И. И. Жумагулов, А. А. Бегалина

жүктеу 1,36 Mb.

Pdf просмотр

бет	171/222
Дата	16.01.2022
өлшемі	1,36 Mb.
	#32946

1 ... 167 168 169 170 171 172 173 174 ... 222

аг негиздери

Ӛсіру  технологиясы.
Асбҧршақка  жақсы  алғы  дақылдар  -
ӛздерінен  кейін  топырақты  арамшӛптерден  таза  және  жеткілікті
мӛлшерде қоректік заттар мен ылғал қалдыратын дақылдар. Оларға сҥрі
жерден  кейінгі жаздықтар  және жақсы  тыңайтылған отамалы дақылдар
(картоп,  тамыржемістілер,  жҥгері  ж.б.)  жатады.  Қайталама  егістіктер
асбҧршақ  ҥшін  қолайсыз,  ӛйткені  аурулармен  (фузариоз)  залалданады
және  зиянкестермен  (бізтҧмсықтар,  жемірқҧрттар)  жарақаттанады,
топырақта  жҧмыр  тоғышар  қҧрттар  (нематодалар)  тез  кӛбейеді.
Асбҧршақты жаздық дәнді астық дақылдардан кейін себуге де болады.
Асбҧршақтың  ӛзі  басқа  дақылдар  ҥшін  жақсы  алғы  дақыл  болып
табылады.
Асбҧршақтың  ерте  пісетін  сҧрыптарын  екпе  сҥрі  жерлерге  себеді
және мҧнда олар жаздық дақылдарға жақсы алғы дақыл.
Асбҧршақ  тҧқымдарының  әрбір  центнері  тиісті  мӛлшердегі
сабанымен топырақтан 6,0-6,5 кг азот, 1,6-1,8 кг фосфор және 2,0-2,5 кг
калий  шығындайды.  Оның  қоректік  заттарға  барынша  кӛп  қажетсінуі
бҥрленуден  гҥлденудің  соңына  дейін.  Фосфорлы  және  калийлі
тыңайтқыштарды кҥзде, топырақты негізгі ӛңдегенде енгізген жӛн. Олар
ӛсімдіктердің  дамуын  жақсартады  және  бактериялардың  азот  байлау
қызметін кҥшейтеді.
Нақты  жағдайларға  байланысты  асбҧршаққа  50-60  кг  Р
2
0
5
  және
40-50 кг/га К
2
0 енгізіледі.
Қоректік  заттарға  тапшы  топырақтарда  және  қолайсыз  ӛсіру
жағдайларында асбҧршаққа себу алдында шамалы мӛлшерде (30-45 кг/га
ә.е.з.) азотты тыңайтқыш енгізу қажет.
Топырақты  ӛңдеу.

Асбҧршақты  дәнді  астық  дақылдарынан  кейін
орналастырғанда  алғы  дақылды  жинап  алысымен  топырақты  22-25  см
тереңдікке ӛңдейді.
Асбҧршақты  себу  алдында  топырақты  сҥйретпе-тегістегішпен
тегістейді және нығыздағыштармен тығыздайды. Бҧл асбҧршақ тҧқымьн
топыраққа  біркелкі  және  белгіленген  тереңдікке  сіңіруге  мҥмкіндік
береді  және  егін  жинауды,  әсіресе  жапырылған  асбҧршақты  механизм
кҥшімен жинауды жеңілдетеді.
Себу  ҥшін  ірі,  біркелкі  және  дәріленген  тҧқымдарды  пайдалану
қажет.  Нақ  себудің  алдында  тҧқымға  нитрагин  жҧқтырады  және
микротыңайтқыштармен
ӛңдейді.
Жемірқҧртпен

залалданған
тҧқымдарды  аластатады.  Солтҥстік  және  Орталық  Қазақстан
шаруашылықтары ҥшін оның оңтайлы себу мерзімі мамырдың екінші он
кҥндігінің соңы - ҥшінші он кҥндігінің басы (15-25 мамыр).
Асбҧршақты кӛбінесе тар және жай қатарлы тәсілмен себеді, бірақ
тар қатарлы тәсіл тиімдірек.
Қазақстанның  барлық  аймақтарында  жай  қатарлы  тәсілмен  қара-
қоңыр  және  оңтҥстік  қара  топырақтарында  0,7-1,0  млн/га,  ал  кәдімгі
қара  топырақтарда  0,8-1,2  млн/ға  ӛнгіш  тҧқым  себіледі.  Асбҧршақ

133

егістігін  тырмалау  қажеттігі  туындағанда  тҧқымның  себу  мӛлшерін  1,4
млн/га  ӛнгіш  тҧқымға  дейін  арттыруға  болады.  Ол  топырақ  және
метеорологиялық  жағдайларға  қарай:  қара  топырақты  аймақтарда
тҧқымды  6-8  см  сіңіреді,  қҧрғақшылықты  аудандарда  –  8-9  см.  Егер
кӛктем  салқын  және  ылғалды  болса,  сіңіру  тереңдігін  5-7  см  дейін
азайтады,  ал  солтҥсік  аудандардың  ауыр  топырақтарында  -  4-5  см-ге
дейін.
Кҥтіп-баптауды  себуден  кейін  бірден  тығыздаудан  бастайды.
Топырақ  жағдайларына  байланысты  егістікті  кӛктегенге  дейін  және
кӛктегеннен  кейін  тырмалау  қажеттігі  туындауы  мҥмкін.  Кӛктегенге
дейін
тырмалау
топырақ
қабыршақтары
тҥзілгенде
немесе
арамшӛптердің  айтарлықтай  мӛлшерде  ӛскіндері  пайда  болса
жҥргізіледі.  Асбҧршақ  жақсы  тамырланғанда  (3-4  жапырақ  пайда
болғанда  және  олардың  биіктігі  4-5  см-ге  жеткенде)  кҥннің  екінші
жартысында  тырмалау  қайталанады.  Бҧл  уақытта  ӛсімдіктерде  тургор
әлсіз болады да, олар онша сынғыш болмайды.

Асбҧршақ  егістігі  арамшӛптермен  қатты  ластанғанда  гербицидтер
қолданылады: кӛктегенге дейін топыраққа прометрин (дәрмек бойынша
3-5  кг/га)  бҥркіледі,  ал  кӛктегеннен  кейін  асбҧршақтың  ҥшінші
жапырағы  пайда  болғанда  2М  -  4ХМ  гербицидімен  егістік  бҥркіледі
(дәрмек  бойынша  2,5-2,8  кг/га).  Шіркейлер  кӛбейіп  кеткенде  асбҧршақ
егістігі 40 % фосфамид дәрмегімен - 0,5-1,0 кг/га ӛңделеді.
Асбҧршақ  жемірқҧрттары  мен  басқа  зиянкестерге  қарсы  егістік,
асбҧршақтың  жаппай  гҥлдеуінің  басында  және  бірінші  ӛңдеуден  8-10
тәуліктен  соң  30  %-ды  метафоспен  (дәрмек  бойынша  0,35-0,7  кг/га)
бҥркіледі.

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 167 168 169 170 171 172 173 174 ... 222