Javascript тілі туралы жалпы мәліметтер javascript тілінің негіздері мақсаты: JavaScript тілінің қысқаша тарихымен, негізгі ұғымдармен және оның мүмкіндіктерімен танысу. Жоспары: 1

жүктеу 22,49 Kb.

Дата	07.01.2022
өлшемі	22,49 Kb.
	#37070

лекц джава

1 JAVASCRIPT ТІЛІ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР 1.1 JAVASCRIPT ТІЛІНІҢ НЕГІЗДЕРІ Мақсаты: JavaScript тілінің қысқаша тарихымен, негізгі ұғымдармен және оның мүмкіндіктерімен танысу. Жоспары: 1. JavaScript тілі, оның қысқаша тарихы, скриптілік тілдердің тағайындалуы. 2. Негізгі ұғымдар. 3. JavaScript тілінің мүмкіндіктері. 1) JavaScript тілі, оның қысқаша тарихы, скриптілік тілдердің тағайындалуы Netscape Communications корпорациясы ең басынан бастап World Wide Web динамикалық дамуына айтарлықтай үлес қосты. Осы саладағы жетістікке жету үшін Netscape Navigator браузерін жасау және тегін тарату (үйде пайдалану үшін) арқылы насихатталды. Содан кейін, Netscape қысқа уақыт ішінде LiveScript деп аталатын сценарий тілін құрды, ол статикалық құжаттарды көп немесе аз интерактивті бағдарламаларға айналдыруға мүмкіндік беретін керемет құрал рөлін атқарады. Netscape Navigator браузерінің алғашқы нұсқаларында қолдау көрсетілетін LiveScript өте танымал және табысты болды. Сонымен қатар, Sun Microsystems-дағы инженерлер әртүрлі интерфейстердің стандарттарына сәйкес бағдарламалық жасақтамаға бейімделіп, Java тілін дамытты. Netscape Communications және Sun Microsystems арасындағы келісімнің арқасында LiveScript-дің идеяларын Java құрылымымен біріктіре отырып, желілік қосымшаларды әзірлеуге және, ақырында, динамикалық веб-беттерді жасауға арналған «Mocha» деп аталатын орта болды. Ол ашық сипатта және қолданылатын бағдарламалық жасақтамадан тәуелсіз болды. Жоба екі нұсқада 1995 жылы желтоқсанда 1.0 нұсқасында JavaScript атауымен жарияланған техникалық сипаттамаларды жасақтауға әкелді. Өз өнімдерінде JavaScript тілін қолдануға мүдделі көптеген компаниялар жаңа технологияға қызығушылық танытты. Microsoft корпорациясы JavaScript тілін Internet Explorer браузері арқылы көрсете алады деп жариялады. Бірақ Microsoft корпорациясы JavaScript-ні пайдалануда кейбір қиындықтарды бастан кешірді, өйткені JScript деп аталған осы тілдің алғашқы іске қосылғандығын Internet Explorer 3.0-де жеткілікті сенімді деп санауға болмайды. Бұл Microsoft-тың мәжбүрлі, стандартты JavaScript нұсқасын пайдалануына мәжбүрледі және Internet Explorer авторлық шешімі болып табылатын VBScript (Visual Basic Script) тіліндегі сценарийлерді іске қосу мүмкіндігін қамтамасыз ете бастады. Оның 6 синтаксисі мен мүмкіндіктері JavaScript-ке өте ұқсас. Алайда, JavaScript әмбебап және кеңінен қолданылатын технология болып табылады. HTML тілі Web-беттер авторларына мәтіндік және графикалық ақпаратты бейнелеу үшін үлкен мүмкіндіктерді береді. Бірақ HTML тілі көмегімен құрылатын HTML беттер статистикалық болып қала береді – яғни, пайдаланушы бетте орналасқан ақпаратты өзгерте алмайды және де көптеген интерфейстік элементтерді қолдана алмайды. Бетті интерактивті түрде жасау үшін – скриптілік тіл қажет. Скриптілік тілдер интерактивті беттерді құру үшін қолданылады. Сондай скриптілік тілдің бірі JavaScript. JavaScript –бұл қарапайым объектілі-бейімделген, браузерге түсінікті программалау тілі. Браузер бұл тілдегі командаларды орындай алады, яғни оның ішкі интерпретаторы бар. Ол Internet үшін клиенттік және серверлік қосымшаларды құру үшін арналған. JavaScript программасы скрипт немесе сценарий деп аталады. JavaScript тілінде жазылған бағдарламалар HTML-құжаттарының құрамына кіреді және солармен бірге тарайды. Netscape Navigator және Ms Internet Explorer типті көру программалары (яғни, браузерлер) құжаттың мәтініне енгізілген кірістірілген программаларды (Script-кодтар) таниды және оларды орындайды. JavaScript коды HTML тілін толықтырып, оны көрнекі етеді. JavaScript тілі арқылы гипермәтіндер жаңа мүмкіндіктерге ие болады. JavaScript тілінде программаларды құру үшін JavaScript-ті тілін қолдайтын сәйкес версиялы браузер және HTML-құжаттарын құруға мүмкіндік беретін мәтіндік редактор қажет. JavaScript программасы HTMLқұжатының мәтініне кірістірілген болғандықтан, сіз өз жұмыстарыңыздың нәтижесін, құжатты браузермен көрген уақытта көре аласыз және қажет жағдайда өзгертулер енгізе аласыз. Скриптілік тілдер көбінесе мыналар үшін қолданылады:  браузердің статустық жолындағы сұхбаттық тақталарды және хабарламаларды бейнелеу үшін;  жүктелу уақытында беттің құрамын динамикалық түрде құру;  беттің құрамын өзгерту;  пайдаланушы көретін ақпаратты өзгерту;  басқа беттер бойынша навигация;  Web-бетке Java–апплет және Active X элементтері сияқты кірістірілген объектілерді басқару. JavaScript көмегімен келесіні жасауға болады:  веб-беттердің мазмұнын динамикалық түрде өзгерту;  оқиғаларды өңдеушілерді элементтерге байланыстыру (кодты белгілі бір әрекеттер орындалғаннан кейін ғана атқаратын функциялар);  кодты белгілі бір уақыт аралығында орындау; 7  браузердің әрекетін басқару (жаңа терезелерді ашу, көрсетілген құжаттарды жүктеу және т.б.);  cookie файлдарын жасау және оқу;  пайдаланушы қай браузерді қолданатындығын анықтау (oж-ні, экранның кеңейтпесін, пайдаланушының қолданған беттерін және т.б. анықтау);  серверге жіберместен бұрын форманың деректерін және тағы басқаларын тексеру. 2) Негізгі ұғымдар JavaScript программалау тілін Netscape Communications-тегі Брендан Эйк ойлап тапқан. Бұл клиент тарапынан жұмыс істейтін сценарилерді жазуға арналған объектілі-бағдарланған тіл. JavaScript тілі объектілерге негізделген. JavaScript объектісі – реттелмеген қасиеттер жиынтығы. Олардың әрқайсысының осы қасиеттің қалай пайдаланатындығын анықтайтын атрибуттары болады. JavaScript-тің бірге орнатылған ішкі Global, Object, Error, Function, Array, String, Boolean, Number, Math, Date, RegExp сияқты объектілері бар. Сонымен қатар JavaScript-тің ішкі амалдары болады, олардың функция не әдіс болулары міндетті емес. Оларға қоса оның программаның орындалу логикасын басқаратын ішкі операторлар жиынтығы бар. JavaScript тілінің негізгі ұғымдарына тоқталайық: Типі. Деректер мәндерінің жиынтығы. Қарапайым мәні. Типтерінің бірі Undefined–тің элементі (анықталмаған), Null (нөлдік), Boolean (логикалық - true немесе false), Number (сандық) немесе String (жолдық). Қарапайым мәндер – бұл тікелей меншіктелетін және тілді ең төменгі деңгейде жүзеге асыратын деректер. Объект. Object; әрқайсысы қарапайым мән, объект немесе функция бола алатын реттелмеген қасиеттер жиынтығы типінің элементі болып табылады. Функция болып табылатын қасиет әдіс деп аталады. Құрастырушы/Конструктор. Объектілерді құратын және оларды инициализациялаушы функция. Әр құрастырушының қасиеттерді мұраға қалдыруы және бөлектеуі үшін пайдаланатын сәйкес прототипі болады. Прототип. JavaScript-те құрылымды, жағдайды және өзін-өзі ұстауды мұраға қалдыруды жүзеге асыруға арналған объект. Құрастырушы объект құрғанда осы объектінің қасиетіне сілтеме жасауға мүмкіндік беретін құрастырушы прототипіне көрінбейтін сілтеме құрады. Прототип қасиеттері соның негізінде жасалған барлық объектілерге бөлінеді. Тіл объектісі. JavaScript тілін жүзеге асыруды қолдайтын, бірақ сценарилердің орындалу ортасы болып табылмайтын кезкелген объект. Тіл объектісінің бір бөлігі өзімен бірге орнатылады, басқалары сценарилерді орындау барысында жасалады. 8 Бірге орнатылатын объект. Қандай ортада орындалуына қарамастан javascript тілін жүзеге асыруды қолдайтын және сценаридің орындалуының бастапқы сәтінде бар кезкелген объект. Барлық бірге орнатылған объектілер тіл объектісі болып табылады. Орта объектісі. Тіл объектісі болып табылмайтын, сценарилер орындалатын орта қолдайтын кезкелген объект. Анықталмаған мән. Айнымалыға ешбір мән меншіктелмегенін білдіретін қарапайым мән. Undefined типі. Бұл тип анықталмаған мән болып табылатын undefined-тің жалғыз мәнінен тұрады. Нөлдік мән. Нөлдік, бос немесе жоқ сілтемені білдіретін қарапайым мән. Null типі. Бұл тип нөлдік болып табылатын жалғыз null мәнінен тұрады. Логикалық мән. Ақиқат немесе жалған екендігін білдіретін Boolean типті қарапайым мән. Boolean типі. Мына: true (ақиқат) және false (жалған) мәндерінен тұратын тип. Логикалық объект. Бірге орнатылған логикалық объект экзепляры болып табылатын Object типті элемент. Басқаша айтқанда, логикалық объект new Boolean(value) өрнегімен жасалады, мұнда value – логикалық мән. Нәтижелік объектінің Boolean типті көрінбейтін (аты жоқ) қасиеті болады. Жолдық мән. String типті элемент. Символдар жолын, яғни нөлдерден тұратын реттелген жиым немесе Unicode (16-биттік таңбасыз бүтін сандар) символдарын құрайды. String типі. Бұл тип бүкіл жолдық мәндерден тұрады. Жолдық объект. Бірге орнатылған жолдық объект экземпляры болып табылатын Object типті элемент. Басқаша айтқанда, жолдық объект new String (value) өрнегімен жасалады, мұнда value – жолдық мән. Нәтижелік объектінің String типті көрінбейтін (аты жоқ) қасиеті болады. Сандық мән. Number типті элемент. Санның тікелей бейнесі болып табылады. Number типі. Бүкіл сандық мәндерден тұратын тип. Сандық объект. Бірге орнатылған сандық объект экземпляры болып табылатын Object типті элемент. Басқаша айтқанда, сандық объект new Number (value) өрнегімен жасалады, мұнда value – жолдық мән. Нәтижелік объектінің Number типті көрінбейтін (аты жоқ) қасиеті болады. Енді бұдан әрі осыларды қолдануды қарастырайық. Объектілік модель. Енді біз теориядан нақты іске көшейік. Біздер оқиға, объект дегендердің не екенін білдік. JavaScript тілінің объектілік моделін қарастыруға кірісейік. Сонымен объектілік модель мыналардан құралады: 9  объектілерден;  қасиеттерден;  әдістерден;  оқиғалардан;  коллекциялардан. 3) Java Script тілінің мүмкіндіктері JavaScript көмегімен HTML құжаттарының бейнеленуін және құрамын басқаруға болады. Экранда бейнеленетін құжатқа кез-келген HTML-кодты жазуға болады. JavaScript браузердің жұмысын бақылауға мүмкіндік береді. Мысалы: WINDOWS объектісі экранға шығарып сұхбаттық территорияларды шығаруға, браузердің жаңа терезесін құруға, ашуға және жабуға терезе өлшемдерін беруге және тағы басқа мүмкіндік беретін әдістерді қолдайды. JavaScript құжаттардың құрамымен өзара әрекет жасауға мүмкіндік береді. Doсument объектісі және онда қамтылатын объектілер программаларға HTML құжатының бөлігін оқуға, кейде олармен өзара әрекет жасауға мүмкіндік береді. Мәтіннің өзін оқуға болмайды, бірақ, мысалы гипермәтіндік сілтемелердің тізімін алуға болады. Қазіргі таңда құжаттардың құрамымен өзара әрекет жасайтын Form объектісі және ол қамтитын объектілер кең мүмкіндіктер береді. JavaScript пайдаланушымен өзара әрекет жасауын қамтамасыздандырады. JavaScript кез-келген математикалық есептеулерді орындауға мүмкіндік береді. Бақылау сұрақтары: 1. JavaScript тілі қандай тіл? 2. Скриптілік тілдер не үшін қолданылады? 3. Java Script тілінің мүмкіндіктері қандай? 4. JavaScript тілін кім ойлап тапқан? 5. Скрипт немесе сценарий деген не? 6. JavaScript тілінің қандай объектілері бар? 7. Объектілік модель неден құралады?

жүктеу 22,49 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: