23
ЕО-тың балалар порнографиясы және балаларды сексуалдық қолдану,
сексуалдық зорлыққа қарсы күресі бойынша Директивасы,
lxi
балаларды
сексуалдық мақсатта азғырып және балалар порнографиясы, балаларды
сексуалдық пайдалану, сексуалдық зорлық саласындағы ықпалшаралар мен
қылмыстық істі анықтауға қатысты төмен деңгейдегі нормаларды бекітеді. 5-
Бабы мемлекеттен балалар порнографиясын трансляциялап немесе таратып,
орналастырғанды қылмысты деп, еркінен айырудың ең ұзақ мерзімі түрінде,
бірақ 2 жылдан кем уақытқа жазалауды талап етеді.
Трансшекаралық телевизия туралы Еуропа Кеңесінің Конвенциясы
Еуропа Кеңесінің мүше-елдеріне (қазіргі таңда ЕО-тың барлық 28 елдерін
қосқанда, 47 ел кіреді) арналған трансшекаралық телевизиясы
lxii
туралы
еуропа кеңесінің конвенциясы, сонымен қатар хабар таратудың мазмұнын да
реттейді. 7-Бабы хабар таратушылардың міндеттерін белгілейді және барлық
қызметтер мен таратылатын бағдарламаларға адамның жеке басына және басқа
тұлғалардың негізгі құқықтарына құрметпен қарайтын контентін міндеттейді.
Соның ішінде, оларда:
a) әдепсіз, әсіресе порнография (Конвенцияда «порнография» терміні
анықталмаған) болмауы;
b) нәсілдік өшпенділік және зорлықты шамадан тыс тарату болмауы тиіс.
Кәмелеттік жасқа толмағандарға қатысты, Конвенция бағдарламалардың
балалар мен жасөспірімдердің адамгершілік немесе ақыл-ой, физикалық дамып
жетілулеріне қауіп келтіретін барлық элементтері, оны кәмелеттік жасқа
толмағандар көруі мүмкін деген уақытта таратылмауы қажет деп бекітеді.
Хабар таратушылар, сонымен қоса сенім мен ойды еркін қалыптастыруға
шақыратын оқиғалар мен фактыларды тарату барысында әділдікті қамтамасыз
етуге міндетті.
Халықаралық дыбыс және бейне стандарттары онлайн дыбыс-бейне
контентіне қалай қолданылуы тиіс?
Әр түрлі жолдары бар. Кейбір мемлекеттер телерадио хабарларын таратуға
қолданылатын ережелер, интернеттегі дыбыс және бейне контентін реттеу үшін
қолданылуы тиіс деген ұсынысты қабылдамайды. Басқалары дәйекті тәсілді
ұстанады.
АҚШ Жоғарғы соты, интернет мазмұны телерадио хабар тарату контентіндей
реттелуі қажет деген аргументті жоққа шығарды.
Америкалық азаматтық еркіндік үшін күрес одағына қарсы Рено ісінде,
Жоғары сот төрешілері 18 жасқа дейінгі тұлғаларды «анық қорлаушы» немесе
«әдепсіз» материалдарды интернет арқылы таратқаны үшін жазалау
санкциялары бар, 1996 жылғы БАҚ әдебін сақтау туралы Актісі ережесінің
конституциялығын қарастырды. АҚШ үкіметі әдепсіз материалдарды таратуға
үйлес тыйымы бар телерадио хабар таратумен интернеттің ұқсас екеніне дәйек
келтірді. Жоғары сот төрешілері интернеттің кемірек таралу түрін және ресурс
тапшылығының жоқтығын көрсетіп, интернеттің телерадио хабар таратумен
үйлес екеніне келіспеді және бұл жағдайда мемлекеттік бақылау мен реттеуге
ешқандай негіз жоқ деген шешімге келді. Дегенмен де, Жоғары сот «барлық
24
дерлік сексалдық-ашық көріністерге (АҚШ-та) ондай мазмұн туралы ескерту
жүретінін», және де қолданушының ашық сексуалдық мазмұнмен «кездейсоқ»
кездесіп қалуының «мүмкіндігі жоғары» екенін атады.
Еуропада – нақты айтсақ, ЕО мемлекеттерінде – ТВ үшін дәстүрлі ереже
интернет медиа-контентіне де, тек дыбыс және бейне материалдарына қатысты
АО Директивасында көрсетілген «медиа қызмет жеткізушілерінің» келесі жеті
өлшемдеріне блогтар мен интернет-БАҚ сай келгенде ғана таралады:
1. БАҚ/блогтың коммерциялық мақсаты бар ма және төлем мөлшерін
қамтамасыз ете ала ма? Мемлекет медиа қызмет жеткізуші қызметі
ретінде істері реттелетін, интернет-контент провайдерларының
коммерциялық қызметінің көлемі мен түрін анықтауға өкілетті.
Италияда табыс деңгейінің басты белгісі 100 000 евро болып табылады.
Италиядан айырмашылығы, Нидерландта мына факторлар, тіпті мәселе
коммерциялық емес ұйымдар жайында болғанда да, қызметтер мен
өнімдер, брендтерді жылжыту, демеушілік көмек немесе жарнаманың
болуы, материалдардың мазмұны ретінде қаралады. Егер блогерлер мен
МЕҰ өз блогынан ешқандай кіріс көрмесе, олар бұл өлшемге жатпайды;
2. БАҚ-тың мазмұны алды-ала редакциялық бақылауға жата ма? ЕО
Директивасы дыбыс және бейнелік материалдарға қатысты, редакциялық
бақылау алдын-ала болуы қажет дейді; сол себепті материалдарын
орналастырған соң ғана бақылауды жүргізетін You Tube пен Facebook,
бұл өлшемге сәйкес келмейді;
3. Провайдерлардың негізгі мақсаты неде? ЕО Директивасы дыбыс және
бейнелік материалдардан, басты мақсатқа бұқараның көңілін көтеретін
және ағарту, ақпараттандыру бағдарламалардын қоюды талап етеді.
Егер бейне бизнес-сайттар немесе газеттің элекрондық нұсқасына
сәйкес мағынаға ие болса, онда мұндай контент Директива ұсынған
ережеге сай келмейді.
4. Хабарлардың бағдарламалары бар ма? Өлшемге сәйкес келу үшін
қозғалымдағы бейне немесе дыбыс хабардың немесе бағдарлама
тізімдемесінің белгіленген кестесінде шығуы тиіс. Әрине, газеттің
электрондық түрі кесте бойынша жарияланбайтын болғандықтан, бұл
өлшемге сәйкес келмейді. Сол себепті Директива оның газеттер мен
журналдардың электрондық түріне тарамайтынын анық хабарлайды.
5. Контент мақсаты көңіл көтеру және ағарту, ақпараттандыруда ма?
Мысалы, веб-камералар мақсаты ақпараттарды жазу, сондықтан веб-
камералардан бейне таратушы веб-сайттар бұл өлшемге сай келмейді.
6. Контент кең жұртшылыққа бағытталған ба? Жеке хат алмасу, тар
бағыттық мағынадағы бағдарлама немесе басқа да жіберілім табағы
бойынша контент бағдарламасы сынды ауыздықталған болмаса тар
бағыттағы ақпарат, бұл өлшемге сай емес.
7. Контент электрондық коммуникация желілерінің көмегімен тарала
ма? Әлбетте, бұл талапқа барлық интернет-БАҚ сай келеді.
ЕО мүше-елдері өздерінің ұлттық заңнамалары, дәстүрлі бұқаралық ақпарат
құралдарындағы, сол талаптарда көрсетілген жеті өлшемге сай келетін, барлық
Интернет-БАҚ контент және дыбыс-бейне материалдарына қатысты ЕО
Директивасына сай келетінін кепілдендірулері қажет.
