Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

жүктеу 0,8 Mb.

Pdf просмотр

бет	121/145
Дата	26.02.2022
өлшемі	0,8 Mb.
	#37639

1 ... 117 118 119 120 121 122 123 124 ... 145

Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі

Сабақтың түрі:
Тәжірибелік сабақ.
Сабақтың көрнекілігі:
Кестелер, қазақ би-шешендері мен хандарының
портреттері, мәтіндер.
Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын тексеру.
1.
Ж
аттығу ауызша тексеріледі.
2.  Өткен   сабақта   сызықша   қойылатын   орындардың  қайсысы
талданғандығы   еске   түсіріледі.   Құрмаласқа   жөне  төл   сөзге   байланысты
сызықша   қою   оқушылар   үшін  жаңалық   емес,   соңдықтан   бұл   мәселені
"Сөйлемді   ықшамдап  қолдануга   байланысты   қойылатын   сызықша"
тақырыбына  енгізуге   де   болады.   Тек   ауызша   еске   түсіріп,   кестеге,   тақтаға
жазылған сөйлемдерді көрсетіп кеткен артық емес.
Тарс   еткен   мылтық   даусы
естілді   –   Қозыкүреңге   оқ
дарымады.
(Қ. Жұмаділов. )
Жалғаулығы   түсіріліп   айтылған
қарсылықты   салалас.   Оқиға   тез
өткенін   де   білдіреді,   соңдықтан
сызықша қойылады.
Оттың   жарығына   сағатын
тосты – он болып қалған екен.
(Қ. Жұмаділов. )
Бір   мезгілде   шұғыл   өткен   істі
білдіретін ыңғайлас салалас.
Ақыл айтсаң - батыл айт.
(Мақал. )
Ерекше   мән     бере   айтылған   шартты
бағыныңқы сабақтас.
– Сөйтіп, ендігі жылы бірге оқимыз ба? – деді Рабиға күлімсіреп, онан
соң   ескерткендей,   –
Байқа,   сыныпта   қалып   қойып   жүрме,
–
деді.
(С.Мұратбеков.
)
Сызықша төл сөз бен автор сөзінің арасына қойылады.
146

Келесі жаттығу жазбаша орындалады. "Де" етістігін түрлендіріп жазып,
сызықшаның не үшін қойылғанын түсіндіреді.
Қазақ   халқының   әлеуметтік,   қоғамдық   тұрмысында   билер   сөзінің,
билер кеңесінің үлкен маңызы бар. Мұғалім осы мәселе туралы қысқаша ғана
айтып, мұндағы сөйлеу мәнеріне, сөйлеу әуеніне көңіл аудартады. Мұндай
сөйлемдердің   мазмұны   өте   терең,   құрылысы   жағынан   ықшамды,   сөйлем
мүшелері   түгел   қатыспайды.   Мағыналық   олқылық   көрінбейді,   керісінше
тұспалдау, нұсқау, сол арқылы ойға жетелеу мәні басым болады, сөзді үнемді
қолданады.   Бұл   сөйлемді
ықшамдап   қолдану
деп   аталады.   Аз   сөзге   көп
мағына сыйғызу, мақал-мәтел – шешендер мен билердің сөйлеу үлгісіне тән
нәрсе. Бұлар ерекше әуезбен айтылады. Мұғалім осыны айтып түсіндірген
соң, жаттығуды алдымен мәнерлеп, рөлге бөліп оқытады. Сызықша қойылып
тұрған орындар табылып, сөйлем мағынасының әсері ашылады.
Бұдан   әрі   сөздік   жұмысы   жүргізіледі:
азуын   айға   білеу,   құлақтың
құрышын қандыру, итіне түсу тегеурін.
Ж. Тұрлыбаевтың билер туралы әңгімесіне қатысты мынадай сұрақтар
беру арқылы оның тақырыбы, идеясы туралы ой қозғауға болады.
1.
Төле бидің сөзі не туралы? Ол нені тұспалдап отыр?
2.
Қойайдар би әңгімені калай дамытты?
3.
"Дөме көп – дәрмен жоқ", – деп Тұяқ би нені айтып  отыр?
4.
Қаз дауысты Қазыбектің сөзінен қандай ой байқалады?
5.
Бұл кеңес қандай мәселені қозғап отыр? Тақырып не туралы?
6.
Үзінді шағын, идея терең, ол не туралы?
7.  .   Әңгіме   бірлік,   ынтымақ   туралы   екен.   Бірлік   болса   ғана,   жерді
жаудан тазартуға болатыны айтылып отыр. Бірақ соны билер неге қарапайым
түрде айтпайды? Қалай ойлайсыңдар?
Ендігі   жерде   үзіндінің   стилі   талданады.   Үзіндідегі   нақыл   сөздер
табылып, айтылған пікірлер қорытылады.

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 117 118 119 120 121 122 123 124 ... 145