Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 55/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) насихаттайды. Мақаладағы ғылыми- зерттеушілік көзқарас «бізде әдебиет  бар ма, бар болса ол қандай?» деген  сұрақтар төңірегінде ой қозғауды  мақсат тұтқан. «Тіл-әдебиет бір мил- ләттің жаны һәм рухы. Әдебиеті  болмаған милләт – тілі шықпаған жас  бала. Тіл-әдебиет дүниедегі барлық  бақыт-сығадаттың, ғылым-өнердің,  дін уа мәдениеттің асылы», – деген  секілді пікір білдіруі ұлт әдебиеті  тарихын тануға деген таным-біліктің  өсе түскенінің бір айғағы. Жоғарғыдағы сұрақтарға нақты  жауап беруге деген ғылыми ізденіс  Ә. Бөкейхановтың «Мұсылман сиезі»  атты мақаласынан анық байқа ла ды.  Автор мұсылман сиезінің заңын- дағы мекемелерде қағаз татарша  жа зылсын деген шешімге үзілді-ке- сілді қарсы шығып: «Біздің тілді қа- зақ жерін араламаған мұсылман ба- уырларымыз қайдан білсін, біздің  кітап жазып, газет, журнал шығара  бастағанымызға осы 3-4 жыл ғана  арасында. Анық түрік затты халық  тілі біздің қазақта», – деп Абай, Шә- кәрім, Ахмет, Міржақып, Мағжан,  т.б., барлығы 18 өлеңді мысалға  келтіріп – «Осылардай ақыны бар,  бір жерде тізе қосып отырған 5 мил- лион қазақтың тілі қалайша жоқ  болады. Ғұмыр жүзінде біздің қазақ  тілі өз бәйгесін алар: Абай, Ахмет,  Міржақып, Шәкәрім, «Тарғыннан»  һәм өзгелерден бұл көрініп тұр ғой», –  деп жазады [17]. Мақалада ақындар  мен оның өлеңдері қазақ тілінің бар  екенін дәлелдеу мақсатында алын- ғанымен, ғасыр басындағы ақын дар- ды таныстырып өтудегі танымдық  сипатымен құнды екені айтпаса да  түсінікті. Қазақ баспасөзі бетіндегі бұлар  тәріздес және тікелей әдебиет мә- селесіне арналған сыни мақалалар  ұлт әдебиетін тануға деген ұмты- лыстың ілгерілей түскенін дәлел- дейді. Әдеби-тарихи бағыттағы ғы - лыми-зерттеушілік ой-пікір ғы лы- ми-теориялық түсініктер мен ұғым - дарды меңгеруді қолға алып, әде - биет тарихын ғылыми тұрғыда  те к серу мезгілі туғанын анықтап  бер ді. Осының дәлелі ретінде қа- зақ әдебиеттану ғылымы өзінің туу  дәуірінде шешіп алуға тиісті жоға- рыда айтылған проблемалық сұрақ- тарға нақты жауап беруге ұмтыл ды. Бұл тұрғыдан келгенде ғасыр  ба сындағы әдеби-тарихи ой-пікір- дің назары ең алдымен ұлы Абай  шығармашылығына түсіп, әдебиет  тарихын зерттеу жолындағы қада- мын сол төңіректен бастауы заңды  еді. Өйткені, оған Абай даңқының  халық арасына кең тарауы бір әсер  етсе, екіншіден, әдебиет сыны қа- зақ әдебиетіне ұлы ақын салған  жолды молынан насихаттап, сол  кездегі жазба әдебиеттің басты ба- ғыт-бағдары Абай салған жол мен  өркендеп бара жатқан еді. Сон- дықтан Абайтану ғылымының бас- Ре по зи то ри й Ка рГ У 71 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз