Дәріс тақырыбы: Delphi ортасы қолдайтын деректер қорлары

Дәріс тақырыбы: «

Delphi 

ортасы қолдайтын 

деректер қорлары

»

2

Дәріс жоспары

1. Delphi  бағдарламалау  тілі  қолдайтын  деректер  қорларының  серверлік 

кестелері

2. Delphi  бағдарламалау  тілі  қолдайтын  деректер  қорының  жергілікті 

кестелері

3. Delphi-де қорлармен жұмыс істеу үшін компоненттердің жиынтықтары

4. Delphi-дегі  ДҚБЖ-мен  жұмыс  істеуге  қажетті  базалық  кластар  мен 

компоненттер

3

       Delphi бағдарламалау тілінің өзіндік кестелер форматы жоқ, бірақ ол көптеген 

сыртқы форматтармен жұмыс істеуге мүмкіндік беретін құралдарға ие. 

             

Delphi  бағдарламалау  тілі  қолдайтын  деректер  қорларының  серверлік 

кестелері

не:

DB2;

Informix;

InterBase;

Microsoft SQL Server;

Oracle;

Sybase жатады.

              Delphi  бағдарламалау  тілі  қолдайтын  деректер  қорының  жергілікті 

кестелері

не:

Microsoft Access;

dBase;

FoxPro;

Paradox жатады.

     Delphi көмегімен құрылған қосымша деректер қорына  BDE (Borland Database 

BDE (Borland Database 

Engine) 

Engine) 

деректер қорларының арнайы процессоры арқылы қол жеткізеді. 

         

         

BDE  – 

BDE  – 

деректерге  қол  жеткізуді  қамтамасыз  ететін  драйверлер  мен 

динамикалық түрде байланысқан кітапханалар (*.dll файлдары) 

(*.dll файлдары) 

жинағы. 

Деректер  қорларының  BDE  процессоры  dBase  және  Paradox  типті  деректерте 

қорларының кестелерімен өте эффективті жұмыс істеуге мүмкіндік береді. 

4

       Delphi деректер қорларымен жұмыс істеудің күшті құралы 

болып табылады. 

 

              Delphi-де  қорлармен  жұмыс  істеу  үшін  компоненттердің 

бірнеше  жиынтықтары  бар.  Әрбір  жиынтық  белгілі  бір 

тапсырмаларды  орындауға  өте  жақсы  келеді.  Осы  жерде  заңды 

сұрақ  туады:  неге  соншама  көп,  әрі  әртүрлі  компоненттер 

қолданылады?  Олардың  бәрі  деректерге  қатынаудың    әр  түрлі 

технологияларын  қолданады  және  мүмкіншіліктер  бойынша 

ажыратылады. 

                Microsoft  өзінің  өнімдеріне  тек АDO  деректерге  қатынау 

технологиясын енгізді.  Borland фирмасы әртүрлі технологиялар 

арқылы  жұмыс  істейтін  әр  түрлі  құралдарды  ұсынды  және 

бағдарламалаушыны  тек  өзінің  жобаларымен  шектемейді. 

Осындай  жағдай  өте  улкен  артықшылықтарды  береді.  Одан 

басқа,  кез-келген  жағдайда  қолданыла  алатын  компоненттер 

топтары бар.

5

            Деректер  қорларына  қатынаудың  бар  құралдарына  қысқаша 

шолу жасайық. 

            Data  Access  компоненттер  бөлігінде 

Data  Access  компоненттер  бөлігінде 

(вкладка)  деректерге 

қатынаудың негізгі компоненттері орналасқан. Олар жалпыға ортақ 

және басқа компоненттері топтарымен қоса қолданулары мүмкін.

      Data Controls компоненттер бөлігінде 

Data Controls компоненттер бөлігінде 

кестелердегі деректерді 

көрсету мен редакторлауға арналған компоненттер орналасқан. Бұл 

компоненттер  осы  кезде  қолданылатын  деректерге  қатынау 

технологиясының қандай екеніне қарамастан бірдей қолданылған.

             

             

BDE  компоненттер  бөлігі  Borland  Databae  Engine 

BDE  компоненттер  бөлігі  Borland  Databae  Engine 

деп 

аталатын  Borland  фирмасы  жобалаған  технология  бойынша 

деректер  қорларына  қатынауға  мүмкін  беретін  компоненттерді 

құрайды.  Бұл  технология  өте  қатты  ескірді  және  ескі  нүсқалармен 

өзара  байланысу  үшін  ғана  қолданылады.  Оған  қарамастан  ол 

деректер қорларының  ескірген типтерімен (Paradox,  dBase сияқты) 

жақсы жұмыс істейді. 

6

      DBExpress –

DBExpress –

бұл Borland фирмасыныңдеректерге қатынаудың 

жаңа технологиясы. Ол жоғары иілгіштікпен ерекшеленеді және 

деректер қорларын қолданатын клиент-серверлік қосымшаларды 

бағдарламалауға  жақсы  келеді.  DBExpress  компоненттер 

бөлігіндегі  компоненттерді  Oracle,  BB2  және  MySQL  сияқты 

серверлік  технологиямен  құрылған  деректер  қорларында 

қолданған жөн.

             

ADO  (Active  Data  Objects) 

–  Microsoft  корпорациясымен 

жобаланған  деректерге  қатынау  технологиясы.  Ол  өте  жақсы 

кітапхана,  бірақ  оны  тек  Microsoft  деректер  қорларымен,  яғни 

MS Access  және  MS  SQL Server  қолданған  жөн.  Оны  сондай-ақ 

тек  ODBC  арқылы  жұмыс  істей  алатын  деректер  қорларының   

спецификалық сервері болса да қолдануға болады.

7

Delphi-дегі ДҚБЖ-мен жұмыс істеуге қажетті базалық 

Delphi-дегі ДҚБЖ-мен жұмыс істеуге қажетті базалық 

кластар мен компоненттер

кластар мен компоненттер

           

           

TTable  (кесте)  классы 

TTable  (кесте)  классы 

-  TDataSet  (деректертің  абстрактілі  жиыны) 

базалық  класына  деректер  жиындарымен  жұмыс  істеген  кезде  BDE-нің 

функционалдылығын  жүзеге  асыратын  TBDEDataSet  классы  негізделген. 

Оның  ұрпағы    -  TDBDataSet  классы  –  деректер  қорымен  байланыс  үшін 

жауап  береді.  Оның  негізінде  бағандар  мен  жолдарға  ұйымдастырылған 

кестелер  түріндегі  реляциялық  ақпаратпен  жұмыс  істей  алатын 

компоненттер  жасалған.  Атап  айтқанда,  маңызды  компоненттердің  бірі 

TТable TDBDataSet классының ұрпағы болып табылады. 

      

      

TField (жазба өрісі) класы 

TField (жазба өрісі) класы 

- Берілген класс бағдарламада виртуалды 

келтірілген нақты жазба өрісін сипаттайды, яғни ол физикалық жазба үшін 

қабық  ретінде  болады  және  оны  жобалаушыға  қажетті  касиеттері  мен 

тәсілдер  жиынтығымен  толықтырады.  Физикалық  (нақты  бар)  өрісті 

сипаттайтын  TFiеldDef  класына  қарағанда  TField  класының  негізінде   

псевдоөрістер құрылады: есептеуге  жататын өрістер, сәйкес келу өрістері 

және тағы басқалар.

8

            TField  типі 

TField  типі 

бағдарламада  шынайы  жоқ.  Оның  орнына,  жазба  өрісінің 

нақты  типтеріне  сәйкес  келетін  (мысалы,  TDataField  датаны  сақтайтын  өріс 

үшін,  TGraphicField  графикалық  бейне  сақтатйын  өріс  үшін  т.с.с.)  оның 

көптеген  ұрпақтары  қолданылады.  Сонымен  қатар  қасиеттердің  көбісі  осы 

ата-ана класында сипатталған.

