Әртҥрлі  топырақтардың  қҧнарлылығы  және  оларды  ҥдете

43 
 
қоректік  режиміндегі,  физикалық-химиялық  және  агрофизикалық 
кӛрсеткіштеріндегі  (сіңімді  азот,  фосфор,  калийдің  болуында, 
қарашірінділену  деңгейіне,  топырақ  ерітіндісінің  реакциясына, 
топырақтың  қҧрылымдылығына,  т.т.)  айырмашылықтарға  байланысты. 
Осыдан келіп бҧл топырақтардың шектік (генетикалық) ерекшеліктерін 
анықтайды. 
Орманды аймақтың кҥлгінді және шымды кҥлгінді топырақтардың 
қҧнарлылығының  тӛмендігі  топырақ  тҥзілудің  кҥлгінді  ҥдерісінің 
әсеріне  байланысты.  Нақ  сол  ӛсімдік  ҥшін  уытты  жылжымалы 
алюминий  тҥрлері  бар  негіздерге  қанықпаған,  әлсіз  қарашірінділенген, 
агрофизикалық  қасиеттері  нашар  және  қоректік  заттары  аз  қышқыл 
топырақтарды қалыптастырады.  
Орманды-дала 
мен 
даланың 
түртекті
 
және 
кәдімгі 
қаратопырақтары 
ең  жоғары  қҧнарлылыққа  ие:  қарашірінділенуі 
жақсы,  ортаның  реакциясы  бейтарапқа  жуық,  кальциймен  қаныққан, 
буферлігі  (қарсыласуы)  жоғары,  дәнді-тҥйіршікті  қҧрылымды  және 
агрофизикалық  қасиеттері  қолайлы,  қоректік  заттардың  мол  қоры  – 
осының  бәрі  қара  топырақ  тҥзілетін  қара  топырақтық  (шымдық) 
ҥдерістің нәтижесі.  
Орманның сҧр топырақтары және орманды даланың кҥлгінденген 
қара топырақтары ӛздерінің дамуына,  негізгі топырақтың сипаттарына 
қарай қара топырақтар мен шымды-кҥлгінді топырақтардың аралығында 
орналасқан. 
Қҧрғақ  даланың  қызыл  қоңыр,  шӛлейттің  қоңыр  топырақтары 
сортаңдануына  және  сорлануына,  қарашіріндінің  аздығына,  топырақ 
ерітіндісінің сілтілі болуына, сіңіргіштігінің тӛмендеуіне және басқа да 
агрономиялық қасиеттерінің қолайсыздығына байланысты қҧнарлылығы 
шамалы  болады.  Бҧл  топырақ  тҥзілудің  жеткіліксіз  және  тҧрақсыз 
ылғалдылықта,  жоғары  температурада  және  тҧзды  жағдайда  жҥрумен 
тҥсіндіріледі. 
Адам 
топырақтың 
табиғи 
қҧнарлылығын 
оларды 
ауылшаруашылық  ӛндірісінде  пайдалану  барысында  тыңайтқыштарды 
енгізіп,  топырақты  ӛңдеп,  мелиоранттарды  (әктас,  ғаныш  және  т.т.) 
қолданып,  суландырып,  қҧрғатып  ӛзгерте  алады.  Су-ауа  және  қоректік 
режимдерін,  агрофизикалық,  агрохимиялық  қасиеттерін,  биологиялық 
белсенділіктерін  және  т.т.  жақсартумен  топырақ  қҧнарлылығын  елеулі 
арттыруға болады.  

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: