ЖанқҰл тамараасар қалниязқызы

180 
 
ҚОСЫМША Ә 
 
Музыкалық лекторий 
  
Оның  тақырыбы  қатысушылардың  музыкалық  шығармашылықтың  қай 
жанрына қызығушылық танытуына байланысты таңдалады: «Қазақ музыкалық 
өнеріндегі  романс  жанры»,  «Қазақстан  композиторларның  фортепианнолық 
шығармашылығы»,  «Вальс  туралы  этюд»,  «Қазақ  музыкасындағы  табиғат» 
және т.б. Музыкалық лекторийдің басты артықшылығы болып оқытушылар мен 
студенттердің  қатысуымен  музыканың  тірі  дауыста  орындалуы  табылады.  Ал 
бұл  болса,  жоғары  эмоционалдық  тұрғыда  қабылдауды,  толқыныс  пен 
тебіреністің белсенділігін, студенттердің тікелей солист орындаушылар немесе 
концермейстер немесе ансамбль мүшесі болып орындауын көрсетеді.  
Осындай  жұмыстар  студенттік  жатақханаларда  дәрістер-әңгімелер, 
дәрістер-концерттер, 
аудио-және 
бейне 
жазбалардағы 
музыкалық 
шығармаларды тақырыптық тыңдау сияқты формаларда өткізу мүмкін. Әсіресе 
мұндай  іс-шаралар  арнайы  музыкалық  білімі  жоқ  студенттер  үшін  таптырмас 
сабақтар  болып  табылады.  Олар  мұнда  музыка  саласынан  білімдерін  кеңейтіп 
қана  қоймай,  ээмоционалдық-эстетикалық  күйге  бөлене  отырып,  ата-
бабасының музыкалық бай мұраларына деген аялы көзқарасы қалыптасады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

181 
 
ҚОСЫМША Б 
 
Музыкалық қонақ бөлме 
Оның мақсаты болып – романс жанрының тарихымен танысу, вокальдық 
музыкаға қызығушылықтарын қалыптастыру.  
Іс-шараның мазмұны жүргізушілердің сөзінде ашылады. Өйткені бірінші 
жүргізуші  бөлмедегі  қонақтарды  романс  жанрыеың  шығу  тарихымен 
таныстырады.  
Оның  сөзінде  романс  жанрының  отаны  Испания  екендігі,  13-14 
ғасырларда  ел  аралаушы  ақындар-әншілер  жаңа  музыкалық  жанр  –  романсты 
тудырғандығы  жөнінде  айтылады.  Екінші  жүргізушінің  сөзінде  Ресейдегі 
романс  жанрының  18  ғасырдың  екінші  жартысында  пайда  болғандығы 
баяндалады.  Көрнекті  Ресей  композиторлары  А.Альябев,  М.Глинка, 
А.Даргомыжской,  А.Гурилев,  П.Чайковский,  С.Рахманинов  және  т.б. 
шығармашылығына  қысқаша  сипаттама  бере  отырып,  жүргізуші  олардың 
барлығы  орыстың  халық  әндерінің  күшімен  маңызын  сезінгенднр  және 
олардан,  көптеген  орыс  ақындарының  туындыларынан  шығармашылық 
көздерін тапқандар екендігін атап өтеді.  
Әрі  қарай  жүргізушілер  Қазақстанда  романс  жанры  дәстүрлі  лирикалық 
әндер қатарында пайда болғандығы жөнінде айтып, бұған мысалдар келтіреді. 
Солардың  ішінде  халықтың  ән  лирикасының  көрнекті  үлгілері  қатарында 
«Алтыбасар»,  «Жиырма  бес»,  «Назқоңыр»  аталады.  19  ғасырдың  екінші 
жартысында демократиялық бағыттың жарық өкілі болып Ұлы Абай танылады. 
Оның  музыкалық  шығармашылығында  19  ғасырдағы  орыстың  қалалық 
романстары 
үлкен 
мәнге 
ие 
болып, 
олардың 
қазақ 
әуеніне 
сәйкестендірілгендері  бар.  Мысал  ретінде  бөлме  қонақтарына  қазақ  халық 
музыкалық  классикасының  байлығына  айналған  Абайдың  «Айттым  сәлем 
Қаламқас» әнін тыңдау ұсынылады. 
50 
романс 
жазып 
қалдырған 
М.Төлебаевтың 
вокальдық 
шығармашылығына  сипаттама  берілгеннен  кейін,  «Тос  мені,  тос»,  «Кестелі 
орамал»  романстары  тыңдалады.  Бұл  романстарда  адамның  жүрек  сезімінің, 
жарқын  махаббатты  еске  алу  жырлануы,  олардың  мазмұнын  орыстың  «Көк 
орамал», «Қараңғы түн»  әскери әндеріне ұқсастығы талданады. Қазіргі уақытта 
Қазаққстанда  романс  жанрының  дамуы  С.Мухамеджанов,  Ғ.Жұбанова, 
Е.Рахмадиев  және  т.б.  шығармашылықтарымен  байланыстырылады.  Олардың 
вокальдық  шығармашылығындағы  ерекшелік  болып  Абай  поэзиясына  оралуы 
(С.Мұхамеджанов)  образдарының  жинақтылығында,  сөздерге  табиғи  екпін 
түсіруде, сөздерге мағынасына терең мән беруде,  біреігей сюжетті дамуға қол 
жеткізудегі 
романстар 
циклінің 
біріктірілуінде 
(Абай, 
М.Мақатаев, 
Е.Рахмадиев сөздеріне романстар циклы) табылады.   
Мұндай тәрбиелік іс-шаралар студенттердің вокальдық музыка жанрынан 
білімдерін  тереңдетеді,  қазақ  әндері  мен  романстарының    орыс,  шетел 
композиторлары  вокальдық  туындыларымен  екпіндік  байланыстарын  ажырата 
біледі.  Ал  мұның  бәрі  олардың  ақыл-ойын  өсіруге,  қазақ  музыкасын 

