14а
14а
4
4
3
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
Басқарма жауапкершілікті басшыға жүктейді
Басқарма жауапкершілікті басшыға жүктейді
Басқармада КЕҰ жұмысын бағыттауға, онда жағдайды бақылауға өкілеттіліктер
бар. Дегенмен басқарма сирек кездеседі себебі оның мүшелері əдетте қолдары
бос емес жəне белсенді адамдар. Осы шектеулерді ескере отыра басқарма өзінің
міндеттерімен өкілеттіліктерінің бөлігін басшыға жүктеуі мүмкін. Осындай қадам
басқарма саясатты белгілеу, стратегиялық бағытты таңдаудан немесе жалпы ба-
қылауды қамтамасыз етуден бас тартады деп есептеуге болмайды. Басқарма
шешім қабылдайтын əрі алдында басшы жауап беретін басты орган болып қала
береді. Бірақ басқармамен қабылданған шектеулер мен талаптардың шеңберін-
де басшы ұйымды басқарады жəне өзінің көзқарасына сəйкес күнделікті сұрақ-
тар бойынша өзі барлық шешімдер қабылдайды.
Басқарма өз өкілеттіліктерін сақтап қалады жəне басшыны қорғайды егер ұйым-
ның жарғылық құжаттарында басшыға жүктелетін өкілеттіліктер нақты жазылса.
Осы жүктеу мəселелері басшының қызметтік нұсқауында өте мұқият жазылу ке-
рек. («Басшының міндеттер сипаттамасы»
«Басшының міндеттер сипаттамасы»
қараңыз).
Басқармамен басшының арасындағы иерархиялық қатынастарды анықтап алу
олардың арасындағы ынтымақтастықты қамтамасыз етуге жəне араларындағы
уақыт сайын пайда болатын шиеленістерді азайтуға көмектеседі. Бұл сонымен
қатар басқарманы басшыға тым көп жауапкершілік жүктеуден сақтайды немесе
тағы басқа бір қауіп барлығын қадағалаудан аулақ ұстайды.
Басшының міндеттер сипаттамасы
Басшының міндеттер сипаттамасы
Өте жақсы идея – басқарманың басшыдан
күтетін əрекеттерін жазбаша түрде жазу.
Басшының міндеттер тізіміне қызмет
нұсқауларына жазылған келесі кіреді:
1. Жұмысқа алу, жұмыстан шығару жəне
қызметкерлердің жұмысын қадағалау.
2. Бағдарламаларды жəне күнделікті жұмысты
басқару мен оларды бағалау.
3. Ресурстарды издеу, іелену жəне оларды
басқару.
4. Жылдық бюджетті дайындау.
5. Басқарманың регламенттер, бағдарламалар
жəне стратегиялық бастамалар бойынша
ұсыныстарды дайындау.
6. Серіктестермен байланыста болу.
7. Қауымдастықта ұйымның мүдделерін өкіл
ету.
8. Басқармаға оның жұмысына көмектесу.
14б
14б
4
4
3
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
ОШЕ елдерінде КЕҰ-ға осындай өкілеттеліктерді ажырату маңыздылығын түсі-
ну өте қиын болып табылады себебі оларда əдетте барлық шешімдерді жиі кез-
де бейресми түрде ұйым басшысы қабылдайды. Ұйым жарғысында басқаша
жазылса да іс жүзінде, керісінше емес, басшы басқармаға кей бір өкілеттілік-
терді жүктейді.
Басқармаға негізгі билікті жүктеудің артықшылықтарын түсіну үшін басшының
«білімді өзімшілдіктің» ең жоғары деңгейі керек. Жəне басшы осындай билікті
жүктеу үшін басқарма мүшелерін өздеріне адал басқарумен байланысты
жауапкершілікті мойындарына алу тұралы оқытып əрі сендірту керек. Бəлкім
ұйымдағы қарым қатынастар схемасын салудан бастау керек шығар.
(Басқарма_мен_қызметкерлердің_арасындағы_əдеттегі_қарым_қатынас-__«Басқарма_мен_қызметкерлердің_арасындағы_əдеттегі_қарым_қатынас-__тар»'>«Басқарма мен қызметкерлердің арасындағы əдеттегі қарым қатынас-
«Басқарма мен қызметкерлердің арасындағы əдеттегі қарым қатынас-
тар»
тар»
қараңыз).
Дегенмен ресми жəне бейресми қатынастар тек қана басқарма басшыны жұ-
мысқа алғаннан (жұмыстан шығарғаннан) кейін пайда болады. Осы себептер-
мен шынайы басшы өзінің жұмысын бағалап жəне өз уақытында орнына ізба-
сарын тағайындауға мүдделі болу керек.
(4.6 бөлімін қараңыз).
Басқарма мен қызметкерлердің арасындағы
Басқарма мен қызметкерлердің арасындағы
əдеттегі қарым қатынастар
əдеттегі қарым қатынастар
Егер басқарма іс жүзінде шынымен қызмет
атқарса формалдық тұрғыдан билікті жүктеу
келесідей өтеді:
Бірақ жұмыс деңгейінде басқарма мен
қызметкерлердің арасындағы серіктестік жиі
кезде келесідей өтеді:
Қарым қатынастардың схемалардың екеуі де
пайдалануы мүмкін себебі екеуі де ұйымның
мүмкіндіктерін кеңейтіп шешім қабылдау
барысын күшейтеді.
Басқарма
Басқарма
Қызметкерлер
Қызметкерлер
Төраға
Төраға
Басшы
Басшы
15а
15а
4
4
4
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
Адал басқару құру үшін басқару жəне менеджмент
функцияларын ажырату керек
функцияларын ажырату керек
Басқарма жəне басшы серіктестік негізінде қызмет
Басқарма жəне басшы серіктестік негізінде қызмет
атқарады
атқарады
Билік қатынастары жоғарыдан төменге қарай қалыптасатынына қарамастан,
тəжірибеде басқарма жəне басшы арасындағы қарым-қатынас тығыз ынтымақ-
тастық орнатса ғана нəтижелі болады.
Басқарма мен басшының арасындағы жемісті ынтымақтастықты орнатуы ерен
еңбекті, сабырлықты, өзара сыйластық пен сықақшылдықты талап етеді. Əр
тарап басқасын қолдап керек кездерде кеңес пен қол үшін береді.
Жеміске жету жолы – ол араласу, байланыс құру болы табылады, жəне де,
оның сапасына басшы да, басқарма (əсіресе, төраға) да тең дəрежеде жауапты
(«Шешуші серіктестік: ұйым басшысы жəне басқарма төрағасы»
Шешуші серіктестік: ұйым басшысы жəне басқарма төрағасы»
қараңыз.)
Басшы басқармаға шынайы, нақты жəне дер кезінде ұйымдағы жəне оның ай-
наласындағы жағдай туралы ақпарат береді.
Ол керекті жағдайда күмəнсіз басқармадан көмек сұрап, сонымен бірге, басқар-
ма өзінің жұмысына араласып, микроменеджментпен айналыса бастаса, тура
айту тиіс. Өз кезегінде, басқарма басшыға анық та түсінікті нұсқау, басшылыққа
алынатын бұйрықтар беріп, жауап алуы тиіс. Басқарма басшы жұмысын бақы-
лап қана қоймай, оны үйретуі тиіс.
Басқарма мүшелері басшы жұмысы туралы хабарласып, оның нақтылықтарына
үңілуі қажет, сонымен бірге, басшы ненің күтілетіні жəне нені жақсырақ істей
алатынын анық түсінуі үшін сынап, тексеріп жəне мақтау керек.
«Шешуші серіктестік: ұйым басшысы жəне
«Шешуші серіктестік: ұйым басшысы жəне
басқарма төрағасы»
басқарма төрағасы»
КЕҰ-дағы қарым-қатынастардың ішінде ұйым
басшысы мен басқарма төрағасы арасындағы
қарым-қатынастарға маңыздылығы жағынан
жетпейтін шығар. Олардың арасындағы мықты
серіктестік – ұйым үшін орнықты да басқарулы
басшылықтың негізі болып табылады, ал жаман
қарым-қатынастар өздері үшін ғана емес, бүкіл КЕҰ
да нашар жағдай.
Осы екі маңызды тұлғалар арасында сабырлы
қарым-қатынастар құру бойынша бірнеше ұсыныстар
мынадай:
1. Мерзімді сұхбаттасу кестесін бекіту, ең жақсысы,
жеке кездесу түрінде.
2. Бір-біріне телефон соққанда немесе хат
жазысқанда дереу жауап беру. Бұл сыпайылық
қана емес, басқаның ойын бөлісіп, сізге жақын
екенін көрсету.
3. Тым құпия жай болмаса, басқа басқарма
мүшелерін де өз хабарламаларыңыздың
көшірмесіне қойыңыз. Ешкімнің маңызды
хабарласудан тыс қалғысы келмейді.
4. Төраға үшін:
Төраға үшін: басшы қызметінің мерзімді жəне
əділ бағалауын қамтамасыз ету керек. Шын
мəнінде, сіз осы процесті басқарып, басшыға жыл
сайын қызмет нəтижелерінің басты көрсеткіштерін
(KPI) белгілеуге көмектесуге жəне басқарма
мүшелерімен байланыс құралы болуыңыз тиіс.
Ескертпелер
