеңге бөліп қарастыруға болады.

І кезеңнің мақсаты ­‑ репертуар таңдау және оқушылардың дауыс аппаратын қою, тыныс алу, дыбыс шығару, ән айту техникасын меңгеруге арналған дайындық жұмыстары. Хор сабағы аптасына 2 сағаттан 2 рет өтті.

1. 
   «Гәкку» - Ыбырай Сандыбайұлының әні. Хорға лайықтаған Тен Чу.
   

2. 
   «Вальс» - Иоганн Брамстың шығармасы. Хорға лайықтаған И. Лиценко. Әйелдер хорына арналған 3 дауысты шығарма. Орыс тілінде айтылады. Ән 3 бөлімді формада жазылған. Тональдігі – фа мажор. Аккомпанентпен орындалады.
   
3. 
   «Капля дождя» - музыкасын жазған Берт Бакарак. Хорға лайықтаған Ж. Андасова. 4 дауысқа арналған қазіргі заман әні, ағылшын тілінде аккомпанентпен айтылады. Тональдігі – Ми мажор. Ән 2 бөлімді формада жазылған. Жеке дауыста‑ Ерғазы Аяулым.
   
4. 
   «Мәңгілік алау» ‑ музыкасын жазған Оразғали Сейітқазы. 3 дауысқа арналған патриоттық ән. Жеке дауыс және хор аккомпанентпен орындайды. Тональдігі – соль минор. Шумақтық формада жазылған.
   
5. 
   «Балбрауын» ‑ Құрманғазының күйі. Хорға лайықтаған А. Алпысбаев. 4 дауысты әйелдер хорына арналған домбыра аспабымен орындалатын шығарма. Тональдігі – Соль мажор.
   

Хор сабағы аптасына 3 рет 2 сағаттан өткізілді. ІІ кезеңнің мақсаты шығармалардың музыкалық және сөздік мәтінін игеру. Бұл кезеңде сабақтың жарты уақыты вокалды жаттығуларға және үйренетін әндердің элементтерінен тұратын жаттығуларға бөлінеді.

Жаттығулардың түрлері:

• 
  Тыныс алуды дамытатын вокалды жаттығулар
  
• 
  Ауыз қуысына арналған вокалды жаттығулар
  
• 
  Дыбыстардың биіктігі, интонациялық тазалық
  
• 
  Дикция, дыбыстардың айтылу тазалығы
  
• 
  2 -3- 4 дауыспен репертуардағы әндерде кездесетін аккордтар мен интервалдарды орындау.
  

1. 
   Әндердің партитураларын тарату.
   
2. 
   Ұстаз концертмейстермен бірге үйренетін шығарманы орындап береді. Әр дауыс жеке‑жеке орындалып, оқушылар мұқият тыңдайды..
   
3. 
   Тыңдалған жаңа әнге сараптама жасау: шығармадан алған әсері, әннің мінез ерекшелігі, идеялық мақсаты, жанры, неше дауыс, формасы, хордың стильдік түрі талқыланады.
   
4. 
   Шығарманың партитурасын оқу. Ол үшін шығарма «сольмизация» түрінде оқылады. Бұл бір жағынан нота мәтінімен танысу болса, екінші жағынан шығарманың ырғақтық топтарын құлаққа сіңіру болып табылады.
   
5. 
   Әнді формасына сәйкес бөлімдерге, фразаларға бөліп үйрету. Мысалы барлық дауыс жоспарланған фразаны бірден ансамбльмен айтуға дағдыланады.
   

6. 
   Шығарманың үйретілетін бөлімдері бұл кезеңде әуен толық үйретіліп болғанша көбінесе сольфеджиомен әндетіледі.
   
7. 
   Оқушылар шығарманың толық нота мәтінін талдап, әуенін сауатты жаттаған соң, сөздік мәтініне назар аударылады. Бірден дикцияға қатты көңіл бөлінді. Ол үшін сөздің айтылу ерекшелігі, дауысты дыбыстардың академиялық үлгіге сай дөңгелете орындалуы, дауыссыз дыбыстардың анық айтылуына дағдыланды. Сөздің, фразалардың мағынасына сай эмоциялық интонациясының яғни дауыс ырғағының дұрыс болуы қадағаланды.
   

Бұл кезеңде оқушылар барлық әндердің музыкалық және сөздік мәтінін толық меңгеріп болды. Менің ендігі мақсатым ­‑ хор ұжымы үйренген шығарманың мазмұнын ашып, мінезін көрсетіп көркемдік деңгейде және сауатты да әдемі орындауына қол жеткізу.

Хор ұжымын орындаушылығын жетілдіру үшін, кемшіліктер мен қателіктерді алдын‑алып немесе жою үшін көрермендер алдына шығу өте тиімді.

Сондықтан ақпан айының 18 күні мектепаралық байқау өткізіліп, хордың репертуары тыңдалды. Арнайы комиссия отырысында жетістіктер мен кемшіліктер талқыланды. 27 ақпан күні байқауға қатысушылардың ата‑аналар жиналысы өтіп, хор ұжымы өз өнерін көрсетті. Үлкен сахнаға бой үйрету үшін, көрермендерден қорқып қобалжудың алдын алу үшін 1 наурыз күні аудандық мәдениет үйінде өткен «Асыл мұра» байқауына қатыстырдым. Бұл шараларды психологиялық дайындық деп атар едім.
44 облыстық «Жас музыкант » байқауына қатысу.

2010 жылдың 3 – 5 наурыз аралығында Өскемен қаласында дәстүрлі «Жас музыкант » байқауы хор ұжымдары мен фортепиано аспабында орындаушылар арасында өтті. Хор байқауы бойынша 8 ұжым бақ сынасты. Атап айтсақ, Өскемен қаласынан № 15 балалар өнер мектебі мен № 1балалар музыка мектебінің хор ұжымдары, Семей, Риддер, Зырян қалаларының және Үржар, Бесқарағай, Глубокое аудандарының музыка мектептері қатысты. Біздің мектептің хор ұжымы 4 кезекте өнер көрсетті. Көрермен қауымы да, қазылар алқасы да өте жылы қабылдады. Оқушыларымыздың жас мөлшері басқа байқауға қатысушылардан көп кіші болғанына қарамастан тамаша шырқап, жоғары деңгейде өнер көрсетті. «Мәңгілік алауды» орындағанда кейбір көрермендердің көзіне жас алғанын аңғардық, «Балбрауынды» айтқанда көпке дейін қол соғып, «браво» десіп қошемет көрсетті. Нәтижелі еңбек еткен соң, оның әділ бағасын алудың өзі бір бақыт.

44 облыстық «Жас музыкант » байқауында жүлделі ІІ орын бізге бұйырды. Үлкен қалалармен жарысқа түсіп озу әрине оңай болған жоқ. Ұстаздар мен оқушыларымның талмай тер төгіп, жалықпай жанкештілікпен дайындалуы осындай жоғары жетістікке жеткізді.

Бесқарағай ауданы ‑Бас жүлде иегері атанса, І орынды Семей қаласы иеленді, ІІ орын -Үржар ауданы алды, ІІІ орынды Зырян және Глубокое аудандары бөлісті, ал Өскемен мен Риддер қаласының хор ұжымдарына IV орын бұйырды.

Хор ұжымын байқауға дайындау барысында мектептің барлық ұстаздары түсінушілікпен қарап, көп көмек көрсетті. Концертмейстерлер Кебіспаева Марияш Хасенғазықызы домбырамен сүйемелдесе, Құрманжанова Сәуле Төлеутайқызы фортепианода аккомпанемент орындады. Музыка мектебінің оқу ісінің меңгерушісі Марияш Хасенғазықызы хор дайындығын тікелей өзі қадағалап, жан‑жақты ақылын аямады. Хордың дайындық жұмыстарының нәтижелі шыққаны, байқауға бару сапарымыздың сәтті болғаны мектеп директоры Өмірбаев Бақыт Әбенұлының басшы ретіндегі талапшылдығы мен білгірлігінің арқасы деп білемін. Ұстаздар да, оқушылар да алаңсыз шығармашылықпен айналысуына барлық жағдай жасаған еңбегін ерекше атаған дұрыс. Тағы бір мақтанатын жағдай, облыста біздің хор ұжымының сахналық киімі әдемілігімен, жоғары талғамымен ерекшеленді. Түсінушілікпен қарап балаларына арнап киім тіктірткен ата‑аналарға үлкен алғысымызды айтамыз. Киім үлгісін ойластыруға үлесін қосып, 26 костюмді мерзімінде тігіп берген Шұға Абылғазина мен оның ұжымына көптен‑ көп рахмет . Бір әнімізде қолшатыр ұстап шығатын болып, сатып алуға қиналғанда демеушілік көрсеткен музыка мектебінің ардагер ұстазы Құлжабаева Нуриля Мұратбекқызына да балалар дән риза.

Осы құрылған балалар хорының дайындық сабақтары оқу жылы бойы музыка мектебінің қабырғасында ұдайы өтіп тұратын болады. Ән айтуға бейімділігі бар, дауысы жақсы балалар хорға қатысуға ниеттенсе есігіміз ашық. Хор сабақтары дүйсенбі және жұма күндері І ауысым үшін сағат 9⁰⁰ ‑11⁰⁰де, ІІ ауысым үшін сағат 15 ⁰⁰‑ 17⁰⁰ де өтіп тұрады. Хор ұжымының орындаушылық шеберліктерін одан әрі жетілдіріп, құрамын көбейтіп, репертуарымызды байыта берсек деген жоспарымыз да бар. Сәуір айында өтетін мектебіміздің есеп концертіне дайындалып жатырмыз. Тәжірибе алмасу мақсатында Мақаншы ауылында өнер көрсеткіміз келеді.