Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы пәні бойынша

5В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті, 5В011900 Шет тілі,

5В010300 Педагогика және психология, 5В050300 Психология

1. мамандықтарының студенттеріне арналған

Жұмыс бағдарламасы 03.11.2010ж.Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің №514 бұйрығымен еңгізілген мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартары ҚР МЖМБС 3.08.063-2010, 6.08.075-2010, және 10.05.2012ж № 158 бұйрығымен еңгізілген мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты негізінде әзірленген.

1. Кафедра меңгерушісі _________ Ш.М.Жумадина 2012ж. «___»_____

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

2012ж. «__» ___, №__ хаттама

ОӘК төрағасы ___________ Р.Ж.Нургожин 2012ж. «___»____

1. КЕЛІСІЛГЕН

_

МАҚҰЛДАНДЫ:

ОҮЖжӘҚБ бастығы ___________ А.А.Варакута 2011ж. «___»_____
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

2012ж. «___»____ №__ хаттама

8. 1 Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы пәнінің мақсаты – болашақ педагогтарға балалар мен жасөспірімдер ағзасында жасқа байланысты болатын анатомо-физиологиялық ерекшеліктерді білуге үйрету жіне салауатты өмір салтын қалыптастыру жолдары туралы мағлұмат беру.

• 
  диалектико-материалистік көзқарасты қалыптастыру;
  
• 
  балалар мен жасөспірімдер ағзасында жасқа байланысты болатын анатомо-физиологиялық ерекшеліктерді білу;
  
• 
  ағза дамуының негізгі биологиялық заңдылықтары туралы дұрыс түсінік қалыптастыру;
  
• 
  өз басының және отбасы денсаулығын сақтау жолдарымен таныстру
  
• 
  сезім, қабылдау, түйсік, ойлау, сана-сезім, сөйлеу, көңіл-күй іспетті функциялардың физиологиялық негіздерін түсіндіру
  

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет: анатомия, валелогия, биологияның мектеп курстары

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

9. 4 Пәннің мазмұны

Ағзаның біртұтастығы. Ағза және қоршаған орта. Гомеостаз және оны анықтаушы факторлар. Балалардың және жасөспірімдердің өсуі мен дамуының жалпы заңдылықтары. Дамудың үздіксіздігі, әркелкілігі, ең маңызды жүйелердің дамуының жүретіндігі және гетерохрондылығы. Ағза даму мен өсуінің жас кезендерін анықтайтын негізгі көрсеткіштер.

Жүйке жүйесінің құрылысы мен маңызы. Нейроның құрылысы мен қаситтері. Жүйке талшығының қасиеттері. Нейрондар арасындағы байланыс. Синапстар, ОЖЖ-де қозуды өткізу механизмі. Жүйке орталығы және оның қасиеттері. Рефлекс – жүйке әрекетінің негізі. ОЖЖ-нің әр түрлі бөлімдерінің функционалдық маңызы.

Жоғары жүйке әрекеті. Ми қыртысының құрылымдық және функционалдық ұйымдасуы. И.М. Сеченов және И.П. Павлов – жоғары жүйке әрекеті туралы ілімніњ негізін салушылар. Жоғары жүйке әрекетінің типтері, олардың пластикалығы. Шартты және шартсыз рефлекс туралы ілім. ОЖЖ-ғы тежелу. Шартсыз тежелу (индукциялық, шектен тыс тежелу) және олардыњ жас ерекшеліктері. Шартты тежелудің түрлері. Шартты тежелудің жасалуы – тәрбиенің физиологиялық негізі.

Сыртқы ақапаратты қабылдаудың жүйелі ұйымдасуы. Ағзаның сенсорлық жүйелері. Ерте балалық шақта сенсорлық қабылдаудың ролі. Көру талдағышы. Көздің құрылысы мен оптикалық қасиеті. Есту талдағышы және оныњ жас ерекшелігі. Балалар мен жеткіншектердегі көру қабілетінің бұзылмауының және естімеушіліктеріді болдырмаудың алдын алу.

Ішкі секреция бездері. Гормондар. Гипоталамус-гипофизарлық жүйе, оныњ ішкі секреция бездерінің қызметін реттеудегі ролі. Гипофиз, қалқанша, бүйрек үсті, ұйқы бездері. Жыныс бездері, олардың организм дамуы, өсуі жыныстық жетілуі процестеріндегі ролі. Жыныстық жетілу стадиалары. Жыныстық жетілудің физиологиялық және әлеуметтік аспектері (қырлары).

Адам қанқасы. Буындардыњ құрылысы мен қызметі. Олардыњ иілістері, олардыњ қалыптасуы мен функционалдық маңызы. Ет жүйесі. Еттің құрылысы мен қызметі. Тірек-қимыл жүйесі, оның ерекшеліктері. Қозғалыс дағдыларының дамуы, жасқа сай және оныњ жас ерекшелігі. Адамныњ қозғалыс режимі. Дене бітімі, оның қалыптасуы, дене бітімінің дұрыс болуының маңызы. Дұрыс дене бітімін (келбетін) қалыптастыруда жаттығудың дене шынықтырудың ролі.

Организмнің ішкі ортасы: қан, ұлпа сүйықтығы, лимфа. Қанныњ жасалуы, тасымалдық, қорғанытық т.б. функциялары. Қан топтары. Жүректің құрылысы мен қызметі, жүрек қызметінің циклі. Қан айналудың жалпы схемасы. Қан және лимфа тамырлары. Жүректің минуттық және систолалық көлемінің жасқа сай өзгерісі. Жүрек-тамыр жүйесі жұмысының реттелуі, оның жас ерекшеліктері. Жүрек пен тамырдың ғсер етуші жағымсыз факторлары. Жүрек пен тамыр аурулардың алдын алу жолдары.

Ас қорыту органдардының құрылысы мен қызметі. Зат және энергия алмасуы - организмніњ тіршілік әрекеттерінің негізі. Бұлшық ет қызметін энергиямен қамтамасыз ету. Жасқа байланысты организмнің белокқа деген қажеттілігі. Әр түрлі жастағы май және көмірсу алмасуларының ерекшеліктері. Баланың өсу, даму процестеріндегі судың, тұздың, микроэлементтердің, витамидердің маңызы.

Зәр шығару жүйесі. Бүйректің құрылысы мен қызметі. Терінің құрылысы мен қызметі, жас ерекшелігі. Терінің қорғаныш қызметі. Дене температурасын тұрақты ұстаудағы терінің ролі. Балалар мен жеткіншектер организмініњ жылу алмасуы. Күю мен ысу кезіндегі дәрігерге дейінгі алғашқы көмек.

Жүйке жүйесінің ақпаратты қабылдау, өндеу, өткізу, түрлеше организм реакцияларын ұйымдастыру және психикалық қызметтерін атқару кездеріндегі рөлі. Жүйке талшықтарының жас ерекшеліктері және олардың миелинденуіне байланыстылығы.

Шартты рефлекторлық әрекеттің жасқа сай ерекшеліктері. Қалыптасу жылдамдығы, деңгейі және шартты рефлекстердің тұрақтылығы. Еліктеру рефлексі. Бірінші және екінші сигналдар жүйесі, олардың өзара әрекеттесуінің жас ерекшеліктері.

Көз қарашығының рефлекстері. Көздің әр түрлі қашықтықтан анық көру қабілеттінің жас ерекшеліктері. Көру өткірлігінің жас ерекшеліктері. Көру өрісін анықтау және оның жас ерекшеліктері. Терідегі тактилдік, суық, ыстық, ауырсыну нүктелерін санау.

Ішкі секреция бездері. Гормондар. Жыныстық жетілу стадиалары. Сонѓы жыныстық белгілердің дамуы. Жыныстық жетілудің физиологиялық және әлеуметтік аспектері (қырлары).

Дене бітімі қалыптасуы. Көкірек клеткасының деформациясы. Жалпақтабандылық. Тұру, отыру, жүру кезінде дененің дұрыс қалпын сақтау. Жиһаздарға, шеберханаларға қойылатын гигиеналық талаптар.

Жасөспірімдердің артериалық қан қысымың өлшеу. Қанның систолалық және минуттік көлемін есептеу жолымен анықтау. Адам қанның топтарың және резус-факторын анықтау.

Спирометрия. Тыныс алуды ерікті реттеудің жас ерекшеліктері. Тыныс алудың типтері. Тыныс алу жүйесі аурулардың алдын алу шарлары.

Сілекей ферменттерінің көмегімен крахмалдың ыдырауына тәжірибе жүргізу. Асқазан сөлінің даму деңгейін бағалау жолдары. Тамақтану нормасы. Тамақтанудың тәртібі мен реті.

Теріге күтім жасау жолдары. Шаш пен тырнақ гигиенасы. Шаңғы тебу, коньки мен шанада сырғанау үшін жел жылдамдығы мен ауаның теріс температурасына төзімділік шегі. Күю мен өсу кезіндегі дәргерге дейінгі алғашқы көмек.

10. 4.4 Студенттің өздік жұмысының мазмұны

1. 
   Постнатальды дамудың бастапқы кезеңінде шартсыз немесе сыртқы тежелудің ерекшеліктері.
   
2. 
   Есту анализаторы және оның балада дамуы.
   
3. 
   Балалар мен жасөспірімдерде тірек- қимыл аппаратының бұзылуы және оны алдын алу.
   
4. 
   Валеология – денсаулық туралы ғылым.
   
5. 
   Экология және адам денсаулығы.
   
6. 
   Тиімді тамақтану - денсаулықтың маңызды факторы.
   
7. 
   Өрбіту денсаулығы және жанұя.
   

1. 
   Дүйсембин Қ.Д., Алиакбарова З.М. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы. А.: Дәуір, 2003
   
2. 
   Набидоллина Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы:оқулық. -Астана:Фолиант, 2007.-275 б.
   
3. 
   Нұрышев, М. Адам анатомиясы:оқулық. -Алматы:Карасай, 2005.- 348 б.
   
4. 
   Дүйсембин Қ. Орталық жүйке жүйесі және жоғары жүйке әрекетінің физиологиясы. – Алматы: Казмем ҒАҒЗИ, 2001.
   

5. 
   Жұмабаев С. Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасы. А.: Республикалық баспа кабинеті, 1996
   
6. 
   Петришина О.А., Попова Е.П. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы. А.: Мектеп, 1984
   
7. 
   Брехман И.И. Проблемы обучения человека здоровью. Валеология. Владивосток, 1995
   
8. 
   Камалиев М.А. Проблемы здоровья населения Казахстана и пути их решения. Алматы, 1994
   
9. 
   Сатпаева Х. Валеология. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы, “Ғылым”, 1998
   
10. 
    Хрипкова А.Г. и другие. Возрастная физиология и гигиена. – М.: Просвещение, 1990
    

Мамандықтың жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Ф СО ПГУ 7.18.3/32

1. 
   
   жүктеу 0,49 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: