Информация об автомобилях и их

 

79

предоставлена  полная  информация  об  автомобилях  и  их 

характеристиках.  Вместе  с  этим  посетитель  может  просмотреть 

автомобиль  а  так  же  его  салон  изнутри.  Поэтому  клиент  имеет 

возможность анализировать ситуацию и подобрать автомобиль на 

его усмотрение.  

 

 

Берик А. 

2 курс студенті, академик Е.А. Бөкетов атындағы ҚарМУ 

Кельдибекова А.Б. 

т.ғ.м., аға оқытушы, 

академик Е.А. Бөкетов атындағы ҚарМУ 

 

ТЕМІР ЖОЛ ВОКЗАЛЫНЫҢ ДИСПЕТЧЕРІНІҢ 

АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЖҰМЫС ОРНЫН ҚҰРУ 

 

"Қазақстан - 2030" стратегиялық 

бағдарламасы 

приоритеттерінің  бірі  ұлттық  білім  моделін  қалыптастыру 

тенденциясымен  жəне  Казақстан  білім  жүйесін  бүкіл  əлемдік 

білім  кеңістігіне  кіріктірумен  сипатгалатын  білім  беру  саласы 

болып  табылады.  Қазір  бүкіл  əлемде  индустриялдық  қоғамнан 

интерактивті  қатынас  жасауға  жəне  оны  жүзеге  асыратын 

техникалық мүмкіндіктерді тұрақты түрде дамытып отыра алатын 

информациялық  қоғамға,  яғни  негізгі  рөлді  информацияны  алу, 

өңдеу,  сақтау,  тасымалдау,  тарату  жəне  пайдалану  істерді 

атқаратын  жаңа  қоғамға  көшу  процесі  жүріп  жатыр. 

Информациялык. 

қоғамға 

ауысу 

информациялық 

жəне 

коммуникациялық  технологияларды  дамьггу  мен  күнделікті 

тұрмыста  пайдалану  жолымен,  яғни  қоғамды  ақпараттандыру 

істерін дамыту арқылы іске асырылады. 

Бүкіл  əлемнің  фирмалары  мен  компаниялары  қызметке 

қажет  ақпаратты  сақтау  жəне  өңдеу  үшін  компьютерлерді 

қолданады. 

Қолданушылар  көзқарасы  бойынша  мəліметтер  қоры    – 

ақпаратпен жұмыс жасайтын бағдарлама. Бұл бағдарламаны іске 

қосқанда экранда кесте шығады, мұнда қолданушы өзіне керекті 

ақпаратты ала алады. 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ

 

80

Бағдарламалаушылардың  көзқарасы  бойынша  мəліметтер 

қоры –  файл  жиынтығы,  осы  жиынтық  ақпаратты  сақтайды. 

Мəліметтер  қоры – белгілі  бір  іс-əрекет  жасауға  болатын  (қосу, 

жою,  өзгерту,  көшіріп  алу,  жүйелеу  жəне  т.б.)  жүйеленген 

мəліметтердің үлкен көлемінің сақталатын жері. 

Мəліметтер қорымен  жұмыс  істеуді  үйрену  арқылы  адамзат 

өміріндегі  ақпаратты  сақтау  бойынша  көптеген  мəселелерді 

дұрыс, тез əрі тиімді шешуге мүмкіндік алады. Ол ірі корпорация, 

техникалық  завод,  жеңіл  өндірісінің  фабрикасы,  сауда 

орталықтары  немесе  кішігірім  үй  кітапханасы  болсын 

мəліметтерді  есепке  алуға,  оларды  өңдеуге,  сақтауға,  қосуға, 

жоюға  бағытталған  əрекеттерге  сұраныс  міндетті  түрде  пайда 

болады.  

Біздің  қарастыратын  мəселеміз  бұл  темір  жол  вокзалының 

диспетчерінің  қызметі  туралы  мəліметтер  қорын  ұйымдастыру. 

Осы  тақырыпқа  мəліметтер  қорымен  байланысқан  қосымшаны 

жазбас  бұрын  ең  алдымен  осы  тапсырманы  шешуге  арналған 

тілдерді қарастырып, олардың ішінен ең тиімдісін таңдаған жөн, 

сондай-ақ жалпы мəліметтер қорларының не екенін, олардың мəні 

мен мағынасы неде деген сұрақтарға жауап беру қажет. 

Мəліметтер  қорындағы  барлық  мəліметтерді  жазбалар 

немесе  объектілер  түрінде  көрсетуге  болады.  Мəліметтер 

қорларымен  нəтижелі  жұмыс  жасау  үшін  қажет  ақпаратқа  қол 

жеткізуді, мəліметтер қорына белгілі бір өзгерістер енгізуді жəне 

мəліметтерге  қолданылатын  басқа  да  іс-əрекеттер  орындауды 

қамтамасыз ететін бағдарламалық құралдар қажет. Бұл мақсатты 

орындау  үшін  мəліметтер  қорларын  басқару  жүйелері 

қолданылады.  

Мəліметтер қорларын басқару жүйесі – мəліметтер қорының 

құрылуын,  қолданылуын  қамтамасыз  ететін  тілдік  жəне 

бағдарламалық құралдардың жиынтығы.  

Бүкіл  мəліметтер  қорларын  басқару  жүйелері  екі  топқа 

бөлінеді: 

-  локальді; 

-  желілік. 

Мəліметтер қоры – бұл файл жиынтығы, осында ақпараттар 

болады. Ереже бойынша мəлімет қоры бірнеше кестеден жəне ол 

бір  каталогта  орналасқаны  дұрыс.  Мəліметтер  қорының  жаңа 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ

 

81

каталогын  қарапайым  түрде  құруға  болады.  Мəліметтер  қорын 

құру процессі келесі қадамдардан тұрады: 

1.  Каталог құру; 

2.  Псевдоним құру; 

3.  Кесте құру. 

Мəліметтердің  сақталу  принциптері  бойынша  мəліметтер 

қорын бірнеше негізгі типтерге бөлуге болады.: 

-  иерархиялық; 

-  желілік; 

-  реляциялық. 

Delphi бағдарламалау тілінің өзіндік кестелер форматы жоқ, 

бірақ ол көптеген сыртқы форматтармен жұмыс істеуге мүмкіндік 

беретін  құралдарға  ие. Delphi бағдарламалау  тілі  қолдайтын 

мəліметтер  қорларының  серверлік  кестелеріне: DB2, Informix, 

InterBase, Microsoft SQL Server, Oracle, Sybase жатады. 

Delphi  бағдарламалау  тілі  қолдайтын  мəліметтер  қорының 

локальді  кестелеріне: Microsoft Access, dBase, FoxPro, Paradox 

жатады. 

Delphi - дегі мəліметтер базасының негізгі жұмысы Microsoft 

Access  болып  табылады. Microsoft Access – бұл  функционалды 

толық  реляциондық  ДББЖ  (Деректер  Базасын  Басқару  Жүйесі). 

Онда  сізге  қажетті  деректерді  анықтауға  жəне  өңдеуге  арналған 

құралдар  көрсетілген,  сонымен  қатар  ақпараттың  үлкен 

көлемімен  жұмыс  барысында  қажетті  басқару  құралдары 

берілген.  Қолдану  ыңғайлылығына  қатысты Microsoft Access 

нағыз  жақсартуларды  орындайды  жəне  көбі  өз  деректер  базасы 

мен  қосымшаларын  құрастыру  үшін  осы  деректер  базасына 

қатысады. 

Access  деректер  базасын  басқару  жүйесінде  реляционды 

деректер  базасын  құру  үрдісінде  деректер  сызбасынан  тұрады. 

Деректер  сызбасы  кестелерді  жəне  олардың  арасындағы 

байланыстарды  көрнекті  етеді,  сонымен  қатар  деректерді  өңдеу 

барысында 

байланыстарды 

қамтамасыздандыру 

үшін 

қолданылады. Деректер сызбасында анықталған байланыстар көп 

кестелі  формаларда,  сұраныстарда,  есеп  берулерді  құрастыру 

барысында автоматты түрде қолданады. 

