И. И. Жумагулов, А. А. Бегалина

Ботаникалық сипаттамасы, биологиялық ерекшеліктері мен

жүктеу 1,36 Mb.

Pdf просмотр

бет	156/222
Дата	16.01.2022
өлшемі	1,36 Mb.
	#32946

1 ... 152 153 154 155 156 157 158 159 ... 222

аг негиздери

Ботаникалық  сипаттамасы,  биологиялық  ерекшеліктері  мен
сҧрыптары.
Ботаникалық  сипаттамасы.
  Тары  400  тҥрді  біріктіретін
Panicum туыстығына жатады. Барынша кең тараған тҥрі – кәдімгі тары.
Қазақстанда  ӛсіруге  рҧқсат  етілген  сҧрыптар:  Шортандинское  7,
Саратовское 3, Саратовское 6.
Биологиялық  ерекшеліктері.
  Тары  жаздық  тҥрде  ғана  ӛсіріледі.
Тары  сҧрыптары  ӛсінді  кезеңінің  ҧзақтығына  қарай  кӛптҥрлілігімен
ажыратылады:  50-70  тәулікте  пісетін  ерте  сҧрыптарымен  қатар,  кеш  –
100-120  тәлікте  пісетін  сҧрыптары  да  бар.  Қазақстанда  ӛсірілетін
сҧрыптардың ӛсінді кезеңінің ҧзақтығы 75-85 тәулік.
Тарының ӛсу-даму кезеңі басқа дәнді-дақылдардікіне ҧқсас.
Тары  тҧқымы  айқын  байқалатын  егін  жинағаннан  кейінгі  пісіп
жетілу кезеңімен, 20 жылға дейін ӛнгіштік қабілетін сақтайтындығымен
және  ӛз  массасының  25-34  %  ылғалды  сіңіргеннен  кейін  ӛне
алатындығымен ерекшеленеді. Тары ӛсімдігі алғашқы уақытта ӛте баяу
ӛседі,  ал  бҧл  оны  арамшӛптерге  ӛте  сезімтал  етеді.  Тарының  тҥптенуі
мен  тҥйін  тамырларының  ӛсуі  ылғал  жеткіліксіздігі  мен  топырақтың
нашар  жылынуынан  баяу  жҥреді.  Топырақ  температурасы  6-10
о
С
тамыршалардың  ӛсуі  кідіреді,  18
о
С  дейін  жылынғанды  тҥптенуі  және
тҥйін тамырларының ӛсуі мен бҧтақтануы кҥшейе тҥседі.

121

Тары  ӛздігінен  тозаңданатын  ӛсімдік.  Тарының  маңызды
биологиялық  ерекшеліктеріне  оның  жоғары  ӛнімділігі  жатады.  Жақсы
дамыған  шашақбас  жалпы  массасы  8-10  г  болатын  600-1200  дән
қалыптастырады,  салыстыру  ҥшін  –  жақсы бидай  масағы массасы    1,0-
1,5 г болатын 25-30 дән тҥзеді.
Тары  ӛсу  жағдайларын  жақсартуға  ӛте  жоғары  талап  қояды.  Ол
жылусҥйгіш  ӛсімдік.  Оның  тҧқымдары  5-10
о
С  жылылықта  ақырындап
ӛне  бастайды,  ал  15-20
о
С-да  шапшаң  кӛктейді  (3-4  тәулікте).  Ӛсінді
кезеңінің басындағы температура тапшылығы тарының баяу ӛсуін одан
сайын  тежейді,  ал  ҧзақ  мерзімді  орташа  температура  6-10
о
С  және
бҧлыңғыр  ауа  райы  фотосинтездің  әлсіреуіне  және  егін  кӛгінің  опат
болуына  жетелейді.  Температураның  тӛмендеуі  шашақтану  және  пісу
кезеңдерін ҧзартып жібереді. Тары бозқырауды нашар кӛтереді, алғашқы
1-2
жапырақ
кезеңінде
тӛзімдірек
болғанымен
-2
о
С-3
о
С-да
жарақаттанады  және  -3,5-4
о
С-да  опат  болады;  3-жапырақ  кезеңінде
ӛсімдіктері  тіпті  -1,5
о
С-да  жарақаттанады,  гҥлдену  кезеңінде  –  1-2
о
С
бозқырауға  сезімтал;  пісу  кезеңіндегі  егістік  ондай  бозқырауда  сирек
жарақаттанады.
Тары  –  негізінен  ыстық  және  қҧрғақшылықты  климат  ӛсімдігі.
Оның  ӛнуіне  тҧқым  массасының  25  %-дай  ылғал  жеткілікті,
транспирациялық  коэффициенті  –  200-250  немесе  бидай  мен
қарақҧмыққа  қарағанда  1,5-2  есе  тӛмен.  Ылғалды  барынша  кӛп
қажетсінуі оның шашақтану кезеңіне сәйкес келеді.
Топыраққа тары жоғары талап қоймайды, ол әртҥрлі топырақтарда
ӛсе  алады.  Дәнді  астық  дақылдарының  ішінде  тары  қышқыл  ортаға
барынша тӛзімді, алайда оған бейтарап, немесе әлсіз сілтілі орта (рН 6,5-
7,5) қолайлы.

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 152 153 154 155 156 157 158 159 ... 222