Жаратылыстану-математикалық бағытта бейіндік оқытудың әдістемелік ерекшеліктері

8

1-кестенің жалғасы

Германия

Орта  білім  жүйесінің  құрылымы  (әртүрлі  жерлерде):  4+5+4  және  6+4+3. 1-ші

саты – бастауыш  мектеп,  2-ші – жоғарғы  саты,  ол  міндетті  кәсіби  мектепті

қамтиды, оның типтері: жоғары оқу орындарына түсу үшін жалпы дайындыққа

бағытталған  оқыту  циклі,  жоғары  арнайы оқу  орындарына  түсу үшін

дайындыққа  бағытталған  оқыту  циклі,  кәсіп  бойынша  арнаулы  оқыту  циклі,

дуальды  жүйе  бойынша  кәсіби  оқыту  (өндірістік  оқыту  және  кәсіби  мектеп).

Нақтылы  мектепті  бітірген  оқушы  орта  және  содан  кейін  арнайы  жоғары

кәсіби-техникалық оқу  орындарына  түсе  алады.  Гимназия  (5–13  немесе  7–13

сыныптар)  толық орта  білім  меңгертіледі  және  университеттік үлгідегі  ЖОО

түсу құқығын  береді. Міндетті  пәндер:  неміс  тілі  мен әдебиеті,  тарих,

география,  математика,  биология,  дене  тәрбиесі,  музыка,  дінтану  болып

табылады.

Бейіндік  білім  беруге

байланысты

әртүрлі  нұсқадағы  оқу

бағдарламалары  беріледі. Сынып  жаратылыстану-ғылыми және  техникалық–

математикалық,  өндірістік-экономикалық,  әлеуметтік-экономикалық бағыттар

бойынша  бөлінеді. Бейіндік  оқыту  барысында  пәндер  блоктарға  сәйкес

біріктіріледі: 

«тіл-әдебиет-өнер», 

«әлеуметтік 

білімдер», 

«әлеуметтік-

экономикалық», т.с.с. Тағы басқа  тілдік, әдеби-көркем, қоғамдық-ғылыми,

математикалық немесе жаратылыстану-ғылыми пәндерін меңгере алады.

Франция

Орта  білім жүйесінің  құрылымы: 5+4+3, бірін-бірі  ауыстырып  отыратын үш

білім  беру ұйымдарынан:  бастауыш  мектеп,  колледж,  лицейден  тұрады.

Жоғары  (бейінді)  мектеп  арнайы  білім  беру ұйымы – лицей  болып  табылады.

Лицейде  оқуын  жалғастыруға  колледжді  (біздің елде – негізгі  орта  білім)

бітірген  азаматтар ғана құқылы.  3  жылдың ішінде  бакалавриат  беретін

лицейлер  көп.  Колледж  түлектерінің бір  бөлігі  мамандық алып,  кәсіби

лицейлерге  (lycee  professionell)  барады.  Онда  олар  таңдаған  бағыт  бойынша

білім  алады.  Басқалары  жоғары  оқу орындарына  түсуге ұмтылады.  Жалпы

білім  беру  филология,  экономика  немесе  жаратылыстану

ғылымдары

бағыттарына  орай құрылған. Жоғары  мектепте төрт бөлім  (бағыт)  бар:

гуманитарлық, технологиялық,  әлеуметтік-экономикалық, жаратылыстану-

ғылыми.  Бағыттардың ішінде  практикалық бағытта  көптеген  оқу  бейіндері

ұйымдастырылған. Мамандандыруға  сәйкес  лицейліктер  BAC-ES  (экономика

және

әлеуметтік

ғылымдар), 

BAC-L 

(тіл 

және

әдебиет), 

BAC-S

(жаратылыстану

ғылымдары)  игереді.  Техникалық

бағыт  төрт  түрлі

мамандандыруды қарастырады:  STI  (ғылым  және өндірістік  технологиялар),

STT  (қызмет  көрсету  аймағындағы  технологиялар),  STL  (зертханалық зерттеу

технологиялары) SMS (медициналық-әлеуметтік ғылымдар).

Канада

Білім  беру  жүйесінің  құрылымы:  бастауыш  (1-6  сыныптар),  жалпы  орта  білім

(7-9  сыныптар),  толық орта  білім  (10-12  сыныптар). Толық орта  білімді  жас

ерекшеліктеріне сәйкес оқушылардың 90%-ы меңгереді. Алғашқы кәсіби білім

беру  орта  мектептің жоғары  сатысындағы  11-12  сыныптарында  жүзеге

асырылады. Мектепте білім беру ағылшын және француз тілдерінде және тегін

жүргізіледі. Он жылдық оқу міндетті, кейін оқушылар өз білімдерін 11-12 (13)

сыныптарда жалғастыра алады немесе колледжге барып оқуға құқығы бар. Әр

провинциялық білім  беру  жүйесі өзінің дінін,  тарихы  мен  мәдениетін  оқыта

алады. Жоғары орта мектеп бағдарламасы 3-4  жылға (10-12 және кейде 13-ші

сыныпқа)  арналған.  Оған  да  төменгі  орта  мектептегідей  көппрофильдік,  яғни

әртүрлі

бейіндерге  бөліну  жүзеге  асады:  академиялық,

жалпы  және

практикалық бағыттар.

9

1-кестенің жалғасы

Норвегия

Толық орта  білімді  меңгеру  13  жылға  дейін ұзартылған  (6  жастан  19  жасқа

дейін).  Жоғары  мектеп – білім  беру ұйымының  өзіндік  түрі.  Барлық

норвегиялық

жоғары  мектептер  бейіндік  болып  табылады  және  олар

оқушыларға  академиялық немесе  кәсіби  бағытын таңдауға  мүмкіндік  береді.

Академиялық бағытта  оқыту  3  жыл,  ал  кәсіптік  оқыту  4  жыл  (өндірістегі

практикасымен қоса  алғанда). Әрбір  жоғары  мектеп  жалпы  білім  беретін

профильдерді  (физика-математикалық,  ғылыми-жаратылыстану, әлеуметтік-

экономикалық, тілдік, қоғамтану)  және  4-5  кәсіби  профильдерді ұсынады.

Олардың  қатарына:  ағаш  және  темір өңдеу,  электроника  және  компьютерлік

техникаға қызмет  көрсету, құрылыс,  аспаздық, ауыл  шаруашылығы,  сонымен

қатар бірнеше  шығармашылық профильдер:  музыка,  би,  театр,  журналистика

негіздері және т.б.

Жапония

Орта білім беру 3 сатыдан тұрады (6+3+3): бастауыш мектеп (1-6 сыныптар) –

сегакко;  төменгі  орта  мектеп  (7-9  сыныптар) – тюгакко;  жоғары  орта  мектеп

(10-12  сыныптар) – котогакко. Жоғары  орта  мектепте  екі  бөлім  бар:  жалпы

білім беретін және кәсіби бөлімдер. Жалпы білім беретін бөлім екіге бөлінеді:

жалпы 

және 

академиялық 

(гуманитарлық

және 

жаратылыстану-

математикалық). Жалпы  бөлімде қолданбалы  сипатты  мазмұндағы  пәндер

жүреді.  Кәсіби  бөлімде  оқу  мерзімінің жартысынан  көбі кәсіби  дайындыққа

кетеді.  Мектептің жоғары  сатысы  (10-12  сыныптар)  бес  түрлі:  техникалық,

сауда, ауылшаруашылық, флоттық, қосымша мектептер болып құрылған.

Қытай

Базалық білім  жүйесіне  мектепке  дейінгі,  бастауыш,  толықсыз  орта  және

толық орта  білім  беру енеді. Жалпы  орта  білім  беру  12  жылдықты құрайды,

бірақ бұл  барлығына  міндетті  емес  болып  табылады. Қытайдағы  орта  білім

жалпы  пәндер  (3  жыл)  және  таңдау  пәндері  (1  жыл)  бойынша  дайындық

жүргізеді. Негізінен, кәсіби білім беру жүйесі қалыптасқан. Оған жоғары, орта

және  бастауыш  деңгейлері  және  кеңірек  профильдер  жатады. Жоғары

сыныптарда бейіндік бағытта оқыту жүзеге асырылады. Аптасына 40 сағаттық

оқу жүктемесі жоспарланған, оның 35-і нақты сыныптық білімдерге арналса, 3-

і қайталау мен емтихандарға, ал 2-і қоғамдық тәжірибеге (бұл әскери даярлық,

әрі өндірістік және ауылшаруашылық  өндіріске)  арналған.  Жалпы толық орта

мектептік  деңгейде  12  міндетті  және  7  факультативтік  пәндер  енгізілген.

Базалық

білімді 

нығайту; 

білімді

қатаң

регламенттендірілген,

орталықтандырылған түрінен мазмұны мен әдістемесі вариативті, көп нұсқалы

жүйеге  ауыстыру;  оқу  жоспарының оқшаулығын,  шашыраңқылығын  азайтып,

технология  мен қоғам  дамуының жаңа  тенденцияларына үйлестіру;  пәндік

білімдерді сабақтастырып, кешенділігін арттыру, оны практикалық іс-әрекетке,

өмірлік

тәжірибеге,  шығармашылыққа  бағыттау,  ақпаратты,  көкейкесті

мәселелерді  талдауға  және өз  бетінше  шешуге қабілеттілікті қалыптастыруды

шешу  жүзеге  асырылуда. Жоғары  кәсіби  мектепті  аяқтаған  оқушылар  арнайы

бағдарламамен  оқытылу  негізінде  көптеген  білікті  мамандарды  даярлап,  олар

өндіріске, әлеуметтік қызмет көрсетуге, ауылшаруашылыққа қажетті мамандар

болып шығады.

Ресей

Бейіндік  оқыту  жүйесінің дамуы әлемдік  білім  берудің даму үрдісімен  сәйкес

келеді. Жоғары  сыныптардағы  бейіндік  білім  берудің мақсаты:  оқушылардың

өздігінен даму және өзін-өзі ұйымдастыра алу, өз құқығын қорғай білу, өзгенің

пікірін қабылдай  білу,  айналасындағылармен қарым-қатынас жасай  білу,

мәмлеге  келе  білу  білігін қалыптастыру,  оларды  бірлестікте  жұмыс  істеуге

дайындау,  шығармашылық іс-әрекетке деген қабілетін  дамыту,  жалпы  орта

білім  берудің базалық пәндерін  тереңдетіп  оқыту, оқушыларға  жекелей  оқу

бағдарламаларын құрастыру  мүмкіндігімен,  жоғары  сынып  оқыту  мазмұнын