Access-те  құрастыру  барысында  деректер  сызбасы  кестелер 

арасындағы байланыстар арқылы анықталады жəне есте сақталып 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ

 

82

отырады.  Бұл  жүйеде  өзара  кестелер  негізінде  формаларды, 

сұраныстарды,  есеп  берулерді  құрастыру  барысында  деректер 

сызбасында бір рет анықталатын байланыстарды автоматты түрде 

қолдануға  мүмкіндік  береді,  ал  қолданушы  осы  объектілерді 

құрастыру  барысында  байланыстарды  көрсету  мүмкіндігі  ие. 

Қызмет 

көрсетуді 

ұйымдастыруда 

автоматтандырылған 

ақпараттық  жүйесін  құру  тиімді,  себебі  адамның  жаңа 

технологияларды  игеру  барысында  қарым-қатынасты  артырары 

сөзсіз. 

 

3 - сурет. Мəліметтер қоры терезесі 

 

Темір  жол  вокзалының  диспетчерінің  автоматтандырылған 

қызметі Delphi бағдарламалау  тілінде  мəліметтер  қорымен 

байланыстыру  мүмкіндіктерін  қолдану  арқылы  құрастырылды. 

Delphi  бағдарламалау  тілінде  мəліметтер  қорын  құрастыру 

көптеген  ұтымды  жағдай  тудырады:  қажетті  кесте  құрастыруда 

оның  құрылымын  сипаттау,  олардын  арасында  байланыстарды 

ұйымдастыру, қажетті ақпаратты сұраныстар арқылы алу. 

 

Əдебиеттер: 

1.  Понамарев  В.Базы  данных  в Delphi 7. Самоучитель. – 

СПб.:Питер, 2003. – 224 с.  

2.  Фаронов  В.  В. Delphi 6. Учебный  курс.-М.:  Издатель 

Молгачева С.В., 2001. – 672 с. 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ

 

83

3.  Флёнов  М.Е.  Библия Delphi. – СПб.:  БХВ-Петербург, 2004. – 

880 с. 

4.  Хомоненко А.Д. и др. Delphi 7/ Под общ. ред. А.Д.Хомоненко. 

– СПб.:БХВ-Петербург, 2004.-1216 с. 

 

 

Блял Ы., Каршыбекова Д. 

студенты 1 курса, КарГТУ 

Касенова Н.А. 

м.п.н., старший преподаватель, КарГТУ 

 

ОСОБЕННОСТИ ТРЕХМЕРНОГО МОДЕЛИРОВАНИЯ  

В СРЕДЕ AUTOCAD 

 

Работа  посвящена  исследованию  особенностей  трехмерного 

моделирования в среде AutoCAD.   

Актуальность  тематики  данного  исследования  обусловлена 

тем,  что AutoCAD является  самой  популярной  средой  автомати-

зированного  проектирования,  избранной  многими  разработчика-

ми в качестве базовой графической платформы для создания ма-

шиностроительных, архитектурных, строительных, геодезических 

программ и систем инженерного анализа. В архитектуре и строи-

тельстве  используется  для  проектирования  масштабных  строи-

тельных  объектов  (жилых  домов,  торговых  и  бизнес  центров, 

ландшафтных  зон).  Знание  основ  трехмерного  моделирования 

позволит будущим специалистам технических профилей разраба-

тывать  модели  объекта  проектирования  в  двумерном  и  трехмер-

ном  пространствах.  Вооружение  методами  получения  реалисти-

ческих изображений трехмерных объектов представляет научный 

теоретико-практический интерес и обусловливает значимость ра-

боты. 

Структура  работы  отличается  лаконичностью,  последова-

тельным расположением материала исследования: состоит из вве-

дения, основной части и заключения. 

В  работе  рассматриваются  история  создания AutoCAD-а, 

преимущества  трехмерного  моделирования,  на  основе  которого 

возможно  анализировать,  вычислять  свойства  моделей,  их  центр 

тяжести, массу, площадь поверхности, моменты инерции и т. д., а 

Ре

по

зи

то

ри

й К

ар

ГУ