58
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
олардың орындалуына тапсырмалар беру, бұқаралық ақпарат құралдары мен
халықаралық ұйымдарда Ассамблея атынан үндеу мен мəлімдемелер жасау
міндеттері жатады. Төрағаның үш орынбасары бар (олардың екеуі - этномəде-
ни бірлестіктерден, 2008 жылдан бері алмастырмалық негізде сайланып оты-
рады), төраға оларға өз өкілеттігінің бір бөлігінің құқығын бере алады.
«Қазақстан халқы Ассамблеясы туралы» Қазақстан Республикасының
20.10.2008 күнгі №70-4 Заңында ҚХА Төрағасының өкілеттігі Қазақстан
халқы Ассамблеясының мəртебесін, оның мемлекеттің ұлттық саясатын жү-
зеге асыруға, Қазақстан Республикасында қоғамдық-саяси тұрақтылықты
қамтамасыз етуге жəне этносаралық қатынастар саласында қоғамның мем-
лекеттік жəне азаматтық институттарының ықпалдастығының тиімділігін
арттыруға бағытталған жұмысын ұйымдастыру мен қалыптастырудың ретін
белгілейтін өкілеттік ретінде тағайындалған.
Төрағаның орынбасарлары төрағаның айрықша құзыретіне жатпайтын
мынадай өкілеттіктерді жүзеге асырады: Қазақстан Республикасының мем-
лекеттік органдар мен халықаралық ұйымдарда Ассамблея атынан əрекет
етеді, сондай-ақ Ассамблея Төрағасының тапсырмасымен Қазақстан Респу-
бликасының мемлекттік органдар мен халықаралық ұйымдарда Ассамблея
өкілі болады; қажетіне қарай Ассамблея Төрағасына істің жайы мен Ассам-
блеяның бағдарламалық құжаттарын іске асыру барысы туралы мағлұмат
беріп тұрады (қар. ҚР Тұңғыш Президенті, Қазақстан халқы Ассамблеясы,
ҚХА Кеңесі).
ҚАЗАҚСТАН ЭТНОСАЯСАТЫНЫҢ ҚАҒИДАТТАРЫ (ор. Принципы
казахстанской этнополитики, ағыл. Principles of Kazakhstan ethnopolitics) –
этносаралық келісімнің қазақстандық үлгісі жаңа əлеуметтік-экономикалық
шарттар мен ақпараттық жəне коммуникативтік технологиялардың ықпа-
лымен сəйкестіктің дүдəмалдануына қарсы əрекет болды.
ҚХА-ның 14-сессиясында (2008 ж.) Қазақстан Республикасының Прези-
денті Н.Ə.Назарбаев мемлекеттік саясаттың негізгі деген бес қағидатын жа-
рия етті, олар: этностық, діни, мəдени, тілдік əралуандық – біздің баға жет-
пес байлығымыз; Қазақстан этностарының мəдениеті мен тілін дамыту үшін
мемлекет мақсатты түрде барлық жағдайды жасайды; ұлтымыздың маңызды
құндылықтары – толеранттылық пен жауапкершілік; қазақ этносының ұйыс-
тырушылық ролі; Қазақстан халқының бірлігі.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылдың 18 сəуіріндегі Қа-
зақстан халқы Ассамблеясының (2020 жылға дейінгі) даму Тұжырымдама-
сын бекіту туралы №552 Жарлығына сəйкес Тұжырымдама стратегиялық
қатынаста сонымен бірге қазақстандық қоғамның əлеуметтік жаңаруының
мақсаттарына – нақты айтқанда, қоғамды жаңа индустриалды-инновациялық
экономика мен Жалпыға ортақ Еңбек Қоғамы өміріне дайындау; Қазақстан-
ның жеделдетілген экономикалық дамуы мен қоғам игіліктерін ауқымды
59
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
қамтамасыз ету арасында үйлесімді теңгерім табу; құқық, əділдік жəне əлеу-
меттік жауапкершілік қағидаттарына негізделген əлеуметтік қатынастарды
нығайту мақсаттарына – жауап береді.
Тұжырымдама мынадай қағидаттарға сүйенеді: 1) адамның жəне аза-
маттың құқықтары мен бостандығының басымдығы; 2) халық пен мемле-
кет мүдделерінің басымдығы; 3) Қазақстанның ұлттық бірлігі, егемендігі
мен тұтастығы; 4) адам мен азаматтың нəсіліне, ұлтына, тіліне, дініне, на-
ным-сеніміне немесе басқа да кез келген жағдайына қарамастан құқықтары
мен бостандығының тең болуы; 5) Ассамблея мүшелерінің оның құрамын-
дағы əрекеттерге келгенде тең құқылы жəне жеке жауапкершілікте болуы;
6) ашықтық (қар. Қазақстан халқы Ассамблеясының (2020 жылға дейін-
гі) даму Тұжырымд амасы, Этносаралық толеранттылық пен қоғамдық
келісімнің қазақстандық үлгісі, Қазақстанның этносаралық қатынас сала-
сындағы заңнамасы).
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ АДАМ ҚҰҚЫҚТАРЫ
ЖӨНІНДЕГІ УƏКІЛ (ор. Уполномоченый по правам человека в РК, ағыл.
Ombudsman of the Republic of Kazakhstan) – мемлекет атынан адам құқықта-
рын қорғау қызметін атқаратын лауазымды тұлға (жалпы қолданыстағы си-
нонимі – «омбудсмен»).
А.Қ.У. лауазымы ҚР Президентінің 2002 жылғы 19 қыркүйектегі №3947
Жарлығымен тағайындалған.
Қазақстанда А.Қ.У. адамның жəне азаматтың құқықтары мен бостандықта-
рының сақталуына мониторинг жүргізетін, өзіне берілген құзырет шегінде
адам мен азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына кел-
тіру жөнінде шаралар қабылдайтын лауазымды тұлға болып есептеледі. Өз
қызметі арқылы А.Қ.У. адамның жəне азаматтың бостандығы мен құқықта-
рының қолданыстағы тəсілдерін толықтырады. Қазақстан Республикасының
Конституциясы мен заңнамаларына сəйкес, А.Қ.У. қызметі адам құқығын
қорғайтын басқа мемлекеттік органдардың құзыретін шектемейді.
Осы лауазымға тағайындау мен босатудың тəртібі, қызметті жүзеге асыру-
дың құзыреті мен тəртібі, белгілі бір жайтқа араласу əрекеттері, оның атына
түскен өтініштерді қарау тəртібі Қазақстан Республикасындағы А.Қ.У. тура-
лы ережемен ретке салынған.
А.Қ.У. жұмысын ақпараттық-талдау, ұйымдық-құқықтық т.б. жағынан
қамтамасыз ету Адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталыққа жүктелген.
Бұл Орталық туралы ережені ҚР А.Қ.У. ұсынысымен ҚР Президенті бекітеді,
ал Орталықтың басшысын қызметке ҚР А.Қ.У. тағайындайды жəне босатады
(қар. Адам құқықтарының декларациясы).
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПАРЛАМЕНТІНІҢ МƏЖІЛІСІ (ор.
Мажилис Парламента Республики Казахстан, ағыл. Mazhilis of the Parliament
Достарыңызбен бөлісу: |
