И. А. Зимняя педагогикалық психология екінші, толықтырылған, түзетілген және қайта өңделген басылым

Педагог іс-әрекетінің мотивациялық-қажеттіліктер саласы А.Б. Орлов бойынша оның центрациясы терминдерінде түсінік беріле алады. Гуманистік психологияда центрация «ерекше түрде құрылған, эмпатияға, басқа адамды бағалаусыз қабылдауға және уайымдаулар мен мінез-құлықтың сайма-сайлығына негізделген, мұғалім мен оқушының өзара әрекеттесуі ретінде түсініледі. Центрация бір мезгілде мұғалім мен оқушының тұлғалық өсулерінің нәтижесі ретінде де, олардың қарым-қатынасының, шығармашылықтарының дамуының, олардың тұтастай субъективті (тұлғалық) өсулерінің нәтижесі ретінде де түсіндіріледі» [153, 142 б.]. А.Б. Орлов бойынша, мұғалімнің тұлғалық центрациясы педагог іс-әрекетінің «интегралды және жүйеқұраушы» сипаттамасы болып табылады. Бұл жерде мұғалім центрациясының сипаты осы іс-әрекеттің барлық көптүрлілігін анықтайды: стиль, қатынас, әлеуметтік перцепция және т.б.

• 
  өзімшілдік (өз «Менінің» мүддесіне центрация);
  
• 
  бюрократтық (әкімшілік, бастықтардың мүдделеріне центра-ция);
  
• 
  қақтығыстық (әріптестерінің мүддесіне центрация);
  
• 
  беделдік (оқушылар ата-аналарының сұраныстарына, мүдделе-ріне центрация);
  
• 
  танымдық (оқыту мен тәрбиелеу құралдарының талаптарына центрация);
  
• 
  қамқорлық (оқушылардың қызығушылығына (қажеттеліктері-не) центрация);
  
• 
  гуманистік (мұғалімнің өз мәнінің мүдделеріне (көрінулеріне) және басқа адамдар мәнінің (басқарушының, әріптестерінің, ата-аналардың, оқушылардың) мүдделеріне центрация) [153, 143 б.].
  

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар

1. 
   Педагогикалық іс-әрекет пәні (заты) іс-әрекеттің кез-келген басқа түрінің пәнінен айырмашылығы неде?
   
2. 
   Педагогикалық іс-әрекеттің ішкі және сыртқы түрткілерінің құрылымына не жатады?
   
3. 
   Билік түрткісінің педагогикалық іс-әрекет мотивациясының құрылымына кіруін немен түсіндіруге болады?
   
4. 
   А.Б. Орлов бөлген мұғалімнің жеті центрациясының қайсысы оқушыларға (студенттерге) неғұрлым келеңсіз әсер етуі мүмкін?