«Информатика және қолданбалы экономика» кафедрасы

Жаңа индекс құру үшін Define – анықтау батырмасын басу керек. Бұл батырманы басқанда көру диалогтық терезесі ашылады. Оның cол жақ терезесінде Fields қатынау өрістерінің тізімі көрсетілген, ал оң жақ терезесінде Indexed fields екінші индекс болатын өрістер көрсетіледі.

Index Options радиобатырма панелі келесідей қасиеттерді құруға мүмкіндік береді:

Индексі таңдалғаннан кейін, оның индексін беретін терезе ашылады.

Update rule – радиобатырмалар тобы егер бас кестеде кілттік өрісті өшіргенде қосымша кестеде болатын өзгерістерді анықтайды. Егер Prohibit – ті таңдасақ, онда Database Desktop бұндай операцияны болдыртпайды. Егерде Cascade опциясы тұрса, онда кілттік өрісі бар бас кестеде өзгеріс болса, онда қосымша кестеде де өзгеріс блады. Ал егер сіз бас кестеден кілт өрісі бар жазбаны өшірсеңіз, онда қосымша кестеде сол кілттік өрісі бар жазба автоматты түрде өшеді.

Strict Referential индекаторын орнатқанда Paradox – тың алғашқы версияларына (соның ішінде Paradox for DOS) кестелердің ашылуын және бұзылуына жолбермейді.

Барлық операциялар біткеннен кейін құрылған сілтеме атын беру керек.

Password Security бөлімі Paradox – та құрылған кестелерге және оның әр өріс жазбасына пароль қоюға мүмкіндік береді. Бұл үшін Define батырмасын басу керек, сонда диалогтық терезе шығады. Диалогтық терезеде басты парольді (Master password терезесі) қоюға және сол парольді мақұлдауға (Verify master password) мүмкіндік аламыз. Егер Auxiliary Password (қосымша парольдар) батырмасын бассақ қосымша парольдарды тағайындауға және өрістерге қатынаудың ережесін көрсетуге болады.

Current Password (ағымдағы пароль) терезесінде сіз парольді көрсетесіз (ол сіз кірген парольге ұқсас болуға тиісті емес), бұл пароль арқылы сіз қатынау ережесін құрасыз. Table Rights (кестеге қатынау құқығы) радиобатырмалар тобында кестеге жалпы қатынау құқығын анықтауға болады.

Барлық керекті құрылымдық мәліметтер кестеге енгізілгеннен кейін Save As батырмасын басу керек, сол кезде Windows – тағы стандартты сақтау терезе шығады. Кәдімгі терезеден айырмашылығы Alias тізмнің болуында. Бұл тізімде әр түрлі мәліметтер базасының псевдонимдері бар. Сіз тізімнен керекті псевдонимді таңдап, кестені сақтайсыз.

Оның негізгі артықшылықтарын атап өтейік :

• 
  деректердің тұтастығын
  
• 
  әртүрлі типті деректерді ұсынуға арналған өрістік типті
  
• 
  енгізілген деректерді тексеруді
  
• 
  кестенің парольдық қорғанысын
  

1. 
   кестесінде Paradox 7 кестесінің өрістік типі тізімі берілген .
   

Кесте1.2. Paradox7 кестесінің өрістік типі тізімі

Database Desktop программалық ортасында жұмыс істегенде Graphic, Binary,

Memo және OLE өрістік типінің мәні көрсетілмейді.

Paradox кестесінде өріс аты әріптен басталып, әріптер мен сандар құрылуы тиіс. Өріс атының максимал ұзындығы 25 символдан аспау керек. Өрістің атын бергенде пробел ," # " ," $ " символдарын қолдануға болады. Бірақ , "." , " ! " , " | " символдарын қолдануға болмайды. Себебі, бұл символдар DELPHI – де басқа мақсаттарда қолданылады .

• 
  DB – деректі кесте
  
• 
  MB – BLOB-деректер
  
• 
  PX – негізгі индекс
  
• 
  XG* және YG* – екінші индекстер
  
• 
  VAL – деректердің және сілтемелік тұтастықты тексеретін параметрлер
  
• 
  TV және FAM – Database Desktop программасында кестені шығару форматы
  

• 
  аспаптық құрал
  
• 
  компоненттер
  

Компоненттер, деректер базасымен операция жасайтын қолданбаларды құруға арналған. Біз солардың компоненттерін қарастырайық.

Деректер базасының қолданбасын құруда қолданылатын компоненттерді қарастырайық.

• 
  DataSource – деректердің басы
  
• 
  Table – ДБ кестесіне негізделген деректер жинағы
  
• 
  Query – SQL – сұранысқа негізделген деректер жинағы
  
• 
  StoredProc – серверде сақталатын процедураны шақыру
  
• 
  DataBase – ДБ қосылу
  
• 
  Session – ДБ жұмысының ағымды сеансы
  
• 
  BatchMove – топ жазбалармен операцияларды орындау
  
• 
  Update – деректер жиынтығын модификациялау
  
• 
  NestedTable - қойылған кесте
  

• 
  DBGrid – кесте
  
• 
  DBNavigator – навигациялық интерфейс
  
• 
  DBText – жазба
  
• 
  DBEdit – бірқатарлы редактор
  
• 
  DBMemo – көпқатарлы редактор
  
• 
  DBImage – графиктік көрініс
  
• 
  DBListBox – қарапайым тізім
  
• 
  DBComboBox – комбинацияланған тізім
  
• 
  DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
  
• 
  DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары
  
• 
  DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
  
• 
  DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
  
• 
  DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор
  
• 
  DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
  
• 
  DBChart – диаграммма
  

• 
  ClientDataSet – клиенттік деректер жинағы
  
• 
  DCOMConnection – көпқолданбалы режимде қашық сервермен қосылу
  
• 
  SocketConnection - Windows сокеті арқылы қашық сервермен қосылу
  
• 
  DataSetProvider – деректер жиынының провайдері
  
• 
  SimpleObjectBroker – қарапайым объект брокері
  
• 
  WebConnection – Web-сервермен қосылу
  
• 
  CorbaConnection – Corba-клиенттің қосылуы
  

• 
  DecisionCube – көпшекті деректер кубы
  
• 
  DecisionQuery – көпшекті деректерді қамтитын жиынтық
  
• 
  DecisionSource – көпшекті деректердің бастамасы
  
• 
  DecisionPivot – көпшекті деректердің көпөлшемді проекциясы
  
• 
  DecisionGrid – көпшекті деректердің кестесі
  
• 
  DecisionGraph – көпөлшемді деректердің графиктік ұсынысы
  

• 
  RvProject – проектің басты компоненті, Rave – пен байланысты қамтамасыз етеді
  
• 
  RvSystem – уневирсалды компонент, есеп беруді қарауды және баспаға шығаруды қамтамассыз етеді
  
• 
  RvNDRWriter – есеп беруді арнайы форматтағы файлға жазады және оны көруге мүмкіндік береді, баспаға шығарады
  
• 
  RvCustomConnection – мәліметтері жоқ есеп берумен байланыстырады
  
• 
  RvDataSetConnection – мәліметтермен байланыстырады
  
• 
  RvTableConnection – Table компаненті бар мәліметтермен байланыстырады
  
• 
  TRvQueryConnection – Query компоненті бар мәліметтермен байланыстырады
  
• 
  RvRenderPreview–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді экранда мүмкіндік береді
  
• 
  RvRenderPrinter–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді баспа құрылғысына жібереді
  
• 
  RvRenderPDF – есеп беруді PDF форматына ауыстырады
  
• 
  RvRenderRTF – есеп беруді RTF форматына ауыстырады
  
• 
  RvRenderHTML – есеп беруді HTML форматына ауыстырады
  
• 
  RvRenderText – есеп беруді мәтіндік файлға ауыстырады
  

• 
  IBTable – Table дерегінің жинағы
  
• 
  IBQuery – Query дерегінің жинағы
  
• 
  IBStoredProc– InterBase серверінде сақталатын процедураны шақырады
  
• 
  IBDatabase – деректер базасымен қосылу
  
• 
  IBTransaction – транзакция
  
• 
  IBUpdateSQL – деректер жиынтығын модификациялау
  
• 
  IBDataSet – деректердің бастамасы
  
• 
  IBSQL – SQL- сұранысты орындау
  
• 
  IBDatabaseInfo – деректер базасы туралы ақпарат
  
• 
  IBSQLMonitor – SQL- сұраныс орындалуының мониторы
  
• 
  IBEvents – сервер оқиғасы
  

Қарастырылып отырған мәліметтер базасы Delphi 7 ортасында құрылды. Ол үшін компьютер Celeron 1800| 256 Mb| 40 Gb| 32 Mb GeForce| M| K қолдандым.

Мәліметтер базасының көмегімен қолданушы мәліметтерге қатынаудың жолын қысқартады. Мәліметтер базасы үлкен фирмаларда, мекемелерде және т.б көп жерлерде қолданылады.

1) unit-ке Unit1 деген ат беріледі

2) интерфейсін құру

3-5) модульдерді баяндау

6) типін беру

7) бірінші форманы ашу

8-16) Компонентер қою

17-30)Менюларды қою

31-40) Процедуралар баяндамасы

41-45) декларациясы

46) айнымалылар бөлімі

47-51) Form1 құру және unit термен байланыс

52-55) Form1-ға жабу процедурасы

56-59) Form3-ға ашу процедурасы

60-63) Form4-ға ашу процедурасы

64-67) Form5-ға ашу процедурасы

68-71) Form6-ға ашу процедурасы

72-75) Form7-ға ашу процедурасы

76-79) Form8-ға ашу процедурасы

80-83) Form9-ға ашу процедурасы

84-87) Form10-ға ашу процедурасы

89-91) Form11-ға ашу процедурасы

92) соңы
2) Unit3

1) Unit3 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-10) Компонентерді белгілеу

11-13) процедураларды баяндау

14-18) Диклорациялар

19) Айнымалылар бөлімі

20-23) Form3 құру

24-27) Insert ашу программасы

28-31) Cancel программасы

32-35) Form3- жабу процедурасы

36) соңы
3) Unit4

1) Unit4 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-10) типтерін беру

11-13) процедураларды баяндау

14-18) Дикларациялар

19) Айнымалылар бөлімі

20-23) Form5 құру және unit термен байланыс

24-27) Insert ашу программасы

28-31) Cancel программасы

32-35) Form4- жабу процедурасы

36) соңы
4) Unit5

1) Unit5 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-10) типтерін беру

11-13) процедураларды баяндау

14-18) Дикларациялар

19) айнымалылар бөлімі

20-23) Форма5 құру Unit-термен байланыс

24-27) Insert ашу программасы

28-31) Cancel программасы

32-35) Form5- жабу процедурасы

36) соңы
5) Unit6

1) Unit6 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-13) типтерін беру

14) процедураларды баяндау

15-19) Дикларациялар

20) айнымалылар бөлімі

21-24) Форма6 құру Unit-термен байланыс

25-29) Form6- жабу процедурасы

31) соңы
6) Unit7

1) Unit7 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-16) типтерін беру

17) процедураларды баяндау

18-22) Дикларациялар

23) Айнымалылар бөлімі

24-27) Форма7 құру Unit-термен байланыс

28-32) Form7- жабу процедурасы

33) соңы

7) Unit8

1) Unit8 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-25) типтерін беру

26-30) Дикларациялар

31) айнымалылар бөлімі

32-35) Форма8 құру Unit-термен байланыс

36) соңы
8) Unit9

1) Unit9 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-21) типтерін беру

22-24) процедураларды баяндау

25-29) Дикларациялар

30) айнымалылар бөлімі

31-34) Форма9 құру Unit-термен байланыс

35-38) Next программасы

39-42) Prior программасы

43-46) Form9- жабу процедурасы

47) соңы
9) Unit10

1) Unit10 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-34) типтерін беру

35-39) Дикларациялар

40) айнымалылар бөлімі

41-44) форма 11құру

45) соңы
10) Unit11

1) Unit11 атын беру

2) интерфейсін құру

3-4) модульдерді таңдау

5-23) типтерін беру

24-26) Процедураларды баяндау

27-31) Дикларациялар

32) айнымалылар бөлімі

33-36) форма 11 құру

37-40) Next программасы

41-44) Query1.Prior программасы

45-48) Form11- жабу процедурасы

49) соңы
11) Unit13

1) Unit13 атын беру

2) интерфейсін құру

3-5) модульдерді таңдау

6-23) типтерін беру

24-26) Процедураларды баяндау

27-31) Дикларациялар

32) айнымалылар бөлімі

33-36) форма 13 құру

37-40) Query1.Next программасы

41-44) Query1.Prior программасы

45-48) Form13- жабу процедурасы

49) соңы

Қорытынды
DELРНІ тіліндегі қолданбалы программалар немесе қосымшалар дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады, ортасы - программаушының компьютермен қарым-қатынасын ұйымдастырып, әр түрлі басқару элементтерінен құралған бірнеше терезелерден тұрады. Осы ортаның құралдарын пайдалана отырып, қосымшаның интерфейстік бөлігін жобалауға,программаның кодын жазуға және оны басқару элементтерімен, байланастыруға болады.

Программалау констукторының бөлшектерімен атқарылатын жұмыс сияқты компоненттер жинағынан қажетті компоненті таңдап, форманың терезесіне орналастырудан басталады.

Delphi бағдарламалау тілімен көптеген деректер базасын құруға болады . Мысалы айтар болсақ , кітапханадағы электрондық катологтарды айтуға болады, сол сияқты үлкен супермаркеттерде есептесу кезінде күнделікті қолданыста жүретін деректер базасы. Қазаірде әлемде Delphi , VisualBasic, Java, т.с.с. тілдер бар.

Деректер базасын тек Delphi тілінде ғана емес, басқа да тілдер мен құруға болады .

Издательство «Нолидж», Москва 2001 г.

2. В.Гофман, А.Хомоненко Работа с базами данных в DELPHI.

Издательство «БХВ – Петербург», Санкт – Петербург 2000 г.

3. А.М. Епанешников , В.А. Епанешников DELPHI база данных

Издательство «ДИАЛОГ – МИФИ», Москва 2000 г.

4. А.Я. Архангельский Програмирование в Delphi 7.

Издательство «Бином», Москва 2004 г.

5. Электронный учебник по Delphi 6.

6. Симонович С., Евсеев Г. Специальная информатика// Москва – 2000

7.Информатика негіздері, 2005 – N 8

8.Шәріпбаев, «Информатика»- 2003 ж.

9.«DЕLРНІ - 5», Москва - 2004

10.М.Ө.Мұқашева. Турбо Паскаль тілінде программалау негіздері. Ақтөбе, 2003ж.

11.Ж.Қ.Масанов, Б.А.Бельгибаев, А.С.Бижанова, Қ.Қ.Мақұлов. Турбо Паскаль. Алматы, 2004ж.

12.Абрамов С.А., Зима Е.В. Начала программирования на языке Паскаль. –М.: Наука, гл. ред. физ.-мат. лит. 1987г.

сурет – 1