«Ғылым» кәсіби стандарты Жалпы ережелер

1 

 

ЖОБА 

 

 

«Ғылым» кәсіби стандарты 

1.  Жалпы ережелер 

 

1. «Ғылым» кәсіби стандарты  білім беру бағдарламаларын оның ішінде,  

әзірлеуге,  ғылыми-зерттеу    ұйымдарының  персоналдарын  оқытуға  және  

сертификаттауға  арналған.  

2.  Осы  кәсіби  стандартта  мынадай  терминдер  мен  анықтамалар 

қолданылады: 

2.1  Жоғары  білім  –  1)  білім,  жалпы  орта  білім  немесе  техникалық  және 

кәсіптік, немесе орта білімнен  кейінгі азаматтың алған білімі; 2)  жоғары оқу 

орнын  бітіргені туралы дипломмен  формальді расталған   жалпы орта білім 

базасында  техникалық    және  кәсіптік  орта  білімнен  кейінгі  білім  беру 

мамандығы бойынша біліктілік деңгейі. 

2.2  Ғылым  докторы,  ғылым  кандидаты-  ізденушілердің  диссертация 

қорғауы негізінде ізденушілерге берілген ғылыми дәреже. 

2.3  Философия  докторы  (PhD),  бейіні  бойынша  доктор  –тиісті 

мамандықтар 

бойынша 

докторантураның 

кәсіптік 

білім 

беру 

бағдарламаларын меңгерген және диссертация қорғаған  адамдарға берілетін 

ғылыми дәреже. 

2.4  Инженерлік-техникалық  қызметкер–  ғылыми  ұйымда  немесе  жоғары 

оқу орнында жұмыс істейтін, орта кәсіптік немесе жоғары білімі бар, ғылыми 

не  (немесе)  ғылыми  техникалық  қызмет  нәтижелерін  алуға  және  оны  іске 

асыруға жәрдемдесетін  жеке тұлға. 

2.5 Зияткерлік жекеменшік – азаматтың немесе заңды тұлғаның ғылыми-

зерттеу  тәжірибелік-конструкторлық  және  технологиялық  жұмыстардың 

нәтижесінде  алынған  зияткерлік    шығармашылық  қызметі  нәтижелері 

көрсетілетін азаматтық айналымға қатысушыларды тауарларды, жұмыстарды 

немесе   қызметтерді дараландыру құралдарына айрықша құқығы;  

2.6  Біліктілік  деңгейі  –  еңбек  қызметінің  стандарттан  басқа  болуы, 

жауапкершілігі  мен  дербестігі  бойынша  сараланатын  қызметкерлер 

құзыреттілігіне қатысты талаптар жиынтығы. 

2.7  Біліктілік  –  қызметкердің  белгілі  бір  қызмет  түрі  шеңберінде  еңбек 

міндеттерін сапалы орындауға дайын болуы.. 

2.8 Ғылыми-зерттеу жұмысы - бар білімді кеңейту және жаңа білімді алу, 

ғылыми болжамдарды тексеру, табиғат пен қоғам дамуының заңдылықтарын 

белгілеу,  жобалардың  ғылыми  жинақтау  негіздеу    мақсатындағы  ғылыми 

ізденістермен, зерттеулер жүргізумен, эксперименттер жасаумен байланысты 

жұмыс.  

2.9  Ғылыми  қызметкер  –  ғылыми  ұйымда,  жоғары  оқу  орнында  немесе 

ұйымның  ғылыми  бөлімінде  жұмыс  істейтін,  жоғары  білімі  бар,  ғылыми 

және  (немесе)  ғылыми-техникалық  қызмет  нәтижелерін  алушы  және  іске 

асырушы жеке тұлға. 

2 

 

2.10  Ұлттық  біліктілік  шеңбері  (ҰБШ)  –  еңбек  нарығында  құпталатын 

біліктілік деңгейлерінің құрылымдалған  сипаттамасы. 

2.11  Ұлттық  біліктілік  жүйесі  (ҰБЖ)  –  еңбек  нарығы  тарапынан 

мамандардың  біліктілігіне  сұраныс  пен  ұсыныстарды  құқықтық  және 

институционалды реттеу тетіктерінің жиынтығы. 

2.12  Салалық  біліктілік  шеңбері  (СБШ)  –  салада  құпталатын    біліктілік 

деңгейлерінің құрылымдалған сипаттамасы.  

2.13  Сала/негізгі  топ  –  шығарылатын өнім, өндіріс  технологиясы, негізгі 

қорлар  мен  жұмыс  істейтін  адамдардың  кәсіби  дағдылары  бірлескен 

кәсіпорындар мен ұйымдардың жиынтығы. 

2.14  Жоғары  оқу  орнынан  кейінгі  білім  алу  –  жоғары  білімі  бар 

азаматтардың алған білімі.  

2.15  Кәсіптік  топ  –    жалпы  интеграциялық  негізі  бар  кәсіптік  кіші 

топтардың  бірлесуі  және    (ұқсас  немесе  жақын  міндеттер,  объектілер, 

технологиялар,  оның  ішінде  еңбек  құралдары)      еңбек  функциялары  мен 

оларды  орындау  үшін  құзыреттіліктердің  ұқсас  жиынтығын  көздейтін 

кәсіптік кіші топтардың жиынтығы. 

2.16  Кәсіптік  кіші  топ  –  еңбек  функцияларының  тұтас  жиынтығынан 

және оларды орындауға қажетті құзыреттері қалыптасқан бірлескен кәсіптер 

жиынтығы. 

2.17  Кәсіп  –  арнайы  дайындықтың,  жұмыс  тәжірибесінің    нәтижесінде 

пайда  болған  арнайы  теориялық  білім  мен  практикалық  дағдылар  кешенін 

білуді талап ететін еңбек қызметінің түрі.  

2.18  Еңбек  функциясы  ––    еңбек  үдерісінің  бір  немесе  бірнеше  

міндеттерін шешуге бағытталған өзара байланысты іс-қимылдар жиынтығы. 

2.19  Ғылыми  дәреже  академиялық  мансаптың  белгілі  бір  кезеңдерінде 

ғылыми  қайраткерлерін  саралауға  мүмкіндік  беретін  ғылым  жүйесіндегі 

біліктілік сатылары . 

3. Аталған кәсіби стандартта  қысқартулар қолданылды : 

3.1  ҚР-Қазақстан Республикасы. 

3.2  ҰБЖ-Ұлттық біліктілік жүйесі 

3.3  ҰБШ -Ұлттық біліктілік шеңбері  

3.4  СБШ -Салалық біліктілік шеңбері  

 

2. Кәсіби стандарттың паспорты 

 

4. Кәсіби стандарттың атауы: ғылым. 

5. Кәсіби стандартты әзірлеу  мақсаты: жоғары және жоғары оқу орнынан 

кейінгі білім беру жүйесі қызметкерлеріне қажетті білім мен құзыретті, білік 

пен дағдыны сипаттау. 

6.  Кәсіби  стандарттың  қысқаша  сипаттамасы:  бұл  кәсіби  стандарт 

ғылыми  зерттеулерді  жүргізу  және  әртүрлі  салада  жаңа  білім  алу 

жұмыстарына  қажетті  біліктіліктердің  сипаттамасын,  ғылыми  қызметке, 

ғылыми кадрларды даярлау талаптарын қамтиды. 

7. Бөлім: 

Ғылым  

3 

 

Негізгі  топ:    ғылым  академиясының  ұлттық  және  салалық,  ғылыми 

ұйымдар,  ғылыми-зерттеу  институттары,    зерттеу  университеті,  жоғары  оқу 

орындарындағы  ғылыми  зертханалар,    тәжірибелік-құрастырымдық 

жұмыстар  бюросы,  ұжымдық  қолдану  зертханасы,  ұйымдардың  ғылыми-

зерттеу  бөлімшелері  үшін  ғылыми  немесе  ғылыми-техникалық    іс-әрекеті 

негізгі қызмет түрі болып табылмайды.   

    Кәсіби  топ:  жаратылыстану  және  инженерлік  саласындағы,  қоғамдық 

гуманитарлық    саласындағы    ғылыми-зерттеу  және  эксперименттік 

әзірлемелер. 

 

                                       3. Кәсіп  карточкасы    

 

8.  Кәсіптер карточкаларының тізбесі: 

ғылыми қызметкер - СБШ-ның 6-8 деңгейлері. 

Кәсіп карточкасы Кәсіби стандарттың қосымшасында берілген. 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 

 

  Қосымша 

      «Ғылым» кәсіби стандартына 

 

КӘСІПТІҢ КАРТОЧКАСЫ: 

 «Ғылыми қызметкер» 

Кәсіп коды: 

24( сала бойынша) 

Кәсіп тізбесі: 

ғылыми қызметкер 

СБШ 

бойынша 

біліктілік деңгейі 

6 

КС 

бойынша 

біліктілік деңгейі 

4 

Кәсіби деңгейі 

 жоғары және/немесе  жоғары оқу орнынан кейінгі білім 

Еңбек 

функциялары: 

1) ғылыми -зерттеу  жұмыстарын жоспарлау 

2) ғылыми -зерттеу  жұмыстарын орындау 

1-еңбек 

функциясы 

 

Ғылыми  -зерттеу 

жұмыстарын 

жоспарлау 

 

Біліктері пен дағдылары: 

1)Зерттеудің  мақсаты  мен  міндетіне  сәйкес  ғылыми-

зерттеу жұмыстарының жекелеген түрлерін  жоспарлайды 

 2)  Ғылыми  және  ғылыми-техникалық  ақпаратты  жинау, 

өңдеу, талдау және жүйелеуді ұйымдастыра алады . 

Білім: 

1.Зерттеу, жобалау және эксперименттік жұмыстар жүргізу 

әдістері.  

2. Керекті білім саласындағы ғылым мен техника бойынша 

отандық және шетелдік қол жеткен нәтижелер. 

2-еңбек 

функциясы 

 

Ғылыми-зерттеу 

жұмыстарын 

орындау 

 

 

Біліктері пен дағдылары: 

1.Құрал-жабдықтардың жұмысын бақылай алады. 

2. Күрделі тәжірибелер мен өлшемдер жүргізе алады. 

3.  Өткізіліп  жатқан  эксперимент  бойынша  жазбалар 

жүргізе алады. 

4. Қажетті есептер жасай алады, техникалық  есеп берулер 

мен жедел мәліметтер әзірлей алады 

Білім: 

1.Қарастырылып    жатқан  мәселелер  мен  олармен  аралас 

мәселелер бойынша арнайы әдебиеттер. 

2.Техникалық құжаттарды әзірлеу және ресімдеу бойынша 

техникалық  шарттар мен басқа да жетекші материалдар. 

3.Патенттану негіздері. 

4. 

Жобалау  барысындағы  еңбекті  ұйымдастыруға 

қойылатын талаптар. 

Жеке 

құзыреттеріне 

қойылатын 

талаптар 

1.Жұмысты 

орындаудың  жоғары  сапалылығы  мен 

мерзімділігін қамтамасыз ету қабілетін көрсетеді. 

2.Жобаларды,  зияткерлік  меншікке  авторлық    құқықты  

қорғау . 

3.Ғылыми жобалардың конкурсы мен тендерлеріне қатысу.  

5 

 

4.Ғылыми-техникалық жетістіктер мен идеялар нарығында 

маркетингтік зерттеулер жүргізу қабілетін танытады.  

5.Ғылыми-зерттеулердің 

жоғары 

сапасы 

үшін 

жауапкершіліктілігін көрсетеді. 

6.Бірлескен  зерттеулер  жүргізуге  отандық  және  шетелдік 

серіктестер  іздеуде,  қосымша  қаржыландыру  көздерін 

тартуда  белсенділік танытады. 

Басқа 

мамандықтармен 

СБШ 

байланыс 

жасау 

профессор, қауымдастырылған профессор, доцент, 

аға оқытушы, оқытушы, ассистент 

әдіскер 

2310 

2351 

                                             КӘСІПТІҢ КАРТОЧКАСЫ: 

                                «Ғылыми қызметкер» 

Кәсіп коды: 

24(сала бойынша) 

Кәсіп тізбесі: 

ғылыми қызметкер 

СБШ 

бойынша 

біліктілік деңгейі 

7 

КС 

бойынша 

біліктілік деңгейі 

4 

Кәсіби деңгейі 

жоғары  және/немесе    жоғары  оқу  орнынан  кейінгі 

білім(магистратура, мамандығына сәйкес аспирантура) 

Еңбек 

функциялары: 

1)ғылыми -зерттеу  жұмыстарын жоспарлау 

2)ғылыми -зерттеу  жұмыстарын орындау 

 

1-еңбек 

функциясы 

Ғылыми-  зерттеу 

жұмыстарын 

жоспарлау 

 

 

Біліктері пен дағдылары: 

1.Ғылыми-зерттеу  жұмысының  бір  тарауы  немесе  бөлімі 

болып  табылатын  тақырып  бойынша  дербес  зерттеу 

жұмысы тобын басқара алады. 

2.Ғылыми-зерттеу  жұмыстарын  жүргізеді,  күрделі  және 

жауапкершілігі мол жұмыстарды орындайды. 

3.Зерттеулерді 

жүргізу 

жоспары 

мен 

әдістемелік 

бағдарламаларды  құрастыра алады. 

Білім: 

1.Зерттеулер 

мен 

әзірлемелерді 

жоспарлауды, 

эксперименттер мен бақылауларды өткізуді жоспарлау мен 

ұйымдастырудың  заманауи  әдістері  мен  құралдары,  оның 

ішінде ақпараттық технологияны пайдалану. 

 

2-еңбек 

функциясы 

Ғылыми-  зерттеу 

жұмыстарын 

орындау 

 

Біліктері пен дағдылары: 

1.Тақырып  бойынша  ғылыми-техникалық  ақпарат  жинау 

және танып-білуді ұйымдастыра алады. 

2.Ғылыми  мәліметтер  бойынша,  эксперименттер  мен 

бақылаулар  нәтижесі  бойынша    талдау  жасап,  белгілі  бір 

топтастырылған түйіндер жасай алады. 

3.Өзінің 

жетекшілігімен 

жұмыс 

жасап 

жүрген 

6 

 

 

қызметкерлердің 

қол 

жеткізген 

нәтижелерінің  

дұрыстығын тексере алады. 

4. Мамандар біліктілігін жетілдіруге қатыса алады. 

5.Зерттеу 

нәтижелері  мен  дайындаған  әдістемелік 

құралдарды енгізуге қатыса алады. 

Білім: 

Білімнің,  ғылым  мен  техниканың  салаларына  сәйкес 

ғылыми мәселелер. 

 

Жеке 

құзыреттеріне 

қойылатын 

талаптар 

 

 

 

 

 

1.Жұмысты 

орындаудың  жоғары  сапалылығы  мен 

мерзімділігін қамтамасыз ету. 

2.Ғылыми-техникалық жетістіктер мен идеялар нарығында 

жетекшілікпен маркетингтік зерттеулер жүргізу. 

3.Жобаларды  құқықтық  қорғау,  зияткерлік  меншікке 

авторлық  құқықты  қорғау. 

4.Ғылыми жобалардың конкурсы мен тендерлеріне қатысу 

үшін жоба ұсыныстар әзірлеу. 

5.Өзінің  идеялары  мен  жетістіктеріне    қызығушылық 

танытқан тұтынушыларға   құқықтық қорғалуы негізделген   

жаңа технологиялар мен ғылыми жобаларды сату.

 

 

6.Жасалып 

жатқан 

жобалардың 

қолданыстағы 

стандарттарға,  сонымен  қатар  қазіргі  заман  ғылымы  мен 

техникасына сәйкестілігін көрсетеді. 

7.Ғылыми-зерттеулердің 

жоғары 

сапасы 

үшін 

жауапкершіліктілігін көрсетеді 

8.Ғылыми-зерттеулердің 

әлеуметтік, 

экологиялық, 

экономикалық  салдарларына жауапты екенін көрсетеді. 

9.Бірлескен  зерттеулер  жүргізуге  отандық  және  шетелдік 

серіктестер  іздеуде,  қосымша  қаржыландыру  көздерін 

тартуда  белсенділік танытады. 

 

 

Басқа 

мамандықтармен 

СБШ 

байланыс 

жасау 

профессор,  қауымдастырылған 

профессор, 

доцент, 

аға 

оқытушы, оқытушы, ассистент 

  әдіскер  

2310 

2351 

КӘСІПТІҢ КАРТОЧКАСЫ: 

                                                   «ҒЫЛЫМИ ҚЫЗМЕТКЕР» 

Кәсіп коды: 

24( сала бойынша) 

Кәсіп тізбесі: 

ғылыми қызметкер 

ҰБШ 

бойынша 

біліктілік деңгейі 

7 

КС 

бойынша 

біліктілік деңгейі 

4 

7 

 

Кәсіби деңгейі 

жоғары  оқу  орнынан  кейінгі  білім  (мамандығына  сәйкес 

докторантура)  

Еңбек 

функциялары: 

1)ғылыми-зерттеу  жұмыстарын жоспарлау 

2)ғылыми-зерттеу  жұмыстарын орындау 

1-еңбек 

функциясы 

Ғылыми-  зерттеу 

жұмыстарын 

жоспарлау 

 

 

Біліктері пен дағдылары: 

2.Іргелі  және  қолданбалы  сипаттағы  маңызды  ғылыми 

зерттеулер жүргізуге басшылық ете алады.  

