8-тарау, Дебиторлық борыштар есебі...
♦
161
8 . 4 .
Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің
дебиторлық борыштарының есебі
Жалпы кез келген ұйымның бухгалтерлік есебіндегі кыхш
шоттарда:
• «Еншілес серіктестіктердін борышы».
■ «Тәуелді серіктестіктердің борышы».
« «Бірлесіп бакьшанатын занды түлғалардын борышы» сол
ұйымның барлық еншілес жэне тәуелді серіктестіктерінің,
бірлесіп бақыланатын зақды тұлғаларынын дебиторлық
борыштары жайлы акдараттар көрініс табады.
«Шаруашылык серіктестіктері» дегеніміз пайда табу
мақсатына негізделген және жаргьшық коры кұрылтайшылардың
салган салымдарыньщ үлесімен анықгалатын коммерциялық
үйымдар немесе заңды түлғалар болып табылады. Қазакстан
Республикасындағы шаруашылық серіктестіктер толық серіктес-
тік, сенім серіктестігі, жауапкершІлігі шекгеулі серіктестік, қо-
сымша жауапкершілікті серіктестік жэне акционерлік қогамдар
нысандарында болуы мүмкін. Осы жоғарыда айтылған епштес
серіктестік дегеніміз, басқа (негізгі) шаруашылық серіктестік
оның жарғьшық қорына үлесін қоса алатың серіктестік болып
табылады Еншілес шаруашылық серіктестігі өзінің негізгі шар-
уашылық серіктестігінщ қарыздарьша жауап бермейді. Тәуелді
серіктестіктердің еншілес серосгестіктерден айырмашьшыгы,
олар филиал боп табьшады жэне ондай серіктестіктердщ оз
алдына жаргылық қорлары болмайды, ал олардың балансы ішкІ
колдануға ғана арналады. Сонымен катар, тәуелді серіктестіктер
оздерінің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгаптерлік есебін
оздері жүргізіп, есеп пркелімдерін, бас кітапты толтырады және
баланстарьш жасайды.
«Бірлесіп бақыланатын заңды түлганың» қатысушысы өзінің
жеке қаржылық есеп беруінде және бірікіірілген (консолидация)
каржылық есеп беруінде өзінің үлестік қатысуын көрсетуі кажет.
1 1
-
3/43
Ол үйлесімді (пропорционалды) бірпсгіру үшін есеп беретін
пішімдердің (форматтардьщ) біреуін қолдану негізінде жүзеге
асады.
Меншіктің осы бір түрлерін айқьіндайтьін аныкіамалар
азаматгық кодексте толық түрде көрініс тапқан (228-234 баптары).
«Еншілес, тэуелді серіктестіктер және бірлесш бақыланатын
заңцы
тұлғалардын
борышы»
шоттары
мына
шоттармен
корреспонден ция л анад ы:
• Еншшес, тәуелді серіктестіктерге, бірлесщ бакыланатын
завды түлғаларға үйым ақша берген уакытта:
Д-т: «Еншілес, тәуелді серпсгестіктердін және бІрлесш
бақыланатын заңды түлғалардың борышы» шоты,
К-т: «Ақшалар» шоты түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылса,
• Сатылган өнім, тауар, негізгі құралдар мен мааериалдық
емес активтер және материалдардың құнына еіішшес,
тәуелді және бірлесіп бақыланагын занды тұлгалардың
дебиторлық борыштарының пайда болуьша:
Д-т: «Еншілес, тэуелді серіктестисгердің жэне бірлесіп бақы-
ланатын занды тұлгалардың борышы» шоты,
К-т: «Негізгі қызметтен алынатын кіріс» немесе «Негізгі емес
қызметтен алынатын кіріс» деп аталатын шоттардың тиістілері
түріндегі бухгалтерлік жазу жазьглады,
Сатылған өнш, тауар, негізгі құралдар мен материалдық емес
активтер жэне материалдардың құнына есептелінген косьніган кұн
салыгы сомасына:
д-
т: «Еншілес, тэуелді серікгестіктердің жэке бірлесщ бақы-
ланатын заңцы тұлгалардың борышы» шоты;
К-т: «Қосылган кұн салығы шоты» түрінде корреспондендия
жазылса,
• Шетелдік валютадағы борыштар бойынша тиімді бағамдық
айырмаш ыл ы ққа
Д-т: «Еншілес, тәуелді серіктестіктердің жэне бірлесіп бақы-
ланатын занды тұлғалардың борышы» шоты;
К-т: «Бағамдық айырмашылыкган алынаіъш кіріс» шоты
түрінде корреспонденция жазылуы тшс
162
♦
Бухгалтерлік есеп теориясы жэне негізоері
8-тарау. Дебиторлъщ борыштар есебі
♦ 163
Еншілес, тәуелді және бірлесіп бақыланатын заңды түлға-
лардың дебиторлық борыштарының жабылуына:
Д-т: «Альшған вексельдер» немесе «Ақшалар» шопгтарының
тиістілері;
К-т: «Еншшес, тэуелді серпсгестіктердің жэне бірлесіп бакы-
ланатын заңды тұлгалардың борышы» деп аталатын шот турінде
екі жақты жазу жазылады.
Еншілес, тәуелді серіктестікі-ер мен бірлесіп бақьшанатьш занды
тулғалардьщ
дебиторлық борыштарыньщ салысгыру акгілері арқылы
кредиторлық борьшгғардың есебшен жабылуына:
Д-т: «Еншілес, тэуелді серіктестіктерге және бірлесіп бакы-
ланатын занды түлғаларга карыз» шоты,
К-т' «Еншілес, тэуелді серіктестіктердің жэне бірлесІп
бақыланатын заңды тұлгалардың борышы» шоты түрінде жазу
жазьшады.
*
Еншілес, тәуелді серіктестіктер мен бірлесіп бақыланатьш
занды түлғалардын борыштары олардан тауарлық-материалдык
қүндыльштарды
жеткізу
үшш
алынгак
аванстар
есебінен
жабылғанда мына төменде көрсетпшендей түрінде бухалтерлік
жазу жазылады:
Д-т: «Тауарлық-материалдық қорларды жетюзіп беру үшін
альшган аванстар» немесе
«Орындалатын жүмыстар мен көрсетілетін қызметтер үшін
алынғаң аванстар» деп аталатың шотгардың тиістілері;
К-т:
«Еншілес, тэуелдІ серіктестіктердің жэне бірлесіп
бақыланатын заңды түлгалардьщ борышы» шоты.
Осы жоғарыда айтылғандармен қатар шетелдік валютадагы
борыштар бойынша тиімсіз багамдық айырмашылык пайда ббл-
ган уақытта:
Д-т: «Бағамдық айырмашылық бойынша шығындар» деп
аталатын шот;
К-т:
«Еншілес, тэуелді серіктестікгердің жэне бірлесіп
бақыланатын заңды түлғалардың борышы» шоты түріндегі
бухгалтерлік жазуы жазылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
