Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы пәні бойынша

5В010700 Бейнелеу өнері және сызу және

1. 5В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті мамандықтарының студенттеріне арналған

Жұмыс бағдарламасы 03.11.2010ж.Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің №514 бұйрығымен еңгізілген мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты ҚР МЖМБС 3.08.063-2010 және 23.12.2005ж № 776 бұйрығымен еңгізілген мамандықтың мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты ҚР МЖМБС 3.08.267-2006 негізінде әзірленген.

1. Кафедра меңгерушісі _________ Ж.М. Исимбеков 2011ж. «___»_____

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

2011ж. “ 10” 05 , №7 хаттама

ОӘК төрағасы ___________ У.Д.Буркитбаева 2011ж. «___»_________

1. КЕЛІСІЛГЕН

ОҮЖжӘҚБ бастығы ___________ А.А.Варакута 2011ж. «___»_________

2011ж. «___»______________ №____ хаттама

6. 1 Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы пәнінің мақсаты – болашақ педагогтарға балалар мен жасөспірімдер ағзасында жасқа байланысты болатын анатомо-физиологиялық ерекшеліктерді білуге үйрету жіне салауатты өмір салтын қалыптастыру жолдары туралы мағлұмат беру.

• 
  диалектико-материалистік көзқарасты қалыптастыру;
  
• 
  балалар мен жасөспірімдер ағзасында жасқа байланысты болатын анатомо-физиологиялық ерекшеліктерді білу;
  
• 
  ағза дамуының негізгі биологиялық заңдылықтары туралы дұрыс түсінік қалыптастыру;
  
• 
  өз басының және отбасы денсаулығын сақтау жолдарымен таныстру
  
• 
  сезім, қабылдау, түйсік, ойлау, сана-сезім, сөйлеу, көңіл-күй іспетті функциялардың физиологиялық негіздерін түсіндіру
  

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет: анатомия, валелогия, биологияның мектеп курстары

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

7. 4 Пәннің мазмұны

Ағзаның біртұтастығы. Ағза және қоршаған орта. Гомеостаз және оны анықтаушы факторлар. Балалардың және жасөспірімдердің өсуі мен дамуының жалпы заңдылықтары. Дамудың үздіксіздігі, әркелкілігі, ең маңызды жүйелердің дамуының жүретіндігі және гетерохрондылығы. Ағза даму мен өсуінің жас кезендерін анықтайтын негізгі көрсеткіштер.

Жүйке жүйесінің құрылысы мен маңызы. Нейроның құрылысы мен қаситтері. Жүйке талшығының қасиеттері. Нейрондар арасындағы байланыс. Синапстар, ОЖЖ-де қозуды өткізу механизмі. Жүйке орталығы және оның қасиеттері. Рефлекс – жүйке әрекетінің негізі. ОЖЖ-нің әр түрлі бөлімдерінің функционалдық маңызы.

Жоғары жүйке әрекеті. Ми қыртысының құрылымдық және функционалдық ұйымдасуы. И.М. Сеченов және И.П. Павлов – жоғары жүйке әрекеті туралы ілімніњ негізін салушылар. Жоғары жүйке әрекетінің типтері, олардың пластикалығы. Шартты және шартсыз рефлекс туралы ілім. ОЖЖ-ғы тежелу. Шартсыз тежелу (индукциялық, шектен тыс тежелу) және олардыњ жас ерекшеліктері. Шартты тежелудің түрлері. Шартты тежелудің жасалуы – тәрбиенің физиологиялық негізі.

Сыртқы ақапаратты қабылдаудың жүйелі ұйымдасуы. Ағзаның сенсорлық жүйелері. Ерте балалық шақта сенсорлық қабылдаудыњ ролі. Көру талдағышы. Көздің құрылысы мен оптикалық қасиеті. Есту талдағышы және оныњ жас ерекшелігі. Балалар мен жеткіншектердегі көру қабілетініњ бұзылмауының және естімеушіліктеріді болдырмаудың алдын алу.

Ішкі секреция бездері. Гормондар. Гипоталамус-гипофизарлық жүйе, оныњ ішкі секреция бездерінің қызметін реттеудегі ролі. Гипофиз, қалқанша, бүйрек үсті, ұйқы бездері. Жыныс бездері, олардыњ организм дамуы, өсуі жыныстық жетілуі процестеріндегі ролі. Жыныстық жетілу стадиалары. Жыныстық жетілудің физиологиялық және әлеуметтік аспектері (қырлары).