2.Зерттеулер  мен  әзірлемелер  жазудың  жаңа  бағыттарын 

анықтай алады. 

3.Зерттеу бағдарламасын әзірлеуді ұйымдастыра алады. 

4.  Зерттеуді  жүргізу  әдістері  мен  құралдарын  анықтай 

алады. 

Білім: 

1.Зерттеулер 

мен 

әзірлемелерді 

жоспарлауды, 

эксперименттер мен бақылауларды өткізуді жоспарлау мен 

ұйымдастырудың  осы  заманғы  жаңа  әдістері  мен 

құралдары. 

 

 

2-еңбек 

функциясы 

Ғылыми  -зерттеу 

жұмыстарын 

орындау 

 

 

Біліктері пен дағдылары: 

1.Алынған зерттеу нәтижелерін тарата  алады. 

2. Аяқталған зерттеулер мен әзірлемелерге ғылыми-зерттеу 

сараптамаларын жүргізеді. 

3. Аяқталған зерттеулер мен әзірлемелерге ғылыми-зерттеу 

жұмысы мен әзірленген құралдардың нәтижелерін қолдану 

аяларын анықтайды. 

4.Осы  нәтижелердің  практикада  жүзеге  асырылуына 

ғылыми жетекшілік ете алады.  

5.Білім  саласына  сәйкес  ғылыми  мамандарды  дайындауды 

және біліктіліктерін жетілдіруді іске асыра алады. 

Білім: 

1.Білім,  ғылым  мен  техника  саласына  қатысты  ғылыми 

өзекті мәселелер.  

2.Осы  мәселелер  бойынша  отандық  және  шетелдік 

жетістіктер. 

Жеке 

құзыреттеріне 

қойылатын 

талаптар 

 

 

1.Жұмысты 

орындаудың  жоғары  сапалылығы  мен 

мерзімділігін қамтамасыз ету . 

2.Ғылыми-техникалық жетістіктер мен идеялар нарығында 

жетекшілікпен маркетингтік зерттеулер жүргізу. 

3.Жобаларды,  зияткерлік  меншікке  авторлық    құқықты  

қорғау бойынша шаралар қолдана алады. 

4.Ғылыми жобалардың конкурсы мен тендерлеріне қатысу 

үшін жоба ұсыныстар әзірлеу. 

5.Өзінің  идеялары  мен  жетістіктеріне    қызығушылық 

танытқан тұтынушыларға   құқықтық қорғалуы негізделген   

жаңа технологиялар мен ғылыми жобаларды сату.

 

 

6.Жасалып 

жатқан 

жобалардың 

қолданыстағы 

8 

 

стандарттарға,  сонымен  қатар  қазіргі  заман  ғылымы  мен 

техникасына сәйкестілігін көрсетеді. 

7.Ғылыми-зерттеулердің 

жоғары 

сапасы 

үшін 

жауапкершіліктілігін көрсетеді. 

8.Ғылыми-зерттеулердің 

әлеуметтік, 

экологиялық, 

экономикалық  салдарларына жауапты екенін көрсетеді. 

9.Бірлескен  зерттеулер  жүргізуге  отандық  және  шетелдік 

серіктестер  іздеуде,  қосымша  қаржыландыру  көздерін 

тартуда  белсенділік танытады. 

 

СБШ 

шеңберіндегі 

басқа  кәсіптермен 

байланысы 

профессор,  қауымдастырылған  профессор, 

доцент, аға оқытушы, оқытушы, ассистент 

әдіскер 

Мамандық коды  2310 

2351 

                                     3. Кәсіби стандарттың техникалық деректері 

Әзірледі: 

Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы 

Версия 

нөмірі 

және  шығарылған 

жылы: 

1-нұсқа, 2016 жыл 

Болжамды  қайта 

қарау күні 

01.09.2018 ж.