182 
 
эстетикалық  қабылдау  қабілетінің,  эстетикалық  сезімдері  мен  қиялдарының 
дамуына  ықпал  етеді.  Оның  үстіне  төл  өнеріне  және  басқа  халықтар 
музыкасына да эстетикалық қатынасы қалыптасады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

183 
 
ҚОСЫМША В 
 
«Шығармашылық сағат» әдеби-музыкалық салоны жұмыс формасы 
 
 Қазақ 
халық  музыкалық  өнерін  аудиториядан  тыс  уақытта 
пайдалануды ұйымдастыруда ұсынуға болады.  
Мұның  негізгі  мақсаты  –  шығармашылық  атмосфера  құру,  қазақ 
музыкалық  өнеріне  қызығушылығын  дамыту.  Осы  мақсатқа  мынадай 
міндеттерді  орындау  арқылы  қол  жеткізуге  болады:  демалыс,  шығармашылық 
қарым-қатынас  ұйымджастырудың  салондық  формасымен  таныстыру; 
студенттердің  шығармашылық  әлеуетін  белсендіруге  рухтандыру;  ұлттық 
музыкалық  өнер  саласындағы  білімін  байыту.  Осы  міндеттерді  орындау  үшін 
қажетті  жабдықтарды  дайындау  керек:салонға  келушілерге  орындықтар; 
сахнаға  –  фортепиано,  екі  ойын  үстелі,  төрт  күйші  композиторлардың 
портреттері  (Құрманғазы,  Дәулеткерей,  Дина,  Тәттімбет),  сәйкес  нөмірленген: 
1-ден  4-ке  дейінгі  сандармен  кеспе  қағаздар;  төрт  автордың  күйлерінен  үзінді, 
аукционды  өткізуге  арналған  реквизиттер:  балға,  тақта-табло,  бор;  Конкурс 
жеңімпаздарына  сыйлықтар;  аукционға  қойылатын  заттар  (кітаптар, 
сувенирлер, значоктар және т.б.). 
Дайындық  кезеңінде  студенттер  күйді  сүйіп  тыңдайтындар,  қазақ 
әдебиетінің  білгірлері,  халық  даналығының  білгірлері  болып  шығармашылық 
топтарға бөлінеді, сондай-ақ концерттік нөмірлер дайындайды.  
Іс-шараның  өтуі  барысында  жүргізуші  қонақтарды  таныстырып  болған 
соң,  оларды  салондық  форма  демалысына  тән,  шығармашылық  рухтағы,  
шығармашылық  іс-әрекетінде  өзін  көрсету,  ойнаудағы  ынтаның  артуы,  ойын 
қуалау    және  т.  б.  ерекшеліктерімен  таныстырады  және  күйді  сүйіп 
ьыңдайтындарға  ойын  залына  өтіп,  ойынға  қатысуды  ұсынады,  ойынның 
ережесімен  таныстырады.  Қабырғаға  белгілі  төрт  күйші  композитордың  
нөмірленген  портреттері  қатарымен  қойылған.  Төрт  күйден  үзінді  тыңдалып 
болған соң, ойыншылар қай күйдің қай авторға тиесілі екенін тауып нөмірлері 
жазылған  кеспе  қағазды  көтеріп  көрсетеді.  Олардың  алдына  екі  міндет 
қойылады,  біріншісі,  күйдің  атын  табу,  және  портреттегі  күйшілерді  атау, 
өйткені  онда  күйшінің  аты  жазылмайды,  тек  нөмірленеді.  Содан  кейін 
жүргізуші  ойын  үстеліне  қазақ  әдебиетінің  білгірлерін  (3-4  адам)  әдеби 
конкурсқа қатысу үшін шақырады, оларға әдеби-музыкалық викторинаға жауап 
беруді  ұсынады.  Бұл  тапрсырмаға  10  минут  уақыт  бөлінеді,  жеңімпаз  дұрыс 
жауапбының көптігіне қарай анықталады.  
Келесі  конкурста  қазақ  халық  музыкасына  қатысты  сөзжұмбақ  шешу 
жүйріктері қатысады.  Кім бірінші және дұрыс шешсе, сол жеңімпаз болады.  
Әрі қарай жүргізуші ойынға қатысушылардың барлығын халық даналығы 
аукционына  қатысуға  шақырады.  Қатысушыларға  халық  даналығының 
білімімен  алмасуға  сыйлықтар  ұсынылады.  Оларға  еркіндік  беріледі  –  қазақ 
мақал-мәтелдеорін, 
ырымдарын, 
әдет-ғұрыптарын, 
салт, 
дәстүрлерін,