1.2.
Айнымалы токтың магнитті
тізбектері
Айнымалы кернеу көзіне қосылған магнитті жүйенің орамдағы ток-
тың мəні орам сымының белсенді кедергісіне, осы кернеудің қатынасы-
на тең емес, бұл статикалық немесе квазистатикалық жұмыс режимін-
дегі тұрақты токтың магнитті жүйесінде орын алады (якорьдің шексіз
баяу жылжуы кезінде).
Айнымалы ток кезінде кернеу и, ток i, белсенді кедергі R жəне та-
сқын ілінісі Ψ келесі өрнекпен анықталады
u
=
iR
+
d
Ψ
/
dt
,
(1.28)
мұндағы
iR
— белсенді жасаушы кернеулер,
iR
=
u
;
d
Ψ
/
dt
— мо-
R
Σ
дуль бойынша жəне ЭҚК фазасы бойынша кері орам
е
бойынша керне-
удің реактивті жасаушысы,
d
Ψ
=
u
= –
e
.
Егер
u
мəнін ескермей, Ψ
= Ψ sin(ω
t
) санасақ жəне тасқын ілінісінің
ең жоғары мəнінен оның əрекет ететін мəніне өтсек, онда
14
Σ
m
Σ
Ψ
Σ
R
Σ
Σ
δ
d
2
Σ
m
Σ
m
m
ΣΨ
ΣΨ
2
u
= ωΨ
cos(ω
t
) = √2ωΨ
cos(ω
t
) =
U
cos(ω
t
) = √
U
cos(ω
t
) V2Ucos(rot).
Сондықтан,
= √2Ψ
=
U
/ω =
U
/ (4,44
f
).
(1.29)
Осылайша, егер кернеу берілсе, онда
U
= 0 жорамалы болғанда жұ-
мыс саңылауына δ тəуелді емес тасқын ілінісі де беріледі. Орам бойын-
ша өтетін токтың осы тасқын ілінісін қамтамасыз ететіндей мəні болуы
тиіс.
Егер магнит өткізгіштің магнитті кедергісін ескермесе, онда келесі-
дей жазуға болады:
I
=
u
ω
N
2
Λ
(1.30)
Осылайша, орамдағы ток жұмыс саңылауын δ ұлғайтумен өсетін
болады, себебі бұл ретте Λ
мəні азаяды.
Әрине, бұл жерден жұмыс ағынының δ ұлғаюымен өзгеріссіз қала-
ды деген тұжырым жасаудың қажеті жоқ. Жиынтық тасқын ілінісі Ψ
жұмыс тасқын ілінісінен Ψ
жəне шашыраудың тасқын ілінісінен Ψ
құралады. δ ұлғаюымен шашыраудың тасқын ілінісі артады, ал жұмыс
тасқын ілінісі азаяды.
Сонымен қатар, егер белсенді кедергідегі R кернеудің төмендеуін
ескерсек, онда келесідей жазуға болады
Ψ =
√u –(
IR
)
Σ
ω
(1.31)
Саңылаудың δ ұлғаюымен ток артатындықтан, онда жиынтық та-
сқын Ψ
ілінісі азаяды, алайда бұл азаю жұмыс тасқын ілінісінің азаюы
сияқты (сонымен бірге жұмыс ағыны) тұрақты токтың осындай магнит-
ті жүйесіне қарағанда едəуір аз. Айнымалы токтың магнитті жүйесінің
тартымдық сипаттамаларының көрсетілген себебі бойынша тұрақты
токтың магнитті жүйесіне қарағанда жазықтау (мысалы, жұмыс саңы-
лауынан электр магнитті күштердің тəуелділіктері).
Ауа аралықтарының белсенді магнитті кедергісінен басқа айныма-
лы токтың магнитті жүйесін жəне магнитті өткізгіштігін есептеу кезін-
де гистерезистен жəне тарамды токтардан магнит өткізгіштегі шығын-
дар, сондай-ақ магнитті жүйенің бастапқы орамның ағынымен өтетін
қайталама электр өткізуші контурлардың (қосымша тұйық орамдардың,
қысқа тұйықталған тармақтардың, басқа электр өткізуші заттардың)
əрекетін ескеру қажет шығындар магнитті ағындар мен МҚК алуан тұр-
лі фазаларын негіздейді. Электр тізбектерімен ұқсастық бойынша осы
ерекшелікті ескеру үшін магнитті кедергінің кешенді мəндері қолданы-
лады. Магнитті тасқынның, тасқын ілінісінің, МҚК мен магнитті керне-
удің мəндері кешенді түрде беріледі, мысалы:
|