Ф. Н. Красовский эллипсоиды және оның параметрлерi. Жер бетіндегі өлшеу элементтері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ 

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ 

«ЖЕР РЕСУРСТАРЫ ЖӘНЕ КАДАСТР» КАФЕДРАСЫ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6М090300 – "Жерге орналастыру" (салалар бойынша) мамандығы бойынша 

магистратураға қабылдау емтихандарының 

БАҒДАРЛАМАСЫ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2017 

 

1.  ГЕОДЕЗИЯ 

 

«Геодезия»  пәнi  және  оның  мәселелерi.  Геодезияның  даму  тарихы  және  басқа 

ғылымдармен байланысы. Жерге орналастырудағы геодезияның ролі. Жер ресурстарын басқару 

Агенттігіндегі, жерге орналастыру мемлекеттік  ғылыми-өндірістік орталығындағы және жерге 

орналастыру мақсатындағы геодезиялық жұмыстарды жүргізетін мекемелер мен өндірістердегі 

геодезиялық қызметтер. Геодезиядағы ғылыми-техникалық прогресс. 

Геодезия туралы жалпы мәліметтер 

Жердiң пiшiнi және мөлшерi туралы түсiнiк.Деңгейлік бет, геоид және жер эллипсоиды. 

Ф.Н.  Красовский  эллипсоиды  және  оның  параметрлерi.  Жер  бетіндегі  өлшеу  элементтері. 

Горизонталь бұрыштар, көлбеу бұрыштар және горизонталь ұзындықтар. Нүктелердiң биiктiгi 

және  олардың  арасындағы  өзара  биiктiк.  Карта,  план,  профиль.  Пландар  мен  карталардың 

масштабтары. Масштабтың дәлдiгi. Шартты белгілер.  

Жер  бедерi.  Бедердің  негiзгi  пiшiндерi  және  оларды  пландар  мен  карталарда  бейнелеу. 

Горизонтальдар әдiсi. Бедер қимасының биiктiгi. Сызықтың көлбеулігі, құламаның еңiстiгi және 

құлама бұрышы. Горизонтальдар бойынша пландағы нүктелердiң биiктiктерiн анықтау.  

Бағытты  бағдарлау.  Географиялық  және  магниттiк  меридиан.  Магнит  тiлiнiң  ауытқуы. 

Азимуттар  және  дирекциялық  бұрыштар.  Меридиандардың  жақындасуы.  Географиялық  және 

тікбұрышты координаталар жүйесi.  Картаны буссольмен бағдарлау.  Карта бойынша бағыттың 

азимутын  және  дирекциялық  бұрышын  анықтау.  Координаталар  өзгерісі.  Тура  және  керi 

геодезиялық есептер. Түсірістер туралы түсінік. 

Теодолиттік түсіріс 

Теодолиттік түсірістің мәне және қолданылатын құралдар. Теодолиттер. Санақ алу тетігі. 

Алидада эксцентриситеті туралы түсінік. Деңгейліктер және деңгейлік бөлік бағасын анықтау. 

Дүрбілер.  Нысаналау  өсі.  Дүрбінің  үлкейтуі  және  нысаналау  дәлдігі.  Теодолитті  зерттеу  және 

негізгі  тексерулер.  Теодолитпен  горизонталь  және  көлбеу  бұрыштарды  өлшеу.  Нолдің  орны 

және нолдің орнын нолге келтіру. 

Лентамен  ұзындықты  өлшеу.  Ұзындықты  тiкелей  өлшеу  аспаптары.Өлшеу  ленталары. 

Рулеткалар.  Өлшеу  ленталарын  компорирлеу.  Жердiң  бетiнде  нүктелердi  белгiлеу  және 

сызықтың  бойымен  желi  қадалау.  Өлшеу  нәтижесiнде  компорирлеуге,  температураға,  көлбеу 

сызыққа беретiн түзетпе.  

Оптикалық қашықтық өлшеуiшпен ұзындықты өлшеу. Жiптiк қашықтық өлшеуiш және 

оның  қолданылуы.  Қашықтық  өлшеуiшпен  өлшенген  ұзындықтардың  горизонталь  жағдайын 

анықтау.  Тiкелей  өлшеу  алмайтын  жерлердегi  ұзындықтарды  анықтау.  Теодолиттік 

жүрістермен полигондарды жүргізу. Жағдай контурлерін түсіру әдістері. 

 Теодолиттік жүрістерді өңдеу есептері және план құру 

Есептеудің  мақсаты  және  дайындық  жұмыстар.  Теодолиттік  полигондарды  өңдеу 

есептері.  Қиыспаушылық  қателер  бойынша  есептеу  кезіндегі  шектен  шыққан  қателер  мен 

өлшеулерді  табу  тәсілдері.  Екі  геодезиялық  пункттер  арасындағы  жүргізілген  теодолиттік 

жүрісті  өңдеу  ерекшелігі.  Сызықтардың  горизонталь  ұзындықтары  және  румбтары  бойынша 

жүрістің немесе полигонның планын құру. Парақ бетіне планды симметриялы орналастырудағы 

есептер.  Тікбұрышты  координаталар  торын  құру.  Планға  нүктелерді  координатар  бойынша 

түсіру. Планға жағдайды салу. Планды безендіру.  

Жерге  орналастыру  мақсатында  пайдаланатын  жерлердiң  контур  ауданын  анықтау 

тәсілдері.  Полигон  төбесiнiң  координаталары  бойынша  аудан  анықтау.  Графикалық  тәсiлмен 

аудан  анықтау.  Палеткалармен  аудан  анықтау.  Планиметр,  оның  құрылысы  және  тексерілері. 

Планиметрдiң  бөлiк  бағасы.  Планиметрдiң  бөлiк  бағасының  айналма  рычагі  мен  план 

масштабына  байланыстылығы  және  оның  геометриялық  мәні.    Контурлердің  аудандарын 

анықтау.  Контурлардың  аудандарын  секция  ауданымен  теңдестiру.  Пайдаланатын  жерлердiң 

экспликациясы. 

Нивелирлеу 

Нивелирлеу  түрлері.  Геометриялық  нивелирлеу  әдiстерi.  Нивелирлік  белгілер. 

Нивелирлер  және  нивелирлік  рейкалар.  Нивелирлерді  және  нивелирлік  рейкаларды  тексеру. 

Нивелирлiк  жұмыстардың  түрлерi.    Станцияда  нивелирлеуді  бақылау.  Нивелирлеу  журналы. 

Беттiк бақылау. Шектік ауытқулар. Нивелирлiк жүрiс нүктелерiнiң биiктiктерiн үйлестіру және 

есептеу.  

Сызықтық құрылыстарды трассалау.Пикетке бөлу. Негізгі нүктелерде қисықтарды бөлу. 

Пикетті  тангенстен  қисыққа  шығару.  Айналма  және  өтпелі  қисықтар.Пикеттік  журнал. 

Қисықтар  және  түзулер  ведомосын  жасау.  Трассаны  бойлық  және  көлденең  нивелирлеу. 

Трассаны нивелирлеудiң нәтижелерiн есептiк өңдеу. Нүктелердің биiктiктерiн есептеу. Трасса 

профилін құру. 

Жер  бетiн  шаршылап  нивелирлеу.  Нивелирлеудің  далалық  сызбасы.    Байланыс 

нүктелерiнен  санақ  алу  бойынша  далалық  бақылау.  Бастапқы  реперге  биiктiктердi 

байланыстыру.  Нивелирлеу  нәтижелерiн  есептiк  өңдеу.  Интерполяциялау  әдiсiмен 

горизонталдар жүргiзу және топографиялық планды жасау. Планды безендiру.  

Көлбеу  нысаналау  өсімен  нивелирлеу  (тригонометриялық  нивелирлеу).  Вертикаль 

дөңгелекпен көлбеу бұрышын өлшеу. Аспаптың және белгінің биiктiгiн өлшеу. Өзара биiктiктi 

және  биіктікті  есептеу  формулалары  (Жердiң  дөңестігін  және  рефракцияны  ескеру). 

Тригонометриялық нивелирлеудiң дәлдiгi, бақылау, қателердiң негiзгi көздерi. 

Топографиялық түсірістер 

Топографиялық  түсiрiстер  туралы  түсінік  және  оның  мәні.  Топографиялық  түсіріс 

тәсілдері. Тахеометриялық түсiрiстiң мәнi және қолданылатын аспабтар. Пландық және биiктiк 

негiздердi  салу  әдiстерi.  Оптикалық  номограммалық  тахеометрлердi  тексеру.  Номограммалық 

тахеометрлермен  қашықтықты,  өзара  биiктiктi  және  биiктiктi  анықтау.  Тахеометриялық 

түсірістегі  түсіріс  негізі.  Тахеометриялық  жүрiстер.    Жағдайды  және  бедерді  түсiру. 

Тахеометриялық  түсіріс  нәтижелерін  есептеп  өңдеу.  План  құру.  3Та5  (Ресей),  ТС  1600 

(Швейцария),  SET3  (Жапон),        Trimble  3600  (АҚШ)  сияқты  электрондық  тахеометрлар. 

Электрондық тахеометрлерлік түсірістер. 

Графикалық  түсiрiстiң  мәнi.  Мензулалық  түсiрiсі  үшiн  керекті  аспаптар  мен  керек-

жарақтар.  Мензула  мен  кипрегельдiң  құрылысы  және  негiзгi  тексерiстерi.  Планшеттi 

бағыттаудың  және  центрлеудiң  дәлдiгi.  Тура  және  бүйiрлiк  графикалық  қиылыстар. 

Геометриялық  торлар.  Мензулалық  жүрістер,  құру  кезегі,  жіберілетін  пландық  және  биіктік 

қиыспаушылықтар,  жүрісті  теңестіру.  Өтпелi  нүктелер  және  оларды  анықтаудың  тәсiлдерi. 

Мензулалық  түсіріс  жүргізу.  Түсiру  нүктесiндегi  (станциядағы)  жұмыстың  реті.  Түсіріс  және 

жағдай мен бедерді сызу. Мензулалық түсіріс журналы. Планды безендiру және бақылау. 

Глобалді серіктік навигациялық позиция жүйесі 

Серіктік  навигация  жүйелері  туралы  түсінік.  Қабылдағыштан  серікке  дейінгі 

қашықтықты өлшеу принципі. Глобалді жүйе жұмысының режимі және құрамы. Кодтық және 

фазалық  өлшеулер.  Серіктік  өлшеу  қателерінің  негізгі  шығу  тектері.  Өлшеу  режимі  және 

тәсілдері. Өлшеуді жоспарлау. Серіктік аспабтарды тіректік меже торын құруда пайдалану. Жер 

межелеудің серіктік жүйесі. 

Негізгі және қосымшаәдебиеттер: 

1.  Маслов А.В., Гордеев А.В., Батраков Ю.Г., Геодезия, М. «Колос»,   2007. 

2.  Атымтаев Б.Б., Пентаев Т.П. Инженерлік геодезия, Алматы, 2005. 

3.  Джуламанов Т.Д. Геодезия 1, Алматы 2005. 

4.  Неумывакин Ю.К., Смирнов А.С. Практикум по геодезии. М.: «Недра»,   1985 г.  

5.  Батраков Ю.Г. Геодезические сети специального назначения. М.: «Картгеоцентр-

Геодезиздат», 1999. 

6.  Голубев А.Н. Глобальные спутниковые навигационно-геодезические системы. М.: 

МГУГ и К, 2003. 

7.  Бектанов Б.К. Геодезиялық өлшеу нәтижелерін математикалық өңдеу. Алматы, 2004 

8.  Игильманов А.А. Прикладная геодезия, Астана, 2007. 

9.  Нурпеисова М.Б. Геодезия, Алматы 1993. 

10.  Булгаков Н.П. Прикладная геодезия, М., Недра, 1990.   

11.  Инструкция по топографической съемке в масштабах 1:5 000, 1:2000, 1:1000 и 1: 500. 

М.: «Недра», 1985 г. 

12.  Инструкция по нивелированию классов. М.: «Недра», 1990. 

13.  Условные знаки для топографических планов масштабов 1:5 000, 1:2000, 1:1000 и 

1:500. М.: «Недра», 1986. 

