19-сурет
Хатқа файлдарды қалауыңызша қосуға болады. Ол үшін тіркелген файл
атының астында орналасқан «Тағы да файл тірку» (Прикрепить еще один
файл) сілтемесін басасыз.
Жеке пошта жəәшігі – қолданушының алған жəәне жіберген хаттарын
сақтауға бөлінген пошта серверіндегі кеңістік.
3-модуль. World Wide Веб. Файлдарды жүктеу
WWW құрылымы мен функциялары. Іздеу сайттарымен жұмыс жасау.
Кеңейтілген іздеу. Графикалық кескіндер іздеу. Сайттардың түрлері.
Браузерлердің түрлері. Веб-браузер интерфейсімен танысу. Файл жүктеуге
арналған утилиталарды қолдану.
Кіріспе
Бүкілəәлемдік тор (ағылшынша World Wide Веб) — Интернетке
қосылған əәртүрлі компьютерлерде орналасқан өзара байланысқан құжаттарға
қатынауды қамтамасыз ететін үлестірілген жүйе. Бүкілəәлемдік торды
миллиондаған веб-серверлер құрайды. Бүкілəәлемдік торда орналасқан
гипермəәтіндік құжаттар веб-парақтар деп аталады. Ортақ тақырып, дизайн,
сонымен қатар өзара сілтемелермен біріктірілген жəәне бір веб-серверде
орналасқан бірнеше веб-парақтар жиыны — веб-сайт деп аталады. Веб -
парақтарды жүктеу жəәне қарау үшін арнайы бағдарламалар – браузерлер
қолданылады. Бүкілəәлемдік тор ақпараттық технологиялар саласында нағыз
төңкеріс тудырды жəәне Интернеттің қарқынды дамуына жол ашты. Көп
жағдайларда, Интернет туралы сөз болғанда адамдар өз танымында
Бүкілəәлемдік торды елестетеді. Бірақ олардың əәртүрлі нəәрселер екендігін
білген маңызды. Бүкілəәлемдік тор туралы айтқан адамдардың көпшілігі кезде
веб (ағылшынша «веб») сөзін жəәне WWW аббревиатурасын қолданады.
World Wide Веб құрылымы мен функциялары
Бүкілəәлемдік тор жер шарының түпкір түпкірінде орналасқан Интернет
желісінің веб-серверлерінен құралады.
Веб-сервер желіге қосылған
компьютерде іске қосылатын бағдарлама болып табылады жəәне ол ақпарат
жөнелту үшін HTTP протоколын қолданады. Қарапайым түрде ондай
бағдарлама желі бойынша нақты бір ресурсқа HTTP-сұрау алған соң
жергілікті қатқыл дисктен сəәйкес файлды табады да оны желі бойынша сұрау
жіберген компьютерге жөнелтеді. Веб-серверлердің күрделі түрлері HTTP-
сұрауларға жөнелтілетін ресурстарды динамикалық түрде үлестіруге
қабілетті.
Бүкілəәлемдік желіде ресурстардың (көбінесе файлдардың немесе
олардың бөліктерінің) идентификациясы үшін ресурстардың біркелкі
идентификатор URI (Uniform Resource Identifier) қолданылады. Желідегі
ресурстардың тұрған жерін анықтау үшін ресурстардың біркелкі локаторы
URL (Uniform Resource Locator) қолданылады. Ондай URL-локаторлар өзінде
URI идентификациялау технологиясын жəәне DNS (Domain Name System)
домендік аттар жүйесін біріктіреді. Домендік аттар жүйесі мұнда URL
құрамына керек веб-сервердің кодын орындайтын компьютерді белгілеу
үшін кіргізілген.
Веб-серверден алынған ақпаратты клиенттік компьютерде қарау үшін
арнайы бағдарлама – веб-браузер қолданылады. Веб-браузердің негізгі
қызметі – гипермəәтінді көрсету болып табылады. Бүкілəәлемдік тор
гипермəәтін жəәне гиперсілтеме түсінігімен тығыз байланысты. Вебтегі
ақпараттың үлкен бөлігі гипермəәтіннің нақ өзі болып табылады.
Гипермəәтінді құру, сақтау жəәне көрсету үшін бүкілəәлемдік торда дəәстүрлі
түрде гипермəәтінді белгілеу тілі HTML (HyperText Markup Language)
қолданылады. Гипермəәтінді белгілеу жұмысын беттеу, белгілеумен
айналысатын маманды Веб-шебер деп атайды. HTML-белгілеуден соң
алынған гипермəәтін файлға орналастырылады да ондай файл Бүкілəәлемдік
тордың негізгі ресурсы болып табылады. HTML-файл веб-серверге
қолжетімді болғаннан кейін оны «веб-парақ» деп атай бастайды. Веб-
парақтар жиыны веб-сайтты құрайды. Веб-парақ мəәтініне гиперсілтемелер
қосылады. Гиперсілтемелер Бүкілəәлемдік тор қолданушыларына ресурстар
арасында, олардың жергілікті компьютерде немесе қашықтықтағы серверде
орналасқанына қарамастан жеңіл жылжуға көмектеседі. Вебтің
гиперсілтемесі URL технологиясына негізделген.
Іздеу сайттарымен жұмыс жасау
Іздеу жүйесі – Интернетте ақпарат іздеуге мүмкіндік беретін веб-
интерфейсті бағдарламалық-аппараттық кешен. ƏӘдетте іздеу жүйесі деп
жүйенің интерфейсі орналасқан сайтты түсінеді. Іздеу жүйесінің
бағдарламалық бөлігі іздеу машинасы болып табылады. Іздеу машинасы —
іздеу жүйесінің функционалдығын қамтамасыз ететін бағдарламалар кешені.
ƏӘдетте іздеу жүйесі өңдеуші компанияның коммерциялық құпиясы болып
табылады.
Бүгінде мыңдаған іздеу сайттары бар. Жарнамалар, адамдар,
графикалық кескіндер, фирмалар, корпорациялар сонымен қатар тіптен
жұмыс іздеуге арналған жекелеген іздеу сайттары бар. Ең танымал
іздеушілердің бірі Google болғандықтан, іздеу сайттарымен жұмыс жасауды
Google мысалында қарастыратын боламыз.
20-сурет
Кеңейтілген іздеу
Google басқа іздеу сайттары сияқты жекелеген сөз тіркестері, сөздер,
сандар аралығы бойынша Интернетте кеңейтілген іздеу жүргізу функциясына
ие. Сонымен қатар сіз тілді, елді, сайттың соңғы жаңалануының датасын
өзгерте аласыз, немесе тіптен іздеуді бөлек сайтта бастауға болады. Мұның
барлығы Google-дың парағындағы арнайы жолға мəәтін енгізу арқылы немесе
іздеу жолына арнайы символдық операторларды тікелей енгізу арқылы
жүзеге асырылады.
Google интерфейсінде іздеу аумағын жеке домендермен, тілдермен,
файл типтерімен жəәне т.б. шектеуге мүмкіндік беретін күрделі сұрау тілі бар.
