1
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
Астана, 2014
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
Қазақстанның қоғамдық келісім және этносаралық толеранттылық
саясаты және практикасы терминдері мен ұғымдары
2
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
©
Тілдерді дамыту жəне қоғамдық-саяси жұмыс комитеті
, 2014
©
Тоғжанов Е., Садуақасова А., Калашникова Н., Калмыков С.,
Малиновский В., Рақышева Б., Сүлейменова Э.,
Шаймерденова Н., Төлеғұл Ғ.,
2014
УДК 80/81:32 (038)
ББК 66.3 (5К)я2
УДК 80/81:32 (038)
ББК 66.3 (5К)я2
Э 90
ISBN: 978-601-7504-05-2
ISBN: 978-601-7504-05-2
Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігі
Тілдерді дамыту жəне қоғамдық-саяси жұмыс комитетінің тапсырысы бойынша «Қазақстан
Республикасының Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы» аясында шығарылды
Қазақстан халқы Ассамблеясының Ғылыми-сарапшылық кеңесі баспаға ұсынған
Бас редактор:
Е.Тоғжанов, саяси ғылымдарының докторы
Редакция алқасы: А.Садуақасова, С.Сəлемов, С.Калмыков, Э.Сүлейменова,
Л.Прокопенко, Н.Шанаи, Ғ.Төлеғұл
Пікір жазғандар: Дронзина Т.А. Əулие Климент Орхидский атындағы София университетінің
профессоры, саяси ғылымдарының докторы (Болгария)
Жүнісова Ж.Х. Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Мемлекеттік
басқару академиясының профессоры, саяси ғылымдарының докторы, ҚХА ҒСК
мүшесі
Жобаның ғылыми жетекшісі:
А.К.Садуақасова, əлеуметтану ғылымдарының докторы
Авторлық ұжым: Тоғжанов Ералы Лұқпанұлы, саяси ғылымдарының докторы
Калашникова Наталья Павловна, саяси ғылымдарының докторы
Калмыков Сергей Константинович, философия ғылымдарының кандидаты
Малиновский Виктор Александрович, заң ғылымдарының докторы
Рақышева Ботагөз Исламқызы, əлеуметтану ғылымдарының кандидаты
Садуақасова Айгүл Кəкімбекқызы, əлеуметтану ғылымдарының докторы
Сүлейменова Элеонора Дүйсенқызы, филология ғылымдарының докторы,
профессор
Жақыпов Жантас Алтайұлы, филология ғылымдарының докторы, профессор
Шаймерденова Нұрсұлу Жамалбекқызы, филология ғылымдарының докторы,
профессор
Қапалбек Бижомарт Сейсенбекұлы, филология ғылымдарының кандидаты
Төлеғұл Ғосман Төлеғұлұлы, аудармашы-сарапшы
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК: Қазақстанның қоғамдық келісім жəне этносаралық толеранттылық
саясаты жəне практикасы терминдері мен ұғымдары – Астана: Ш.Шаяхметов атындағы тілдерді
дамытудың республикалық үйлестіру-əдістемелік орталығы, 2014 - 400 б.
Қазақ жəне орыс тілдерінде ұсынылып отырған бұл сөздікте этносаясат саласында, ғылыми
жарияланымдарда, бұқаралық ақпарат құралдарында, интернетте, сондай-ақ этностану, саясаттану,
əлеуметтану курстарын, тарихи жəне мəдениеттану пəндерін оқытуда жиі қолданылатын терминдердің
мəні мен мағынасын анағұрлым толық ашатын 400-ден астам сөз қамтылған. Сөздікке Қазақстан
этносаясатының негізгі қағидаттарын түсіндіретін жəне Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Назарбаев ұсынған қоғамдық келісім мен этносаралық толеранттылық үлгісімен таныстыратын
көптеген терминдер енгізілген.
Сөздік этносаясат саласында қызмет ететін мемлекеттік қызметкерлерге, гуманитарлық ғылымдар-
дың мамандарына жəне Қазақстандағы заманауи этностық үдерістер туралы білгісі келетін оқырман
қауымға арналған.
Э 90
3
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
АЛҒЫСӨЗ
Жаһандану мен қоғамдық-саяси өзгерістер дəуірінде этносаясат термин-
дерінің жүйесі де тез өзгеріп отыруға бейім болып келеді. Мұның бірқатар се-
бептері бар, олардың ішінде – этносаясаттың өзінің пəнаралық сипаты, этно-
саясатта тарих, философия, саясаттану, əлеуметтік тілтану сияқты ғылымдар-
дың шектескен тұстарында кездесетін терминдер табиғатының өрімдестігі,
қолданбалы пəн ретінде этносаясат міндеттерінің экстралингвистикалық
жағдаятқа, мəселен, геосаяси өзгерістерге байланысты болатындығы. Осы
жайттардың бəрі этносаясат терминдерін дереу түсіндіріп отырудың, жекеле-
ген бағыттар бойынша терминдер іріктеу үшін пайдалануға болатын арнаулы
терминтанулық сөздіктер түзіп отырудың, ол терминдерді заңнамалық құжат-
тардың «Глоссарий» бөліміне, сондай-ақ оқулықтар мен оқу құралдарына қо-
сып отырудың қажеттігін көрсетеді.
Оның үстіне, дүниетанымдық жəне философиялық көзқарастарға орай
қазіргі заманда əлеуметтік-саяси жəне геосаяси өзгерістердің қиын кезеңін
əлі еңсеру үстінде тұрған əрі қалыптасу, трансформалау, түсінудің алуан түрін
өткеріп жатқан этносаясаттың қарышты қадамдары концептуалдық-ұғымдық
аппаратқа саналы да сыни көзқарастың болуын талап етеді.
Сөздік негізгі этносаяси терминдер жөнінде ең маңызды деген мағлұмат
беретін анықтамалық кітап ретінде ойластырылды да, мынадай міндеттердің
шешімін табуға бағытталды: этносаяси зерттеулердің қазіргі жағдайын бейне-
леу; мүмкіндігінше Қазақстанның этносаясаты бағыттарына шолу жасау; этно-
саясат əдістерін сипаттау; этносаясат терминдерінің негізгі құрамын анықтап,
жинақталған мол тəжірибені пайдалана отырып, ол терминдерге сөздік анықта-
ма беру; мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру барысындағы оқыту,
білім беру міндеттеріне анағұрлым лайық мазмұндау формасын табу.
Этносаяси терминдер сөздігін түзу жұмыстарының негізгі нəтижелерін
былайша түйіндеуге болады:
¾ қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде қолжетімді лексикографиялық дерек-
көздер ескеріліп, этносаяси терминдердің корпусы анықталды;
¾ этносаясаттың қолда бар терминологиялық корпусы ретке түсірілді,
жүйеленді;
¾ іріктеліп алынған терминдердің дефиницияларын пішімдеу үшін норма-
лау жəне бірегейлеу жұмыстары жүргізілді;
¾ бұрын анықтама берілмеген терминдер екшеліп, Сөздікке дербес лем-
малар ретінде енгізілді де, оларға сөздікке тəн терминологиялық анықтама
Достарыңызбен бөлісу: |