Геодезия" пәні бойынша қабылдау емтихан сұрақтары 

1.  Геодезия ғылымының даму тарихы 

2.  Жердің пішіні және көлемі туралы түсінік 

3.  Масштаб, оның түрлері және дәлдігі 

4.  Картадағы шартты белгілердің түрлері және қызметі 

5.  Карта мен планныңайырмашылығы 

6.  Географиялық және магниттік меридиан туралы түсінік 

7.  Географиялық және жазық түкбұрышты координаталар жүйесі 

8.  Теодолиттердiтоптастыру 

9.  Геодезиядағы проекция әдісі 

10.  Геодезиядағыбиіктікжүйесі 

11.  Лентаменсызықтыөлшеудіңретіжәнеәдістемесі 

12.  Жербетіндежүргізілетінөлшеуэлементтері 

13.  Геометриялық нивелирлеудің мәні және қолданылатын аспаптар 

14.  Техникалық нивелирлеуде өлшеу жұмыстарының реті 

15.  Бұрыш өлшейтін аспаптың құрылысы 

16.  Горизонталь бұрышты өлшеу әдістері 

17.  Сызықты өлшеудің әдістері 

18.  Лентамен ұзындықты өлшеудің реті және жалпы ұзындықты анықтау 

19.  Жанама өлшеуде қолданылатын аспаптардың түрі 

20.  Оптикалық қашықтық өлшеуішті топтастыру 

21.  Жарық және радиоқашықтың өлшеуіштері туралы түсінік 

22.  Жіптік қашықтық өлшеуіш онымен қашықтықты өлшеу және анықтау  

23.  Көлбеу ұзындықты  горизонтқа келтіру және горизонталь ұзындықты анықтау 

24.  Геодезиялық түсірістің негізгі түрлері 

25.  Теодолиттік түсірістің мәні, мақсаты және жұмыс құрамы 

26.  Теодолиттік жүріс төбелерінің координаталарын анықтау 

27.  Ауданды өлшеудің әдістері 

28.  Ауданды графикалық әдіспен анықтау және қолданылатын құралдар 

29.  Ауданды аналтикалық әдіспен анықтау және пайдаланылатын деректер  

30.  Ауданды механикалық әдіспен анықтау және қолданылатын  аспаптар 

31.  Бөлу жұмыстарын орындау принціпі және кезеңдері 

32.  Ықтималдық  теориясындағы кездейсоқ жағдайлардың жалпылама заңдылықтары 

33.  Геометриялық нивелирлеудің мәні және қолданылатын аспаптар 

34.  Геометриялық нивелирлеудің әдістері  

35.  Байланыс нүктелері және олардың биіктіктерін анықтау 

36.  Нүктенің абсолюттік биіктігіне және аспаптың горизонтына (АГ) анықтама беріңіз 

37.  Жер бетін шаршымен нивелирлеу  

38.  Тахеометриялық түсірістің мәні және мақсаты 

39.  Тахеометриялық түсірістегі геодезиялық жұмыстың құрамы 

40.  Топогррафиялық планды безендірудің реті 

41.  Мензулалық түсірістің мәні және қолданылатын аспаптар 

42.  Эккер және буссоль және оларды қолдану 

43.  Жер бетінде кипрегель арқылы бұрышттарды сызу әдістері 

44.  Фототопографиялық түсіріс 

45.  GPS (GPM)-глобальді позициалық жүйенің қызметі 

46.  Атмосфераның бөліну қабаттары 

47.  Абсолюттік, салыстырмалық бақылау тәсілдері 

48.  Референцтік, роверлік бақылау режимдері 

49.  Бір жүйелік қабылдағыш қабылдау сигналы 

50.  Қосжүйелік қабылдағыштың қабылдау сигналы 

 

 

 

 

2. 

ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 

Жерге  орналастыру  түсінігі.  Жерге  орналастырудың  теориялық  негіздерінің  базалық 

білімдері.  Қоғамның  өндірме  күштерінің  дамуындағы  жерге  орналастыру  мен  жер 

қатынастары  дамуының  негізгі  заңдылықтары  және  жер  заңдылығының  жүзеге  асырылуы. 

Қазақстан Республикасындағы жүзеге асырыльш жатқан жер реформасы. 

«Жерге  орналастырудың  теориялық  негіздері»  пәні.  Жердің  жалпы  өндіріс  құралы,  ең 

маңызды табиғаттық ресурс, ауылшаруашылық өндірісінің ең басты құралы және еңбектің негізгі 

орны  ретінде  міндет  атқару  заңдылықтарын  оқу  әдістері.  Жердің  өндіріс  кұралы  ретіндегі 

ерекшеліктері. Қазақстан Республикасы жер ресурстары және олардың жіктелуі. 

Қазақстан Республикасында жерді меншіктеу түрлері 

 

Жер  қатынастарының  түсінігі.  Өндірістік  және  экономикалық  қатынастарының  жалпы 

жүйесіндегі  жер  қатынастарының  орны.  Жер  меншігінің,  жерді  иеленудің  және  жерді  пайдалану 

түрлері.  Жер  қатынастарының  жерге  орналастырумен  байланысы.  Жер  қатынастарының 

және жерге орналастырудың дамуын жалпы кезеңдендіру. 

 

Жердегі шаруашылықтардың әр-түрлілігі, оның көп салалы экономиканың дамуындағы 

маңызы. Жер иеленушілер және жер пайдаланушылардың жаңа жүйесін құру. Агроқұрылымдардың 

жаңа түрлерін (шаруа қожалықтарын, акционерлік қоғамдарды, серіктестіктерді, кооперативтерді) 

кұру. 

Қазақстан Республикасындағы заманауи жерге орналастыру 

Заманауи 

жерге 

орналастырудың 

мақсаты, 

міндеттері 

және 

мазмұны. 

Жерге  орналастыру  әрекеттері.  Жаңа  жер  пайдаланымдарын  құру  және  қолданыстағы  жер 

пайдаланымдарын реттеу, ауылдық елді мекендерді, поселкелерді, қалаларды жер - шаруашылық 

орналастыру, ішкі шаруашылық жерге орналастыру және жұмыс жобаларын құрастыру, сондай-ақ 

жер 

пайдаланымдардың 

шекараларын 

белгілеу, 

әр-түрлі 

зерттеу, 

іздестіру 

жұмыстарын жүргізу туралы жалпы мәліметтер. 

 

Жерге  орналастыру  объектісі.  Жерге  орналастырудың  экологиялық  экономикалык  мәні. 

Жерге орналастырудың құқықтық негіздері. Жерге орналастыру техникасы. 

Жерге орналастырудың құрылымы, принциптері және түрлері 

Жерге 

орналастырудың 

құрылымы. 

Жерге 

орналастыру 

мәселелерін 

шешу әдістемесі, жүргізу түрлері және мазмұны. 

Жерге  орналастырудың  түрлері.  Шаруашылықаралык,  ішкі  шаруашылық  және  учаскелік 

жерге орналастыру туралы түсінік.   

 

Жерге орналастыру  шешімдерін  қабылдауға   әсер етуші факторлар 

 

Жердің 

кеңістік 

қасиеттері 

және 

климаттық 

факторлар 

(топырақ 

жамылғысы, бедер, гидрографиялық желі, табиғи өсімдік, жауын-шашын, жел, температура). 

Жерге  орналастыру  шешімдерінің  тиімділігіне  әсер  етуші  экономикалық  және  әлеуметтік 

жағдайлар  (жер  алқаптарының  кұрамы  және  көлемі,  жердің  өндірістік  қасиеттерінің  сапалық 

бағасы, 

мамандану, 

шаруашылықтар 

жұмыстарының 

экономикалықнәтижелері, 

шаруашылықтардың    еңбек  ресурстарымен,  техникамен,  қаржымен  қамтылуы,  қоныстандыру, 

көгалдандыру,  инфрақұрылым,  өндірістік  процесті  механикаландыру  деңгейі,  еңбекті 

ұйымдастыру және төлеу, су қамтамасыздығы). 

Жерге орналастыру жүйесі 

Жерге  орналастыру  жүйесі  туралы  түсінік.  Республика  жер  ресурстарын  пайдаланудың 

бас схемасы, аудандардың, облыстардың жерге орналастыру схемасы, жұмыс жобалары. 

Жұмыс жобасы, жерге орналастыру жобасы және схема туралы түсінік және олардың жерге 

орналастыру  жүйесіндегі  орны,  айырмашылықтары.  Жерге  орналастыру  процесі.  Жобалау  оның 

маңызды  сатысы  ретінде.  Жобаны  жүзеге  асыру  және  авторлық  бақылау.  Қазақстан   

Республикасында  жерге  орналастыру  жұмыстарын  ұйымдастыру  туралы  жалпы  мәліметтер. 

Жерге  орналастыру  органдары,  жерге  орналастыру  жобалық-  іздестіру  институттары.  Жер 

ресурстарын  басқару  жөніндегі  Агенттігі  және  оның  жергілікті  қызметтік  бөлімшелері.  Аумақтық 

жерге орналастыру органдары.  

 

 

Негізгі және қосымшаәдебиеттер: 

1.  Гендельман М.А., Волков С.Н., Гарманов В.В. и др. Научные основы землеустройства. – 

Акмола, 1995. 

2.  Гендельман М.А., Қырықбаев Ж.Қ. Жерге орналастырудың және кадастрдың ғылыми 

негіздері. Астана, Фолиант, 2004.  

3.  Волков С.Н. Землеустройство. – М., 2002. 

4.  Есполов Т.И., Сейфуллин Ж.Т. Управление земельными ресурсами. - Алматы, 2004. 

5.  Земельный кодекс РК. – Алматы, 2003. 

6.  Землеустроительное проектирование. // Под ред. Гендельмана М.А.- Алматы, 1999. 

7.  Научные  и  методические  основы  землеустройства.  //  Под  ред.  Гендельмана  М.А.-  М.: 

Колос, 1978. 

8.  Троицкий В.П. и др. Научные основы землеустройства.  М.: КолосС, 1995. 

9.  Удачин С.А. Научные основы землеустройства.- М.: Колос, 1965. 

10. Хлыстун  В.Н.,  Пальчиков  Ф.И.  Земельные  отношения  и  землеустройство.  М.:  Колос, 

1984. 

"Жерге орналастырудың теориялық негіздері "  

пәні бойынша қабылдау емтихан сұрақтары 

 

1. 

Жер қатынастарының түсінігі 

2. 

Қазақстан Республикасындағы жер реформасының негізгі бағыттары 

3. 

Жер иеленушілер және жер пайдаланушылардың жаңа жүйесін құру 

4. 

Жер қатынастары мен жерге орналастырудың байланысы 

5. 

Жер қатынастарының және жерге орналастырудың дамуы. 

6. 

Жерге  орналастыру  шешімдерінің  тиімділігіне  әсер  етуші  экономикалық  және 

әлеуметтік жағдайлар. 

7. 

Жер иеленушілер және жер пайдаланушылардың жаңа жүйесін құру 

8. 

Агроқұрылымдардың жаңа формасын  құру( фермер қожалығы, акционерлік қоғам, 

кооператив) 

9. 

Заманауи жерге орналастырудың мақсаты, міндеттері және мазмұны. 

10.  Жаңа жер пайдаланымдарын құру және қолданыстағы жепайдаланымдарын реттеу 

11.  Ауылдық  елді  мекендерді,  поселкелерді,  қалаларды  жер  -  шаруашылық  орналастыру, 

ішкі шаруашылық жерге орналастыру және жұмыс жобаларын құрастыру 

12.  Ішкі  шаруашылық  жерге  орналастыру  және  жұмыс  жобаларын  құрастыру  ішкі 

шаруашылық жерге орналастыру және жұмыс жобаларын құрастыру 

13. 

 Жер пайдаланымдардың шекараларын белгілеу, әр-түрлі зерттеу, іздестіру жұмыстарын 

жүргізу туралы жалпы мәліметтер. 

14.  Жерге орналастырудың экологиялықэкономикалык мәні. 

15.  Жерге орналастырудың құқықтық негіздері 

16.  Жерге орналастырудың түрлері және принцпі 

17.  Жерге орналастырудың құрылымы 

18.  Жерге орналастыру мәселелерін шешу әдістемесі, жүргізу түрлері және мазмұны 

19.  Шаруашылықаралық жерге орналастырудың түсінігі 

20.  Ішкішаруашылықаралық жерге орналастырудың түсінігі 

21.  учаскелік жерге орналастыру туралы түсінік 

22.  Жердің 

кеңістік 

қасиеттері 

және 

климаттық 

факторлар 

(топырақ 

жамылғысы, 

бедер, 

гидрографиялық 

желі, 

табиғи 

өсімдік, 

жауын-шашын, 

жел, температура). 

23.  Жерге  орналастыру  шешімдерінің  тиімділігіне  әсер  етуші  экономикалық  және 

әлеуметтік жағдайлар (жер алқаптарының кұрамы жәнекөлемі 

24.   Жерге орналастыру жүйесі туралы түсінік 

25.   Республикажер  ресурстарын пайдаланудың  бас  схемасы,  аудандардың,  облыстардың 

жерге орналастыру схемасы, жұмыс жобалары. 

26.  Жерге орналастыру процесі.Жобалау оның маңызды сатысы ретінде 

27.  Жобаны жүзеге асыру және авторлық бақылау 

28.  Қазақстан      Республикасында  жерге  орналастыру  жұмыстарын  ұйымдастыру  туралы 

жалпы мәліметтер 

29.  Жерге орналастыру органдары, жерге орналастыру жобалық- іздестіру институттары 

30.  Аумақтық жерге орналастыру органдары 

31.   Дүние жүзілік тәжірибедегі жер қатынастарының моделі 

32.  ҚР жер қатынстарының моделі 

33.  ҚР ғы жерге құқықының заттық негізі 

34.  Жеке жер учаскесі 

35.  ҚР жерге жеке меншік құқығының субьектісі 

36.  ҚР жер заңдарының принцпі 

37.  Кондоминиумға қатысушылар 

38.  Сервитут 

39.  Бөтен жер учаскесінде басқа жеке тулғаның пайда болу құқығы 

40.  Жер мониторингі 

41.  Жер мониторингінің негізгі тапсырмалары 

42.  Жерге орналастыру процесінің заңды жақтары 

43.  Жерге орналастыру процесінің техникалық жақтары 

44.  Жерге орналастыру процесінң экономикалық жақтары 

45.   Жер ресурстарын басқарудағы мемлекеттік функфиялары 

46.  Жердің негізгі санаттары 

47.  Заманауи жерге орналастыру 

48.  Негізгі жерге орналастыру іс әрекеттері 

49.  Жерге меншік құқығы 

50.  Жерге орналастыруға қатысушылар 

 

 

3.  ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУДАҒЫ ГЕОАҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР 

 

Географиялық  жүйелер  мамандандырлыған  геоақпараттық  жүйелер  болып  табылады. 

Олар  функциалды  түрде  география  және  жер  ресурстарын  басқару  саласында  сәйкесінше 

тапсырмаларды  орындауға  бағытталады.  Геоақпараттық  жүйе  (ГАЖ)  өз  ерекшеліктері 

ақпараттық  жүйе  класы  болып  табылады.  Олар  осы  ғылымда  қолданылатын  әдістер  мен 

геоинформатика  заңдылықтарын  есепке  ала  отырып  құрылған.  ГАЖ  интегралды  ақпараттық 

жүйе ретінде объект туралы кеңістіктік-оқшауланған мәліметтерді пайдалану негізінде өндіріс 

пен ғылымның түрлі міндеттерін шешуге арналған. 

ГАЖ негізі. негізгі түсініктер, терминдер және гаж анықтамасы 

Геоинформатика,  оның  өзге  ғылымдармен,  технологиялармен  және  өндіріспен 

байланысы туралы түсінік. Географиялық ақпараттық жүйе туралы түсінік, олардың құрылымы, 

жіктелуі және қолдануы. ГАЖда ақпаратардың ұсынулы, сақталу және көрсету тәсілдері. 

ГАЖ шығу тарихы 

ГАЖ  тарихы  және  даму  кезеңі.  ГАЖ  дамуының  негізгі  кезеңдері.  ГАЖ  пайдалану 

саласы. 

Жерге орналастыруда гаж функциялық мүмкіндіктері 

Геоақпараттық жер-ақпараттық және жер кадастрлық технологияларын жетілдіру; тіркеу 

жүйесі  және  жер  меншігін  басқару,  жер  ресурстарының  мониторингі  және  жерді  қорғау;  жер 

пайдалану  және  аймақ  объектісі  туралы  ақпараттарды  жіктеу  және  жинау,  сақтау,  ұсыну 

әдістері.  Жерге  орналастыру  өндірісінде  ГАЖні  құруды  қамтамасыз  ететін  бағдарламалық 

құралдарға шолу.Жоғарғы деңгейдегі классикалық ГАЖ. 

 

ГАЖ жүйесінде жерге орналастыру және жер-кадастрлық мәліметтер базасын құрудың 

технологиясы 

Геодезиялық ақпарат жерге орналастыру шараларын, жер және қала кадастрын жүргізу 

үшін  негіз  ретінде;  топографиялық  жоспар  (карта)  бойынша  метрлік  және  семантикалық 

ақпараттарды  жинаудың  автоматтандырылған  әдістері.  Жоспар  және  карталар;  Жергілікті 

жердің  сандық  үлгісі;  геодезиялық  торлар.  Жерге  орналастыру  және  жер  кадастрлық 

ақпараттардың мәліметтер базасын құру. Мәліметтер базасын құру кезеңдері. 

ГАЖ құралдарын саралау 

Жерге  орналастыру  жобасында  үлгі  жасау.  Геоинформатика  және  жерге  орналастыру 

жобасы.  ГАЖ  жүйесінде  электрондық,  сандық  карталармен  атлас  жасау.  Жүйелік  сұрақтар. 

Технологиялық  сұрақтар.  Үстелді  типтегі  классикалық  ГАЖ–AtlasGIS,MapInfo  және  т.б.  ГАЖ 

құралдары арқылы қоңыстандыру аймақтарын жобалау ( ArcGIS 10.1). 

ГАЖ мен басқа автоматтандырылған ақпараттар жүйесінің байланысы 

Жерге  орналастыруда,  жер  және  қала  кадастрындағы  автоматтандырылған 

геоақпараттық  технологиялар,  олардың  техникалық  және  математикалық  қамтамасыз  етілуі; 

қалалық  кадастрлық  жүйелер;  аймақты  басқаруда  автоматтандырылған  геоақпараттық 

технологиялар;  жерге  орналастыру  және  жер  кадастр  жүйесі  мен  геоақпараттық  процесстер 

жұмысын регламент жасайтын нұсқаулы-нормативтік құжат. 

Жерге орналастыру мен жер кадастрында қолданылатын гаждегі жаңа иновациялық 

технологиялар 

Жерге  орналастыру  және  қала  құрылыс  ГАЖ  құрудың  құқықтық  және  экономикалық 

аспектілері. Жерге орналастыру және қала құрылыс ГАЖ  құрудың инвестициялық жобалары. 

 

Негізгі және қосымшаәдебиеттер: 

1.  Автоматизация  землеустроительного  проектирования  (лекция)\Под  ред.  проф. 

Волкова С.Н. -М., 1994. 

2.  Баранов  Ю.Б.,  Берлянт  А.М.,  Кошкарев  А.В.,  Серапинас  Б.Б.,  Филиппов  Ю.А. 

Толковый словарь по геоинформатике. Под ред. Берлянта А.М., Кошкарева А.В., 1997.  

3.  Варламов  А. А.   Земельный  кадастр:  Учебное  пособие  /  А. А. Варламов,  С.  А. 

Гальченко. — М.: Госуниверситет по землеустройству, 2000 

4.  Варламов  А.А.,  Гальченко  С.А.  и  др.  Информационное  обеспечение  земельного 

кадастра: Учебное пособие – М.: ГУЗ, 1999. 

5.  Волков  С.Н.  Землеустройство.  Системы  автоматизированного  проектирования  в 

землеустройстве. Т.6. –М.: Колос, 2002. – 328с. 

6.  Землеустроительное  проектирование.  /Под  ред.  С.Н.Волкова.  -  М.:  Колос.  -  1997.  - 

608с. 

7.  Кошкарев  А.В.,  Тикунов  В.С..  Геоинформатика.,  Под.ред.  Д.  В.  Лисицкого.  -  М 

.Картгеоцентр, Геодезиздат, 1993г., 213 с. 

8.  Лисицкий  Д.В.  Основные  принципы  цифрового  картографирования  местности.  -

:Недра, 1988; 

9.  Неумывакин  Ю.К.,  Перский  М.И.  Автоматизированные  методы  геодезических 

измерений в землеустройстве. - М.: Недра. - 1990. - 263 с. 

10.  Папаскири  Т.В.  Автоматизация  проектирования  постоянных  линейных  элементов 

полей севооборотов. /Земледелие N 6, 1994 г. 

11.  Папаскири  Т.  В.,  Гавриленко  А.  И. Устройство  территории  пашни  с  применением 

технологий САПР и ГИС на природоохранной основе. М. – 1995 г., ГУЗ, 126 с. 

12.  Раклов  В.П.  Географические  информационные  системы  в  тематической 

картографии. – М.: ГУЗ – 2003. – 136с. 

13.  Цветков В.Я. Геоинформационные системы и технологии, 1998. – 228 с. 

14.  Папаскири Т. В. Понятие экспертной системы при землеустройстве и ее интеграция 

в  САПР  и  ГИС.  Сб.  н.  тр.  Актуальные  вопросы  землеустройства,  землепользование  и 

земельного кадастра. М. -1997г., стр15—17. 

15.  Пименов 

В.В. 

Автоматизация 

землеустроительного 

проектирования 

и 

экономическое  обоснование  противоэрозионной  организации  территории.  /Автореферат 

диссертации на соискание ученой степени кандидат экономических наук.  - М., ГУЗ: 1998 - 24 

стр. 

 

 

 

 

"Жерге орналастырудағы геоақпараттық технологиялар"  

әні бойынша қабылдау емтихан сұрақтары 

1. 

ГАЖ – дың даму бастамасы. 

2. 

ГАЖ – дың тұрақты тұтынушылары. 

3. 

Геоақпараттану дегеніміз не? 

4. 

ГАЖ дегеніміз не? 

5. 

ГАЖ функциялары. 

6. 

ГАЖ – ды пайдалану мақсаттары. 

7. 

ГАЖ артықшылықтары. 

8. 

ГАЖ – дың құрамдас бөліктері. 

9. 

ГАЖ жүзеге асыратын операциялар. 

10.   Геодезияда ГАЖ – ды қандай мақсатта қолданады? 

11.   Картографияда ГАЖ – ды қандай мақсатта қолданылады? 

12.   ГАЖ қандай қызмет салаларында пайдаланылады? 

13.   Кеңістіктік деректер қорын құру қалай жүргізіледі? 

14.   Объект түсінігі? 

15.   Атрибут дегеніміз не? 

16.   Топологиялық модель қандай? 

17.   Деректер қорының пайда болуы қалай? 

18.   Реляциялық ДҚБЖ. 

19.   ДҚБЖ құрам бөліктері. 

20.   Командалық тіл. 

21.   Компиляторлар мен интерпретаторлар. 

22.   Стандартты форматтар. 

23.   Растрлыға қандай форматтар жатады? 

24.   Векторлыға қандай форматтар кіреді? 

25.   ГАЖ – ға ақпараттарды енгізу тәсілдері. 

26.   Нүктелер  бойынша  дигитализациялау  тәсілінің  ерекшеліктері  мен  кемшіліктері 

қандай? 

27.   Ағынмен дигитализациялау тәсілдері. 

28.   Қолмен векторлау тәсілін артықшылықтары мен кемшіліктері. 

29.   Интерактивті векторлау тәсілдері. 

30.   Автоматты векторлау тәсілінің артықшылықтары мен кемшіліктері. 

31.   Желідегі жұмысты ұйымдастыру. 

32.   Жүйені инсталлирлеу және кескінін үйлестіру. 

33.   Кіру деңгейін ұйымдастыру мен жүйеге пайдаланушыны қосу. 

34.   Резервтік көшірменің күнделікті құрылуын қадағалау. 

35.   Ақпараттарды қорғауды ұйымдастыру. 

36.   Білім мен ақпараттың айырмашылығы неде? 

37.   Ақпараттың түпкі мақсаты және онымен байланысты мәселелері. 

38.   Сандық пен аналогтық карталардың артықшылықтары мен кемшіліктері. 

39.   ГАЖ – дың «что есть где» негзгі сұрағының маңызын түсіндіріңіз. 

40.   Географиялық мәліметтердің ерекшеліктері? 

41.   Географиялық мәліметтер үшін атрибуттар міндетті ме? 

42.   ГАЖ – дың АЖ – дан айырмашылығы неде? 

43.   ГАЖ шешетін міндетті негізгі мәселелер? 

44.   ГАЖ қызметінін негізгі мәселелері қандай? 

45.   ГАЖ – дың қолданыс аумағы, мысал келтіріңіз? 

46.   ГАЖ компоненттерінің, сіздің ойыңыз бойынша қайсысы маңызды, ең қымбаты? 

47.   ГАЖ жоба жасау үшін неден бастау керек? 

48.   Арнайы ГАЖ жабдықтары немен ерекшеленеді? 

49.   Компьютерлік желілердің пайдаланудың артықшылығы қандай? 

50.   Сандық ақпараттың белгілі жадылық тасымалдаушылары қандай? 

 

4.  КАДАСТР ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГІЗУДЕГІ  АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН 

ТЕХНОЛОГИЯЛАР 

 

Жерге  орналастыруда  пайдаланылатын  автоматтандырылған  технологиялардың  жалпы 

түсінігі.  Жерге  ораластыруды  жобалау  тәжірибесіне  қазіргі  компьютерлік  технологияларды 

енгізудің  қажеттілігі  мен  мүмкіндіктері.  Пән  сабағы.  «Кадастрлық  жұмыс  жүргізудің 

автоматтандырылған технологиялары» курсының мақсаты, міндеті және мазмұны.  

Жерге 

орналастыруда 

автоматтандырылған 

жобалаудың 

жалпы 

түсінігі. 

Автоматтандырылған жүйенің жалпы сипаттамасы мен міндеті. Автоматтандырылған жүйенің 

жіктелуі.    Автоматтандырылған  жүйенің  жалпы  қорытынды  мәліметтерін  жүйелі  саралау. 

Жерге  орналастыруда  жобалаудың  жалпы  қорытынды  автоматтандырылған  жүйесінің 

құрылымын құру. Жалпы қорытынды жүйеде үлгі жасау бөлігі. 

ЖЖАЖ (САЗПР) құрылуы мен қызметінің тұжырымдамасы 

Компьютерлік  технологиялардың  жалпы  жағдайы,  әдістемелік  тәсілі,  теориялық  негізі. 

Жеке тұжырымдамалардан тұратын ЖЖАЖ құрудың тұжырымдық жағдайы: шешім, жергілікті 

автоматтандыру,  абстракциялану,  жүйелілік,  инварианттылық,  модульдік,  қаталану,  «даму 

стандарттары»,  нұсқалардың  бағалануы,  интерактивтілік,  «эвристикалық»,  жобалаушының 

психофизиологиялық  ерекшеліктері,  ашықтығы  және  сенімділігінің        кешенділігі;  клиент-

сервер. 

ЖЖАЖ (САЗПР) құрылымы және міндеті 

Жерге  орналастыруда  автоматтандырылған  жобалау  жұмысының  жалпы  технологиялық  

сызбасы. 

ЖЖАЖ  (САЗПР)  құрылымы.  ЖЖАЖ  жүзеге  асырудың  жіктеу  құралдары.  ЖЖАЖде 

жұмыс  жобасын  жасау.  Негізгі  ақпарат.  Негізгі  графикалық  ақпараттарды  сандық  пішімге 

өзгерту. 

Картографиялық  мәліметтер  базасын  құру.  Жерге  орналастыру  жоспары,  жобасы  және 

картасының  автоматтандырылған  арнайы  мазмұнын  құру.    Жерге  орналастыру  жоспары, 

жобасы  және  картасын  жасау  және  компьютерлік  құралдардың  көмегімен  оларды  басылымға 

дайындау.  

Жер кадастрының мәліметтер базасы және жинағы 

Мәліметтер  базасының  негізгі  түсінігі  мен  анықтамасы.  Автоматтандырылған  жүйедегі 

мәліметтер базасы. Мәліметтер базасы, мәліметтер базасында ақпараттық технологиялар негізі 

ретінде.  Обьектілерді  бейнелейтін  негізгі  сипаттамалар  тобы:  сәйкестік,  жіктеушілік  және 

шығыстық сипаттамалар. Жер-ақпараттық жүйеде обьектілерді кодпен жазу жүйесі. 

Географиялық  ақпараттық  жүйе  (ГАЖ),  оның  құрылымы,  жіктелуі  және  жерге 

орналастыруда  қолданылуы  туралы  түсінік.  Географиялық  ақпараттық  жүйеде  ақпараттарды 

ұсыну, сақтау және көрсету. Географиялық ақпараттық жүйедегі ақпарат және білім.  

Мәліметтер үлгісі және пішімі 

Негізгі ақпараттарды саралау және оны ұсыну. Мәліметтерді ұсынудың растр пішіміндегі 

үлгісі.  Сандық  картографиялық  ақпаратты  ұсынудың  векторлық  пішімі.  Мәліметтерді 

векторлық  ұсынуды  құрудың  негізгі  тәсілдері    –  растр  бойынша  дигитализация  және 

векторизация. Мәліметтердің графикалық пішімі. 

Компьютердегі  графикалық  жобалау:  құралдар  мен  әдістер.  Оверлейлі  операциялар. 

Үшөлшемді обьектілермен операциялар. Мәліметтерді саралау және үлгі жасау. Жер бедері мен 

жергілікті жердің сандық үлгісі. 

Өндірісте ЖЖАЖ (САЗПР) қолданудың тиімділігі 

Жерге  орналастыруда  ЖЖАЖ  жұмысының  регламентін  белгілейтін  нұсқаулы-

нормативтік  құжаттар.  ЖЖАЖ  құрудың  құқықтық  және  экономикалық  аспектілері.    ЖЖАЖ 

құрудың инвестициялық жобасы. 

Жер-кадастрлық ақпараттар жүйесі 

Жер  кадастрының  ақпараттық  қамтамасыз  етілуі  туралы  түсінік.  Ақпарат  түрі,  құрлымы 

және қайнар көзі. Жер-кадастрлық ақпараттарды жоспарлау. Ақпараттардың нақтылығы. Жер-

кадастрлық ақпараттарды жалпылау. Мәліметтердің жер-кадастрлық базасы мен жинағын құру. 

 

 

Жер-кадастрлық ақпараттарды ұсыну 

Жер  кадастрында  ақпараттар  түрі.  Географиялық  және  картографиялық  ақпараттардың 

құрылымдық  ерекшеліктері.  Мәліметтерді  ұсыну  тәсілдері  мен  ұйымдастыру  принциптері. 

Мәліметтер  сәйкестендіргішін,  жіктегішін,  ақпараттық  тіл  мен  пішімін  қолдану.  Мәліметтер 

экспорты және импорты. Ақпараттық және бағдарламалық қамтамасыз етуді стандарттау. 

Аппараттық құралдар және бағдарламамен қамту 

Техникалық  құралдар  жиынтығы:  географиялық  ақпараттарды  сандық  түрге  өзгеру 

құрылғысы,  жұмыс  бекеттері,  компьютерлік  желілер,  ақпараттарды  көрсету  құрылғысы. 

Бағдарламалық  қамтамасыз  ету  түрлері.  Мәліметтерді  енгізу  және  шығаруды  бағдарламалық 

қамтамасыз ету. 

Жер-ақпараттық жүйені қолдану 

Жер-ақпараттық  жүйесі  туралы  түсінік  (ЖАЖ).  ЖАЖ  жіктелуі.  ЖАЖ  құрылымы.  Жер-

кадастрлық  және  жерге  орналастыру  жұмыстарында  ЖАЖ  дайындаудың  және  қолданудың 

мақсаты мен міндеттері.  

Қолданбалы жер-ақпараттық жүйелер 

Жерді  кадастрлық  бағалаудың  бағдарламалық  құралдар  пакеті.  Жүйенің  міндеті  мен 

мүмкіндіктері. Жүйе архитектурасы. ЖАЖмен бірге тәжірибелік жұмыс.  

Әкімшілік  ауданда  жерді  контур  бойынша  есепке  алуды  жүргізудің  бағдарламалық 

құралдар пакеті. Жүйенің мүмкіндіктері. Жүйе архитектурасы. Пайдаланушы интерфейсі. 

Негізгі және қосымшаәдебиеттер: 

1.  Варламов А.А., Гальченко С.А.   Земельный кадастр. Т.6. Географические и земельные 

информационные системы. - М.: КолосС, 2006. – 400 с. 

2.  Сейфуллин Ж.Т., Сейтхамзина Г.Ж., Иканова А.С.  Автоматизированная 

информационная система земельного кадастра. Учебное пособие.  – Алматы, 2011. 

3.  Варламов  А.А.,  Гальченко  С.А.,  Тезиков  В.В.,  Теплицкий  М.Г.,  Тимохин Ю.Н. 

Информационное обеспечение земельного кадастра. Учебное пособие / ГУЗ. - М., 1999; 

4.  ГасовВ.М.Отображение информации. - М., 1990; 

5.  Земельный  кадастр.  Теория.  Методика.  Практика.  Учебное  пособие  /под  ред. 

А.А.Варламова, ГУЗ. -  М., 2000 

6.  Безгинов  А.  Н.  Экономико-математические  модели  в  землеустройстве  (линейные 

модели).  Методическое  пособие.  Части  1  и  2.  Под  ред.  Волкова  С.  Н.  М.:  Гос.  Ун-т  по 

землеустройству, 1994.- 98 с. 

7.  Берлянт А.М. Геоинформационное картографирование. — М.: МГУ, 1997.- 64с. 

 

 "Кадастр жұмыстарын жүргізудегі автоматтандырылған технологиялар"  

пәні бойынша қабылдау емтихан сұрақтары 

1. 

Жерге орналастыру өндірісіне автоматтандырылған жүйе қай кезеңде енгізілді? 

2. 

Жерге орналастыруды жобалауда автоматтандыру деген не? 

3. 

Жерге орналастыруды жобалауда автоматтандырылған жүйе не үшін қажет? 

4. 

Жерге орналастыру ұйымдарында ЖЖАЖ жүзеге қалай асырылады? 

5. 

Жерге орналастыруды  жобалаудың автоматтандырылған жүйесінің құрамы неше 

бөліктен тұрады? 

6. 

Автоматтандыру объектілерін атаңыз. 

7. 

Автоматтандырылған жүйелердің түрлері қандай? 

8. 

Жер кадастрының автоматтандырылған жүйесінің қандай бөлімдері бар? 

9. 

Жерге  орналастыруда  жобалаудың  автоматтандырылған  жүйесінің  қандай 

бөлімдері бар? 

10. 

Картографиялық  деректерді  өңдеудің  автоматтандырылған  жүйесі  қандай 

бөлімдерден тұрады? 

11. 

 Топографиялық 

– 

геодезиялық 

ақпараттарды 

алу 

және 

өңдеудің 

автоматтандырылған жүйесі қандай бөлімдерден тұрады? 

12. 

 Жерге  орналастырудың  жобалауының  автоматтандырылған  жүйесін  қандай 

жағдайда қолданады? 

13. 

ГАЖ жұмыс жасайтын мәліметтер базасының типтері қандай? 

14. 

 Графикалық мәліметтер  базасында не сақталады? 

15. 

 Мәліметтер базасы арқылы қандай әрекеттер жасалынады? 

16. 

 ГАЖ – дың құрамдас бөліктері қандай? 

17. 

 ГАЖ – дың жақсы жұмыс істеуіне қандай элементтер қажет? 

18. 

 ГАЖ қандай қызмет атқарады? 

19. 

 ГАЖ – де нүкте түрінде қандай нысандар сақталады? 

20. 

 ГАЖ – де сызық түрінде қандай нысандар сақталады? 

21. 

 ГАЖ – де аудан түрінде қандай нысандар сақталады? 

22. 

 ГАЖ – де қандай картографиялық проекциялар қолданылады? 

23. 

 ГАЖ жобаларында қандай мәселелер қолданылады? 

24. 

 ГАЖ – дегі аналогты мәліметтер деген не? 

25. 

 ГАЖ – дегі мәліметтер қалай тасымалданады? 

26. 

 ГАЖ – де қандай сканерлер қолданылады? 

27. 

 ГАЖ – дегі өлшеу түрлері қандай? 

28. 

 ГАЖ – дегі заманауи бағдарламалар қандай? 

29. 

Ақпараттық ресурстарды пайдалануға құқылы ма? 

30. 

 ГАЖ – дың дамуына қандай құралдар әсер етеді? 

31. 

 Графикалық деректерді енгізуге қандай құралдар пайдаланады? 

32. 

 Сканер деген не? 

33. 

 Кез келген автоматтандырылған жүйенің жұмысы не? 

34. 

 Автоматтандырылған жүйенің қамтамасыз ететін функцияларын атаңыз. 

35. 

 Қабаттың қандай түрлері бар? 

36. 

 Растр деген не? 

37. 

 Кеңістіктік локальды деректерді қалай түсінуге болады? 

38. 

 Ратсрлық векторлық түрлендіру дегеніміз не? 

39. 

 Векторлық функцияларының қызметі не? 

40. 

 ЖЖАЖ – нің деректер атрибутын  қалай түсінуге болады? 

41. 

 ЖЖАЖ нені қамтамасыз етеді? 

42. 

 ЖЖАЖ ақпараттық қамтамасыз етуді қалай түсінуге болады? 

43. 

 ЖЖАЖ қамтамасыз ету құралдары қандай талаптарға сәйкес болуы тиіс? 

44. 

 Жерге  орналастыруды  жобалаудың  автоматтандырылған  жүйесі  қалай  жүзеге 

асырылады? 

45. 

 ЖЖАЖ – ды қандай түрде қалыптастыруға болады? 

46. 

 Нормативтік  құжаттарға  сәйкес  ақпаратты  ұсынуда  ЖЖАЖ  компоненттеріне  не 

пайдалануға тиіс? 

47. 

 ЖЖАЖ компоненттері қандай болуы тиіс? 

48. 

 Жерге  орналастыруды  жобалаудың  автоматтандырылған  жүйесі  қандай 

процестерді автоматтандыруды қамтамасыз етеді? 

49. 

 Жерге орналастыру ды жобалаудың автоматтандырылған жүйесін құруда қандай 

тұжырымдамалар қолданылады? 

50. 

 Жерге орналастыруды жобалаудың автоматтандырылған жүйесінің принциптерін 

атаңыз.