Адам қанқасы. Буындардыњ құрылысы мен қызметі. Олардыњ иілістері, олардыњ қалыптасуы мен функционалдық мањызы. Ет жүйесі. Еттіњ құрылысы мен қызметі. Тірек-қимыл жүйесі, оныњ ерекшеліктері. Қозғалыс даѓдыларыныњ дамуы, жасқа сай және оныњ жас ерекшелігі. Адамныњ қозғалыс режимі. Дене бітімі, оның қалыптасуы, дене бітімініњ дұрыс болуының маңызы. Дұрыс дене бітімін (келбетін) қалыптастыруда жаттығудың дене шынықтырудың ролі.

Организмнің ішкі ортасы: қан, ұлпа сүйықтығы, лимфа. Қанныњ жасалуы, тасымалдық, қорғанытық т.б. функциялары. Қан топтары. Жүректіњ құрылысы мен қызметі, жүрек қызметінің циклі. Қан айналудың жалпы схемасы. Қан және лимфа тамырлары. Жүректің минуттық және систолалық көлемінің жасқа сай өзгерісі. Жүрек-тамыр жүйесі жұмысының реттелуі, оның жас ерекшеліктері. Жүрек пен тамырдың ғсер етуші жағымсыз факторлары. Жүрек пен тамыр аурулардың алдын алу жолдары.

Балалық кезендегі тыныс алу органдарыныњ құрылысы мен қызметініњ ерекшеліктері. Тыныс алу қозғалысы, жиілігі мен терењділігініњ өкпеніњ тіршілік сиымдылығының, тыныс алудың минуттық көлемінің, газ алмасудыњ жасқа сай ерекшеліктері. Тыныс алу типтері. Спирометрия. Тыныс алуды ерікті реттеудің жас ерекшеліктері. Қоршаған орта ауасының денсаулықты сақтаудағы ролі.

Ас қорыту органдардының құрылысы мен қызметі. Зат және энергия алмасуы - организмніњ тіршілік әрекеттерінің негізі. Бұлшық ет қызметін энергиямен қамтамасыз ету. Жасқа байланысты организмнің белокқа деген қажеттілігі. Әр түрлі жастағы май және көмірсу алмасуларыныњ ерекшеліктері. Баланың өсу, даму процестеріндегі судың, тұздың, микроэлементтердің, витамидердің маңызы.

Зәр шығару жүйесі. Бүйректің құрылысы мен қызметі. Терінің құрылысы мен қызметі, жас ерекшелігі. Терінің қорѓаныш қызметі. Дене температурасын тұрақты ұстаудағы терінің ролі. Балалар мен жеткіншектер организмініњ жылу алмасуы. Күю мен ысу кезіндегі дәрігерге дейінгі алғашқы көмек.

Жүйке жүйесінің ақпаратты қабылдау, өндеу, өткізу, түрлеше организм реакцияларын ұйымдастыру және психикалық қызметтерін атқару кездеріндегі рөлі. Жүйке талшықтарының жас ерекшеліктері және олардың миелинденуіне байланыстылығы.

Шартты рефлекторлық әрекеттің жасқа сай ерекшеліктері. Қалыптасу жылдамдығы, деңгейі және шартты рефлекстердің тұрақтылығы. Еліктеру рефлексі. Бірінші және екінші сигналдар жүйесі, олардың өзара әрекеттесуінің жас ерекшеліктері.

Көз қарашығының рефлекстері. Көздің әр түрлі қашықтықтан анық көру қабілеттінің жас ерекшеліктері. Көру өткірлігінің жас ерекшеліктері. Көру өрісін анықтау және оның жас ерекшеліктері. Терідегі тактилдік, суық, ыстық, ауырсыну нүктелерін санау.

Ішкі секреция бездері. Гормондар. Жыныстық жетілу стадиалары. Сонѓы жыныстық белгілердің дамуы. Жыныстық жетілудің физиологиялық және әлеуметтік аспектері (қырлары).

Дене бітімі қалыптасуы. Көкірек клеткасының деформациясы. Жалпақтабандылық. Тұру, отыру, жүру кезінде дененің дұрыс қалпын сақтау. Жиһаздарға, шеберханаларға қойылатын гигиеналық талаптар.

Жасөспірімдердің артериалық қан қысымың өлшеу. Қанның систолалық және минуттік көлемін есептеу жолымен анықтау. Адам қанның топтарың және резус-факторын анықтау.

Спирометрия. Тыныс алуды ерікті реттеудің жас ерекшеліктері. Тыныс алудың типтері. Тыныс алу жүйесі аурулардың алдын алу шарлары.

