И. И. Жумагулов, А. А. Бегалина

жүктеу 1,36 Mb.

Pdf просмотр

бет	142/222
Дата	16.01.2022
өлшемі	1,36 Mb.
	#32946

1 ... 138 139 140 141 142 143 144 145 ... 222

аг негиздери

Сүрі  жерден  кейінгі  екінші  дақыл.
Топырақты  кҥзде  ӛңдеу
қажеттілігі  туындаса,  оны  топырақтың  ӛңдеу  қабатының  механикалық
қҧрамына,  оның  қасиеттеріне,  тығыздығына,  ӛңдеу  кезіндегі
ылғалдылығына  және  аңыз  бедерін  ескеріп,  ӛңдеу  тереңдігін  ӛзгертіп
жҥргізеді.  Кҥздегі  негізгі  ӛңдеуді  КПШ-9,  КПШ-5,  КТС-10-01
культиваторларымен жҥргізеді. Сҥдігерді ертерек, тамыз айында кӛтеру
ӛзінің агротехникалық маңызы бойынша кӛптеген аймақтарда сҥрі жерге
жақындайды.  Ерте  сҥдігерде,  кеш  кӛтерген  сҥдігермен  салыстырғанда,
ылғал және азот кӛбірек жиналады.
Кәдімгі  қара  топырақтар  жырту  қабаты  борпылдақтылығымен
және  қарашіріндісі  мен  қҧмның  ірі  тҥйіршіктерінің  кӛптігінің  есебінен
жоғары  су  ӛткізгіштігімен  ерекшеленеді.  Сондықтан  бҧларда
жазықтілгіштермен 10-14 см тереңдікке ӛңдеу және қҧрғақ кҥзде сҥдігер
кӛтеруді қолданбау тиімді.
Кҥңгірт  қара  қоңыр  топырақтарды  кҥзде  ӛңдегенде  тӛменгі
қабаттардың тығыздығын және ӛңдеу кезіндегі олардың ылғалдылығын
ескеріп  ӛңдеу  жҥйесін  ӛзгертіп  отыру  тиімдірек.  Механикалық  қҧрамы
орташа  саздақ  топырақтарды  кҥзде  12-14  см  тереңдікке  ӛңдеу
экономикалық тҧрғыдан ӛзін-ӛзі ақтайды.
Қорҥнемдегіш жағдайда қарды жинаудың және тоқтатудың негзігі
тәсілі – егін жинаған кезде салыстырмалы тҥрде биік пая қалдыру. Егер
пая  аласа  болса,  қысқы  жауын-шашынды  жинау  ҥшін  аспалы  кең
алымды  СВШ-10,  СВШ-7  қар  ысырғыштарды  және  тіркемелі  СВУ-2,6
қар  ысырғыш-жалжасағышты  қолданады.  Қар  жалдарын  қардың
қалыңдығы  12-15  см  және  қабыршағы  (мҧздағы)  5  см  кем  болмағанда
жасау  ҧсынылады.  Жалдардың  арасы  тӛбесінен  ӛлшегенде  –  4-5  м,
бағыты – негізгі жел бағытына кӛлденең.
Ерте  кӛктемгі  ӛңдеуді  тек  топырақ  кесегі  қомақты  сҥдігерде,
жазықтілгіштермен дайындалған сҥрі  жерде жҥргізеді.
Қарасҧлы  басқан  танаптарда  мҥмкіндік  туындасымен  қарасҧлыға
қарсы топырақтық гербицидтерді (авадекс БВ, триаллат) енгізу қажет.

Ӛнімге  айтарлықтай  деңгейде,  аңызды    тҧқым  себер  алдындағы
ӛңдеуді  уақытында  және  дҧрыс  жҥргізудің  әсері  айтарлықтай.  Бҧл
механикалық
ӛңдеуді
гербицидпен
ӛңдеумен
алмастыру,

105

арамшӛптермен ғана кҥресіп қоймай, топырақтағы ылғалды сақтауға да
мҥмкіндік  береді.  Гербицидпен  ӛңдеуді  қолдану  (36%  раундаптың  с.к.,
1,8-2,0  л/га),  әсіресе  бидайды  кешірек  сепкенде  тиімді.  Мҧндайда
раундапты бидай себерден 7-8 кҥн бҧрын енгізеді.

Тыңайтқыш  қолдану.
Тыңайтқыштарды  бидайдың  ӛсірілетін
аймағында мҥмкін ӛнімін ескеріп қолдану керек, яғни бағдарламаланған
ӛнімді, топырақтағы қоректік заттардың деңгейін, бидайдың топырақтан
және  енгізілген  тыңайтқыш  тҥрінен  қанша  элемент  мӛлшерін  сіңіру
коэффициентін,  бидай  тҧқымын  себер  алдында  топырақтағы  ылғал
мӛлшерін
ескеріп
тыңайтқышты
енгізу.
Қоректену
жағдайы
ӛсімдіктердің, оның ішінде бидайдың да, ӛсіп-дамуына, соңында ӛнімнің
кӛлеміне  және  сапасына  шешуші  әсер  етеді.  Жаздық  бидай  10  ц  бидай
қалыптастыру ҥшін орташа есеппен 35-45 кг азот, 9-12 кг фосфор және
17-27 кг калий сіңіреді. Фосфорлы-калийлі тыңайтқыштарды топырақты
негізгі  ӛңдегенде  (сҥрі  жер,  сҥдігер)  енгізеді  және  кейде  кӛктемгі
ӛңдеуде. Сҥрі жерге 90 кг ә.е.з. (5 танапты ауыспалы егісте) және 120 кг
дейін  ә.е.з.  (6-7  танапты  ауыспалы  егісте)  фосфорлы  тыңайтқыш
енгізіледі.

Бидайды сҥрі танабына себумен бірге (негізгі ӛңдегенде фосфорлы
тыңайтқыш  енгізілмегенде)  және  ауыспалы  егістерде  дәнді-отамалы
дақылдардан
кейін,
ылғалы
молырақ
аудандарда
кешенді
тыңайтқыштардың  (аммофос,  диамофос  т.б.)  қҧрамындағы  фосфорға
есептеп 10-12 кг ә.е.з. мӛлшерінде енгізеді.

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 138 139 140 141 142 143 144 145 ... 222