Электр аппараттары «Федералдық білім беруді дамыту институты»

жүктеу 8,21 Mb.

Pdf просмотр

бет	88/116
Дата	18.09.2023
өлшемі	8,21 Mb.
	#43447

1 ... 84 85 86 87 88 89 90 91 ... 116

8 Девочкин Электр аппараттары. Оқулық

11.3.

Уақыттың электронды релесі
Автоматты түрде басқару желілерінің көбісінің құрамында уақыт-
тың электронды релесі (УЭР) бар, бұл келесідей əр түрлі уақытша функ-
цияларды атқарады:
•
қосылуға уақыт іркілісін қалыптастыру;
•
сөндірілуге уақыт іркілісін қалыптастыру;
•
берілген уақыт аралығына сөну;
•
берілген уақыт аралығына қосылу.
УЭР аналогты, əрі цифрлық интегралды схемаларда орындала ала-
ды. Уақыт тағайындаушы тізбек ретінде УЭР-да
RC
-тізбегі қолданыла-
ды.
R
жəне
C
шамаларына УЭР уақытша параметрлері байланысты.
Біз білетіндей,
R
резисторы арқылы
U
тұрақты кернеуден зарядтала-
тын
U
конденсаторындағы кернеу, мына формула арқылы шығарылады
=
U
(1 - e-
t/
τ
),
Бұнда t — конденсатордың зарядталу уақыты;
τ
— уақыт тұрақтысы,
τ
=
RC
.
Конденсаторды зарядтау процесі 11.7-суретінде бейнеленген график
сипаттайды. Бұл процесс (3...5)
τ
тең болып тұрған уақытта бітеді деп
санауға болады. Қағида бойынша, іске қосылу уақыты үлкен емес —
(1...2)
τ
уақыт релесін жасау жөн.
Компаратор базасындағы уақыт релесінің схемасы 11.8-суретінде
көрсетілген. Бастапқы күйінде
S
қосқышы төменгі қалпында, ал
C
кон-
денсаторы шағын
R2
резисторы арқылы зарядсызданады. Уақыт реле-
сін қосу үшін
S
қосқышын жоғарғы қалпына қосады. Осы уақыттан кей-
ін
С
конденсаторының
R1
резисторы арқылы қуат көзінен зарядталуы
басталады.
Конденсатордың кернеуі
DA
операциялық күшейткішінің терістеу
кіруіне беріледі.
DA
басқа кірісіне реленің уақыт іркілісін анықтайтын
R4
айнымалы резисторының кернеуі беріледі. Конденсатордың кернеуі
осы кернеуге тең болған кезде, реле шығысында кез келген құрылғыны
қосуға немесе өшіруге арналған кернеу бірден пайда болады. Бірнеше

184
уақыт іркіліс диапазондарын алу үшін, бір
R1
резисторының орнына конденсатор-
дың зарядталу тізбегіне қосыла алатын
бірнеше резисторларды қосады. Бұл тип-
тегі уақыт релесі уақыт іркілісі бірнеше
ондаған секундатрдан аспаған жағдайда
əжептəуір кең қолданысқа ие болады.
11.9-суретте
цифрлық интегралды
схемалар орындалған УЭР принципиал-
ды схемасы көрсетілген. Реленің құрамы-
на
DD1
инвер-торы, екі элемент И—НЕ
DD2.1
жəне
DD2.2
,
VD
диоды,
R1—R4
резисторлары,
С
конденсаторы жəне бипо-
Рис. 11.7. График, ха-
рактеризующий процесс
зарядкиконденсатора
лярлы
VT n — p — n
-транзисторы кіреді. Бұл УЭР берілген уақыт ара-
лығында жүктемеге қоректендіру кернеуін қамтамасыз етуге арналған.
Жасалып жатқан уақыт интервалының ұзақтығы
R3
резисторыныі па-
раметрлері мен
С
конденсаторының сыйымдылығына байланысты.
VD
диоды екі түрлі қызмет атқарады: 1)
DD2.1
микросхемасының кіріс тіз-
бекетерін
С
конденсаторының зарядсыздануы кезінде пайда болатын
қарсы кернеулерден сақтайды; 2)
С
конденсаторының зарядсыздану
уақытын қысқартады, нəтижесінде реле бастапқы қалпына тезірек ке-
леді əрі оның жиілік сипаттары өседі.

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 84 85 86 87 88 89 90 91 ... 116