Сілекей ферменттерінің көмегімен крахмалдың ыдырауына тәжірибе жүргізу. Асқазан сөлінің даму деңгейін бағалау жолдары. Тамақтану нормасы. Тамақтанудың тәртібі мен реті.

Теріге күтім жасау жолдары. Шаш пен тырнақ гигиенасы. Шаңғы тебу, коньки мен шанада сырғанау үшін жел жылдамдығы мен ауаның теріс температурасына төзімділік шегі. Күю мен өсу кезіндегі дәргерге дейінгі алғашқы көмек.

8. 4.4 Студенттің өздік жұмысының мазмұны

№ р/с	СӨЖ түрі	Есеп беру түрі	Бақылау түрі мен формасы	Сағат көлемі
1	Дәрістік сабақтарға дайындық		Сабақтарға қатысу	4
2	Тәжірибиелік сабақтарға дайындық	Жұмыс тәптері	Конспект	4
3	Бақылау іс-шараларына дайындық	Бақылау жұмысы	АБ1, АБ2	2
4	Рефератқа дайындық	Реферат	Рефераты қорғау	8
5	Аудиторлық сабақтардың мазмұнына енбеген материалдарды оқу	Конспект	Сабақтарға қатысу	12
БАРЛЫҒЫ				30

№ р/с	СӨЖ түрі	Есеп беру түрі	Бақылау түрі мен формасы	Сағат көлемі
1	Дәрістік сабақтарға дайындық		Сабақтарға қатысу	3
2	Тәжірибиелік сабақтарға дайындық	Жұмыс тәптері	Конспект	3
3	Бақылау іс-шараларына дайындық	Бақылау жұмысы	АБ1, АБ2	2
4	Рефератқа дайындық	Реферат	Рефераты қорғау	12
5	Аудиторлық сабақтардың мазмұнына енбеген материалдарды оқу	Конспект	Сабақтарға қатысу	19
БАРЛЫҒЫ				39

1. 
   Постнатальды дамудың бастапқы кезеңінде шартсыз немесе сыртқы тежелудің ерекшеліктері.
   
2. 
   Есту анализаторы және оның балада дамуы.
   
3. 
   Балалар мен жасөспірімдерде тірек- қимыл аппаратының бұзылуы және оны алдын алу.
   
4. 
   Валеология – денсаулық туралы ғылым.
   
5. 
   Экология және адам денсаулығы.
   
6. 
   Тиімді тамақтану - денсаулықтың маңызды факторы.
   
7. 
   Өрбіту денсаулығы және жанұя.
   

1. 
   Дүйсембин Қ.Д., Алиакбарова З.М. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы. А.: Дәуір, 2003
   
2. 
   Набидоллина Ш.С. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы:оқулық. -Астана:Фолиант, 2007.-275 б.
   
3. 
   Нұрышев, М. Адам анатомиясы:оқулық. -Алматы:Карасай, 2005.- 348 б.
   
4. 
   Дүйсембин Қ. Орталық жүйке жүйесі және жоғары жүйке әрекетінің физиологиясы. – Алматы: Казмем ҒАҒЗИ, 2001.
   

5. 
   Жұмабаев С. Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасы. А.: Республикалық баспа кабинеті, 1996
   
6. 
   Петришина О.А., Попова Е.П. Бастауыш мектеп жасындағы балалар анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы. А.: Мектеп, 1984
   
7. 
   Брехман И.И. Проблемы обучения человека здоровью. Валеология. Владивосток, 1995
   
8. 
   Камалиев М.А. Проблемы здоровья населения Казахстана и пути их решения. Алматы, 1994
   
9. 
   Сатпаева Х. Валеология. Оқу-әдістемелік құрал. Алматы, “Ғылым”, 1998
   
10. 
    Хрипкова А.Г. и другие. Возрастная физиология и гигиена. – М.: Просвещение, 1990
    

Мамандықтың жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Ф СО ПГУ 7.18.3/32

1. 
   5В010700 Бейнелеу өнері және сызу мамандығының жұмыс оқу жоспарынан көшірме
   

Кафедра меңгерушісі __________ Ж.М.Исимбеков «___» ______ 2011 г.

Мамандықтың жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Ф СО ПГУ 7.18.3/32

2. 
   5В011700 Қазақ тілі мен әдебиеті мамандықтарының жұмыс оқу жоспарынан көшірме
   

Кафедра меңгерушісі __________ Ж.М.Исимбеков «___» ______ 2011 г.