Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 164/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) басталған әлеуметтік сарын Махам- бет поэзиясында күрескерлік мән- ге ауысты, одан кейін Шортанбай,  Мұраттарда діншілдік, зарлана кү- ңі ренумен  толығып,  Ыбырайда  ағар тушылық оқу-өнерге шақыру  сипа тын қабылдағанын Абайға де- йінгі қазақ поэзиясының өсу жолы  ретінде көрсетеді. Жиырмасын шы  жылдардағы әр түрлі мақалаларда  айтылып қана жүрген осы ақындар  шығармашылығына оқулық көле- мінде алғашқы талдау жасауы, қолда  бар деректердің сол кездегі ғылыми- зерттеушілік ой-пікір тұрғысынан  жүйеленуі, қорытылуы қазақ әдебиеті  тарихын ғылымдық негізде зерт- теуге алғашқы соқпақты салғанын  көрсетеді. М. Әуезов оны осы еңбектің со- ңында «Бүгінгі мақсат – қазақ ел  әдебиеті жұрнақтарын сыртқы түр  мен мағынасына қарап әр түрінің  орнын көрсету. Бұл кітаптың түп  мақсаты сол болған соң, бір дәуірде  бір түрлі өлең айтқан ақынның бә- рін сынаудың орнына солардың  ішінен мысал боларлық бірнешеуін  алып, осылардың мысалын тексе- румен әдебиет тарихының желісін  тартып алмақшымыз. Әр жерде ша- шылып қалған ескіге қарап, әдебиет  тарихының ұзын жолынан қалған  сүрлеуді тауып алуды талап етіп отыр- мыз», – дей келіп, «Қазақ әдебиетінің  тарихы зар заман дәуірінен соң  Абайға келіп тіреледі. Енді Абайға  көшеміз», – деп қорытады. Әрине,  қазақ әдебиеттану ғылымының өріс- теп дамыған қазіргі кезеңнің та- лап-тілегімен қарайтын болсақ, оқу- лықтағы «бірыңғай ағым» теориясы  мен «тұрпайы социологизм» теория- ларына сай көзқарастағы пікірлерін  сол дәуірдегі тек бізде ғана емес,  бүкіл кеңес әдебиеттану ғылымында  орын алған осы концепциялардың  ықпалы деп түсінген дұрыс. Сол  кездегі «ұлтшыл-алашордашыларға»  қарсы күрестің бір шеті М. Әуезовке  де тиіп, шығармалары сыңаржақ  солақай сыншылдыққа ұшырап жат- қанын ескерсек, оқулықтың бүкіл ти- ражының баспадан шықпай жатып  жиналып алынып, таралмай қалуына  таңдануға болмайды. Идеялық ны- санасы қате деп танылып, мектеп- тер мен жоғары оқу орындарында  практикалық арнасын таба алмауына  заман, дәуір ағымы кінәлі еді. Оқулық  кеңес дәуіріндегі ой-көзқарасқа сай:  «М. Әуезовтің 1927 жылы шыққан  «Әдебиет тарихы» атты кітабы  маркстік методология тұрғысынан  қарағанда «бірыңғай ағым» теориясы- на ойысатын елеулі қате-кемшіліктері  бар еңбек болатын. Алайда бұл еңбек  қазақ әдебиеті тарихын зерттеу тала- бымен құнды», – деп бағаланды [17,  110]. Халық ауыз әдебиетінің кейбір  үлгілерін, Бұқар, Шортанбай, Мұрат,  Ыбырай Алтынсарин өлеңдерін тал- дау барысында ұшқары айтылған ой- пікірлер М. Әуезовтің кейінгі жыл- Ре по зи то ри й Ка рГ У 182 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз