Жобаның техника - экономикалық бөлімі

77
 
 
 
4 Жобаның техника - экономикалық бөлімі 
 
 
 
 
4.1 Экономикалық тиімділік 
 
Экономикалық  теория   – экономикалық  жүйелерге,  экономикалық 
дамуға,  экономикалық  заңдар  мен  заңдылықтарға  ғылыми  көзқарастардың 
жиынтығы,  яғни  экономикалық  құбылыстар  мен  үдерістер  туралы, 
шаруашылықтың  жұмыс  істеуі  туралы, экономикалық  қатынастар туралы 
логикаға,  тарихи  тәжірибеге  және экономист-ғалымдардың  теориялық 
тұжырымдамаларына  негізделген  теориялық  мәліметтер.  Экономикалық 
Теория  неғұрлым  елеулі  жалпы  байланыстарды,  нарықтық  экономика  мен 
оның басқа да тұрпаттары дамуының экон. үдерістеріне тән қажетті себептік 
байланыстарды зерттейді.  
Өндіріс пен 
бөлу 
тәсілдерінің 
дамуын, еңбек нәтижелерінің 
пайдаланылу  бағытын,  меншік  қатынастарын  зерделейді.  Экономикалық-
өндірістік  қатынастардың  теориялық  тұжырымы  экономикалық  категориялар 
(қоғамдық еңбек  бөлінісі, тауар, ақша, капитал, ұлттық  байлық,  т.б.)  арқылы 
жасалады.  
 
Капитал нем. kapіtal, ағылш. capіtal, лат. capіtalіs – басты  нәрсе‚  басты 
мүлік, негізгі қаржы) – кең мағынада – табыс әкелетін нәрселердің бәрі немесе 
адам  өзінің  өміп  сүрубарысында  тауарлар‚  өнімдер‚  т.б.  өндіру‚  қызметтер 
көрсету үшін жасаған ресурстар, яки қосымша құн әкелетін құн; тар мағынада 
–  табыстың  жұмыс  істеп  тұрған  қайнар  көзі‚  іске  қосылған  өндіріс  құрал-
жабдығы‚ ақшалай қаражат‚ зияткерлік меншік.
 
 
Ақша айналымға пайда түсіру үшін, яғни бастапқы жұмсалған сомадан 
артық  сома  алу  мақсатында  жұмсалған  жағдайда  капитал  болады.  Капитал 
айналымының жалпы формуласы мынадай: А-Т-А’; Мұнда А’=А+DА, ал DА 
– ақша өсімі. Ақша нарықтық қатынастарға көше бастаған қоғамдарда капитал 
ретінде,  яғни  өсім  алу  мақсатында  қолданылған,  яғни  бұл  қоғамдарда 
капиталдың ежелгі саудагерлік және өсімқорлық түрлері болған. Саудагерлер 
тауарларды сатып алу-сату арқылы баға деңгейінің ауытқуынан пайда түсіріп, 
капиталын 
арттырып 
отырған. 
Өсімқорлар 
ақшасын 
шаруаларға, 
қолөнершілерге,  ақсүйектерге  қарызға беріп,  олардан  осы ақшаның  төлемдік 
өсімін  алып,  қаражатын  молайтқан.  Екі  жағдайда  да  ақша  қосымша  ақша 
әкеліп, өзін-өзі өсіреді. 
 
Бүгiнгi  таңда  қоршаған  коғам  бұрын  соңды  болмаған  ақпараттар 
ағынынының  еселеп  көбeюi  уақытында  өмip  сүpiп  жатыр.  Муны 
әкономикадан,  әлeүмeттiк  маңызы  бар  және  басқару  бағытындагы 
белiмдерiнен  катты  байкауга  болады  айкын.  Нарықтык  катынас  ақпараттың 
уактымен  бepiлүiнe,  оның  шынайылыгына,  толық  камтылғандығына  өте 
мұқтаж  болады,  бұл  болмаса  маркетингілік,  каржы  -  несиелiлiк, 
инвестиңиялык  ic  әрекеттер  дұрыс  және  тиiмдi  жүpгiзiлмей  қалуы  мүмкін. 
Ақпаратқа  түрлeндipушi,  сонымен  бiрге  анықтаушы  сияқты  кacиeттерi  бар. 

78
 
 
Информатика  өнеркәсiбiн  жасау  және  ақпараттық  өнімнің  керек  тауарға 
айналу  үрдiсi  қоғамда  терең  әлeумeттiк  өзгерістермен  қатар  келедi.  Ақпарат 
материалдық  үрдiсi  ендір
і
стен  бастап  әлеуметтік  салаға  дейінгі  және 
коғамның осы арадағы барлық кезеңдерiн түгелдей қамтиды. 
Автоматтандырылған 
жүйенiң 
басқару 
орнының, 
тілдері 
қолданушылық-  бағытталған  және  мамандандыра-бағытталтан  болуы  керек. 
Бұл  қолданушылардын  сұрыпталу  ерекшел
і
ктер
і
не  сай  олардың  тек 
маманданған  жарамдылығы  бойынша  ғана  емес,  сондай-ақ  қызметтенген 
жағдайының 
иерархиялық 
пирамидасынын 
оқылғандығына 
шешуші 
мәл
і
меттер  түрі
 
бойынша  бөлінеді.  Мұндай  eнгiзiлудiң  қарапайымдылығына 
қарамастан, оңай т
і
лд
і
 пайдалану пернетақта арқылы күрдел
і
 емес нәтижелерд
і
 
алу үш
і
н алып кұрылымды енг
і
зу керект
ігі
 үшін қандай да болмасын сез
і
лет
і
н 
артықшылықты бере алмайтындығын ескеру керек. 
 
4.2 Атқарылған жұмысты бағалау 
 
Жүйені кұруға кеткен шығынның сметасын кұрамыз. Электронды кұжат 
айналымы  жүйеciн  кұру  барысында  жасалған  шығындардын  сметасы  нег
ізгі
, 
қосымша және баска шығындардан тұрады. 
Кез-келген  бағдарламалық  өнімнің  өзіндік  құны  келесі  шығындардан 
құралады: 
-  негізгі бағдарламалық кұрастырушылардың жалақысы (Зп); 
-  қосымша жалақы (бонус ретшде теленед1) (Здоп); 
-  еңбек ақы төлеу қоры (ФОТ = Зп + Здоп); 
-  әлеуметтік салық (Ос); 
-  амортизациялык төлемдер (A); 
-  шығын  материалдары  (кағаз,  картридж,  канцелярилық  құрал- 
жабдықтар және т.б.) (М); 
-  интернет шығындары (Ри); 
-  арендалык төлемдер (Ра); 
-  сертификация мен лицензиялау шығындары (Рл); 
-  баска  өндірістік  шығындар  (барлық  шығындардың  20%-ы)  (Рпр). 
Сонда шығындардың жалпы сомасы келесідей формуламен анықталады: 
                                                                       
 
 
Әрбір жұмыстың түpi бойынша бір кундік циклдың ұзақтығын келесі 
формуламен берем
і
з: 
  
                                     
 
    
 
 
                                                                 
  
 
Мұндағы 
T 
- этаптың еңбек сыйымдылыгы, норма-сағат;  
                 q
n
 - этап бойынша атқарушылардың саны; 

79
 
 
                 Z - жұмыс күнінің ұзақтығы, z
=8
 сағат; 
                 K - уақыт нормасының орындалу коэффициенті, K=1,1. 
 
Aлынғaн t шамасын бүтін санға дей
і
н жуықтаймыз. 
Жүйе кұру процессіне қатысушы қызметкерлердің саны мен олардың 
жалақы көлемі 5 -кестеде көрсетілген. 
 
Жалақыны  есептеу.  Жалақы  есептеу  барысында 
6
ip  сағаттық  және 
айлық  жалақы  мелшеріің  бөлек  мәндерiн  аламыз.
 
Бip  сағаттық  жалақыны 
кeлeci формула бойынша есептейміз: 
 
   
   
  
                                                             
 
Мұндағы ЗП
м 
- айлық жалақы мөлшері 
Др - 
6
ip айдағы жұмыс күнінің саны; 
Чр  - 
6
ip  күннің  жұмыс  сағаты  саны 
(8
  сағаттык  жұмыс  
күнiндe). 
Әр жұмысшының 
6
ip сағаттык жалақы мөлшepi: 
-  инженер-техник үшін: 
  
                 
⁄
         
теңге
/сағат; 
 
- 
оператор үшін:  
 
                
⁄
         теңге/сағат; 
 
6 кесте - Қызметкерлердің жалақы мөлшері 
Aтқapушылap 
Адам саны 
Aйлық жалақы мөлшері, 
тенге 
Инжeнep-тexник 
1
 
100
 
000
 
Oпepaтop 
1
 
80 
000
 
Барлығы 
2
 
180 
000
 
 
Қосымша жалақы негізгі жалақы көлeмiнiң 
10
 %-н кұрайды: 
                                                                           
 
                                             
 
 
Бip  айлық  еңбек  ақы  төлеу  қоры  (ФОТ)  негізгі  және  қосымша 
жалақылардан тұрады: 
 
 
 
 
   
 
 
 
 
    
   
                               
   
 
          
(5)