§ 92. Молекулалардыц массасы жэне мөлшерлері

да бірдей болатындығын оңай түсінуге болады. Дәл осы 
тәрізді, массаларының қатынасы молекулалық салмақ- 
тарының қатынасындай болатын шамада алынғаи химия- 
лык, күрделі екі заттың да молекулалар саны бірдей бо­
лады. Элементтің, килограмм есебімен алынған масса- 
сының сан жағынан алғанда оның атомдық салмағына 
тең мөлшері к и л о г р а м м а т о м деп аталады. Бе- 
рілген заттыи, килограмм есебімен алынган массасынын 
сан жагынан алғанда оныц молекулалық салмағына тен 
болатын мөлшері к и л о г р а м м м о л е к у л а немесе 
қысқаша к и л о м о л ь деп аталады 
(кмоль
болып бел- 
гіленеді).
СГС системасында килограмм-атомның орнына г р а м м - а т о м
ды (берілген элементтің 
А
грамы), 
ал
килограмм-молекуланың ор­
нына г р а м м м о л е к у л а н ы немесе м о л ь д і (берілген заттың 
М граммы) паидаланады.
Килограмм-молекуланың р массасы сан жағынан 
А\
молекулалық салмаққа тең болады. Осы себептен де р-ді 
кейде молекулалық салмақ деп атайды. Алайда, 
М
де- 
геніміз өлшеусіз шама болғанда р киломольдің массасы 
(М-нің өлшемі) 
кг/моль
болатындығын ескерген жөн. 
Сонда атомдарды бір атомды молекулалар деп қарас- 
тыра отырып, килограмм-атомды килограмм-молекула 
деп алуга болатындығы сөзсіз, бұл кезде р, және 
А
ша- 
маларының сан мәндсрі бірдей болады.
Килограмм-молекулалардың массаларының қатына- 
сы сәйкес молекулалық салмақтардың қатынасындай 
болатындықтан, барлық заттардың киломольдсріидегі 
молекулалар саны бірдей және
^ 
М т
бір
болады, сан жагынан бұл 1//лбіР -ге тец. 
N \
саны А в о
г а д р о с а н ы деп аталады. Тәжірибедеи
N
а
=6,023- 102G 
кмоль~х
екепдігі табылган.
СГС — снстемасында Авогадро саны деп таттыц грамм — моле- 
куласындагы молекулалар саиын атапды. Олаіі болса, бул пкмемада
N
д = 6 , 0 2 3 - Ю 23 
м о л ь - '
Авогадро саны арқылы meір массаны анықтауга бо­
лады. Шынында да, 
т б
іР сан жагынан 
\ / N \
ягни 
1/6,023-1026= 1,66-10-27 
кг-
ға тең. Сөйтіп,
304

кез келген атомның массасы 1,66 10-27 
А кг,
кез келген молекуланың массасы 1,66 * 10-27 
М кг
бо- 
лады.
Енді молекулалардың өлшемдеріне баға берелік. 
Сұйықтардың молекулалары бір-біріне өте жақын, ты- 
ғыз орналасады деп ұйғару өзінен-өзі түсінікті. Сондық- 
тан, бір молекула көлемінің жуықталған бағасын алу 
үшін, қандай да бір сұйықтың, мәселен судың, киломо- 
лінің көлемін бір киломольдегі молекулалар санына бө- 
ліп табуымызға болады. Су киломолі (яғни 18 
кг
) 
0,018 
м3
көлемді алады. Демек, жеке молекуланың үле- 
сіне
= 30-10-зо 
м, ш
шамасына тең көлем келеді екен. Осыдан су молекула- 
тарының сызықтық мөлшерлері жуықтап алғанда мына- 
ған тең:
і/зо-іо-30 ~ 3 ю -10^=зл.
Басқа заттардың молскулаларының да мөлшерлері 
сол реттегі бірнеше ангстрем шамасында болады.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: