Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

Тыныс белгілерге оқушылардың өз бетінше мысал ойлап жазуы

жүктеу 0,8 Mb.

Pdf просмотр

бет	46/145
Дата	26.02.2022
өлшемі	0,8 Mb.
	#37639

1 ... 42 43 44 45 46 47 48 49 ... 145

Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі

2. Тыныс белгілерге оқушылардың өз бетінше мысал ойлап жазуы.
Бұл – оқушылардың білімін бекітуде жиі жүргізілетін жұмыстардың бірі. Бұл
мынадай жүйеде орындалады: Оқушыларға өз бетінше бір-бір сөйлем ойлап
жазу   тапсырылады.   Оқушылар   тез   жұмысқа     кіріседі.   Бірі   өмірден   алып
өзінше   құрастырып   жатса,   бірі   кітаптан,   газет   пен   журналдардан
оқығандарын   еске   салып,   содан   есінде   қалғандарын   жазып   жатады.   Олар
тыныс белгілерін қойып, айтып береді әрі оған талдау жасайды. Бұған мысал
ретінде мына екі оқушының жазған сөйлемін алайық.
«Менде бір арман бар: ол – оқу озаты болу. Мен мектептен шыққанда,
есік алдына бір жеңіл машина келіп тоқтай қалды». Оқушылар мұны былай
айтып берді. «Менде бір арман бар: ол – оқу озаты болу» сөйлемі құрылысы
мен мағынасы жағынан іліктес салалас сөйлем. Сондықтан алғашқы жай
сөйлемнен кейін қос нүкте қойылады. Өйткені соңғы жай сөйлем алғашқы
сөйлемге түсінік ретінде айтылып тұр. Ал «ол» деген сөзден кейін сызықша
қойылады. Себебі, бастауыш та, баяндауыш та атаулы   тұлғалы сөздер.
Бастауыш – (ол) жіктеу есімдігі, «оқу озаты болу» - зат есім мен тұйық
етістіктің тіркесінен болған баяндауыш.
Екінші   оқушы:   «Мен   мектептен   шыққанда,   есік   алдына   бір   жеңіл
машина   келіп   тоқтай   қалды»   сөйлемі   –   мезгіл   бағыныңқылы   сабақтас
сөйлем. Сондықтан «шыққанда» сөзінен кейін үтір қойылады, - деп айтып
шығады.
Әрине, мұнда бір ескертетін  жағдай - әр оқушының құрған сөйлемі әр
түрлі болып келетіні белгілі. Барлығы бірдей тыныс белгілеріне байланысты
төрт аяғынан тік тұрған деп айта алмаймыз. Олардың   да ішінде сөйлемін
Салалас құрмалас сөйлемдердің тыныс белгісін қой, оның себебін
түсіндір.
Дәмеш біресе жылаған шешесіне қарады біресе еңсесі түскен әкесіне
қарады.
77

дұрыс құрғанмен, лайықты тыныс белгілерін қоя алмағаны   да бар. Оларға
ескерту   жасай   отырып,   сөйлемдеріне   талдау   жасаймыз,   тыныс   белгілерін
қойдырамыз.
Тыныс   белгілеріне   оқушылардың   өз   бетінше   мысал   ойлап   жазуы
оқушылардың   ойын   дамытумен   бірге   тыныс   белгісінен   алған   білімін
толықтыра түсуге, сөйлем құрап, өз ойын сауатты жаза алуға үйретеді.

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 42 43 44 45 46 47 48 49 ... 145