            TFieldDef  (жазба  өрісін  сипаттау)  классы 

TFieldDef  (жазба  өрісін  сипаттау)  классы 

-  TFieldDef  класы  деректер 

қоры  кестесінің  физикалық  өрісін  сипаттауға  қолданылады.  Деректер 

модуліне  жаңа  кесте  қосылғанда,  ол  үшін  барлық  өрістірдің  сипатталуы 

қалыптастырылады. Келешекте,  мысалы,  деректер модулін көру терезесінен 

Fields  жолының  контекстік  менюсінен  NewField  (өріс  құру)пунктін  таңдау 

арқылы виртуалды өрістердің де сипатталуын қалыптастыруға болады. Одан 

кейін бағдарламада TFieldDef класымен деректер көзімен байланыс блогында 

TFiеldDef  класының  өрістерін  TField  класының  өрістеріне  автоматты  түрде 

айырбасталатындықтан жұмыс істеу мүмкін емес болып қалады. 

             

             

Класс  TNamedItem 

Класс  TNamedItem 

(деректер  қоры  элементтерін  анықтаудың  базалық 

классы) және TСollectionItem (коллекция элементі) кластардың қасиеттер мен 

әдістерін мұрағаттанады.

9

     

TData Source (деректер көзі) компоненті. 

TData Source (деректер көзі) компоненті. 

         

         

Арналуы. 

Арналуы. 

Компонент  кестелер  мен  басқа  да  физикалық  деректер 

жиынтықтары  және  формадағы  басқару  элементтері  арасындағы 

байланысты қамтамасыз етеді.

    

    

Құрылуы. 

Құрылуы. 

Бұл компонент күрделі баптауды қажет етпейді. Оның тек 

State (TDataSetState типі) қасиетін ғана қарастырайық. Ол бізге DataSet 

қасиетінде  берілген  деректер  жиынының  жағдайы  туралы  ақпарат 

алуға (деректер редакторлау, қосу, фильтрациялау және т.б.) мүмкіндік 

береді.

        Қолданылуы.

Қолданылуы.

  Бағдарламалаушыға  тәжірибелік  жұмысында  келесі 

әдіс қажет болады:

                 function ISlinkedTo (DataSet: TDataSet): Boolean; 

function ISlinkedTo (DataSet: TDataSet): Boolean; 

            Ол  деректер  көзі  параметр  ретінде  берілген  DataSet  деректер 

жиынтығымен  байланысқанын  және  байланыспағанын  анықтайды. 

OnDataChahge  оқиғасы 

OnDataChahge  оқиғасы 

деректер  жиынтығының  бір  жазбасының 

редакторлауы  болған  кезде  пайда  болады,  OnDataChahge  оқиғасы 

OnDataChahge  оқиғасы 

– 

деректер  жиынтығының    жағдайы  өзгерген  кезде,  ал  OnUpdateData 

OnUpdateData 

оқиғасы 

оқиғасы 

– деректер қорына жасалған жаңартуларды енгізгеннен кейін 

Post әдісі орындалғанның алдында пайда болады.

10

                     

                     

Ұсынылатын әдебиеттер

Ұсынылатын әдебиеттер

1.Бойко  В.В., Савинков В.М. Проектирование баз данных 

информационных систем. –М.: Финансы и статистика, 

1989.

2.Четвериков В.Н., Ревунков Г.И., Самохвалов Э.Н.  Базы  

и банки данных.- М., «Высшая школа», 1987  г.

3.Гусева Т.И., Башин Ю.Б. Проектирование баз данных  в 

примерах и задачах. –М.: Радио и связь, 1992 г.

4.Марко Кэнту. Delphi 5 для профессионалов. -СПб.: Питер, 

2001.

5.Фаронов В.В. Delphi 5. Учебный курс. –М.: «Нолидж», 2001.